Tíminn Sunnudagsblað - 21.04.1968, Blaðsíða 16

THEÓDÓR GUNNLAUGSSON
FRÁ BJARMALANDI:
HORFIN SPOR
Á HÓLSSANDI
Margir ieg?jn »e:ð s:ha frá
Grímsstöðum á Fjólium, norðar
yfir Hólssand, til Öxarfjarðar.
Flestir munu nema staðar við
Dettifoss, hafi þeir ekki konuð
þangað áður og sömuleiðis á
gljúfrabarminum háa, norðan við
Hafragilsfossinn Þa' má líta hrika
iegustu árgljúfur á íslandi.
Tvímælalaust er það hyggilegra
fyrir alla, sem sjá. vilja Jökulsár-
gljúfur á einum degi, að vera
snemma á ferð niður með Jökuls-
á að austan, en síðia dags upp með
henni að vestan Ef sólar nýíur,
sjá þeir regnboga’m í allri sinní
dýrð — yfir DeHifossi — báðum
megin frá. Þá sjón munu flestiir
muna, á sama hátt og marga aðra
staði í Jökulsárgljúfrum. þegar
sól gyllir skógarhlíðar og silfur-
tærar bergvatnsár brosa móti á-
horfandanum. En allir vita — á
slíkum ferðum — hve mikið velt-
Uir ^ á veðurfarinu.
Á þeim farartækjum, sem nú
eru oftast notuð yfir Hólssand, tek
ur það ekki nema klukkustund.
að aka frá Grímsstöðum og norð-
ur að Austara-Landi í Öxarfirði.
Það er fyrsti bærinn, sem komið
er að, í þeirri sveit, ef ekki er
farinn vegurinn til Forvaða, en
hann liggur hjá Hafursstoðum.
í heiðskíru veðri er fjallasýn á
þessari leið óvenju svipmikil og
fögur. Ber þar af fjalladrotíning-
in Herðubreið, sem rís tigin og
fagurlega vaxin i hásuðri í slíku
veðri mundi líka flesturp þykja
eftirminnilegt, ef þeir gætu ekið
upp á háa melbungu, sem ns hæst,
til vinstri handar við veginn, um
átta km. norðan við Dettifoss.
Hún nefnist Sauðafell (431 m y.
sjó). Það er mjög auðvelt að leggja
þangað veg af þjóðveginum end-a
stutt leið. Af Sauðafelli sést betur
yfir Jökulsárgljúfur en frá nokkr
um öðrum stað á jörðu niðri. Það-
an er fjallahringurinn tilkomu-
mestur, Ilerðubreið fegurst í
suðri, en hafið blátt í norðr
Með þessum línum er það þó
ekki ætlun mín að lýsa þessu um
hverfj frekar fyrir þér, lesandi
góður. Það var annað, sem fyrir
mér vakti. Eigir þú sjálfur eftir
að aka niður Hólssand, þegar sól-
skyggð fjöllin standa vörð í hin-
um víða öræfafaðmi, þá bið ég þig
renna huga um fimmtíu ár aftur
í tímann. Þá voru engin farartæki
yfir Hólssand önnur en fætur
manna og hesta, En jafnvel á góð-
um bíl, þykir Hólssandur enn
býsna langur og ömurlegur í þoku
og illviðri, þótt um hásumar sé.
En við skulum halda okkur við
efnið. Þegar bíllinn þinn bruncsr
eftir veginum — i góðu skyggni
— frá Gnmsstöðum norður -að
Hólsseli, þá skalt þú renna aug-
um til fjallgarðsins í norðauotri.
Þar munt þú greina Víðirhól, setn
stendur hátt, vestan i fjallgarðin-
um og ber mest á kirkjunn- hvltu,
sem þar heldur vörð yfir hinzta
hvílustað þeirra, sem þrevttu fang-
brögð við óravíðáttur öræfanna og
fimbulvetur en komu flestir æ-’ð
sigur af hólmi.
Tæpan klukkutima gang eða
rúmlega 4 km. leið, norðvestur frá
Víðirhóli, stóð bærinn Fagridalúr.
Sá bær sést nú ekki lengur — að-
eins rústir einar —og Víðirhóll
er heldur ekki lengur byggður.
En fyrir fimmtíu árum var oft
sporadrjúg leiðin — fyrvr ging-
andi rnann — frá Hólsseli eða
Fagradal, norður yfir Hólssand, að
Austara-Landi. Sú vegalengd, þ ’g-
ar beinasta leið var farin, er urn
40 km., en ofurlítið styttri. þegar
farið var frá Fagradal.
Sumarið 1903 voru hlaðnar vörð
ur yfir Hólssand og varð það veg-
farendum ómetanlegur styrkur vg
þá sérstaídega á vetrum. Ekk°rt
mátti hindra gangandi mann. ef
hapn ætlaði sér að komast á átta
tímum frá Hólsseli að Austara-
Landi. Á miðri leið var byggt hús,
hjá svonefndri Miðleiðisöldu rm
1923. Sunnan undir því var svo
byggt annað hús úr steini 1927.
þar sem hafður var kolaofn og
suðutæki, svo hægt væri að fá sér
hressingu og jafnvel að hafa þar
næturdvöl, ef þurfa þætti Þáver-
andi læknir okkar á Kópasker var
Jón Árnason frá Garði í Mývatns-
sveit. Hann var helztj hvat.amaður
þeirrar viðbótar, enda skildi hann
manna bezt, hvað það gat komið
sér vel fyrir menn og hesta. ef
veður bre.yttist þarna skyndilega
á vetrarferðum Það vissi hann af
280
T 1 M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ