Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1968, Blaðsíða 2

Þíjjtur í
Nú er komig vor. En þó að það
sé ijúfur ársfa'mi, þá getur það þó
fremur aukið sumuim áhyggjur en
eytt þeim. Einn þessara manna,
sen haldnir eru miklum vorá-
hyggjum, heyrði ég tjá hug sinn
hér um daginn. Eftirfarandi á-
drepa er eins konar úrfærs’a, sem
mun að öðnu leyti skýra sig sjáif,
ó harmaefnum þessa manns:
Landið er fagurt og frítt. Það
hafa menn að minnsta kosti borið
sér í munn. Og loftið er tært og
víðsýni mikið. Til skamms tíma
hefur þetta víðsýni verið talið ein
óhultust eign landsmanna, ígildi
þeirra fjársjóða, sem mölur og ryð
fá eigi grandað. Nú um aillangt
skeið hefur samt talsvert bólað
á því, að menn óttast um víðsýnið
og kvíða því sárt, að það verði frá
þeim tekið.
Þetta á sér nokkra sögu. í þessu
víðsýni fæddist upp kynslóð, sem
fékk þá grillu í höfuðið, að landið
gæti orðið enn fríðara ef ofið væri
í slitinn gróðurfeld þess. Þetta
gróf um sig um hríð, og jafnvel
hinir langsýnustu menn uggðu
ekki að sér. Ávöxturinn varð mik-
ili ræktunaráhugi — landgræðsla,
skóggræðsta, sandgræðsla. Þeir
stofnuðu meira að segja Skógrækt-
arfélag íslands mótmælaiaust í Al-
mannagjá á Þingvöllum árið 1930
og landgræðslusjóð á annarri há-
tíðlegri stundu. Enginn virtist átta
sig á því, hvaða spetlvirki þarna
var verið að fremja.
Það var loks á elieftu stundu,
að gegnustu menn vöknuðu við
vondan draum og ruku upp með
andfælum: Víðsýnið var í voða,
sérkenni landsins í yfirvofandi
hœttu, sjálft svipmótið að fara
forgörðum. Það var búið að gróð-
ursetja útlendan trjágróður í mörg
um dölum, breyta sandflæmum í
gróið land og ryðja hugfólgna
mela í þekkilegustu sveitum. Agn-
dofa störðu þeir út um bílrúðurn-
ar, þegar rofaði í mökkinn á þjóð-
vegunum, svo að sýn gaf. Og að
vonum fór þeim lfkt og Kristjóni
skrifara, þegar hann stóð andspæn
is miHum vanda: Öxin kom þekn
fyrst í hug. Það var tæpasf annað
skjðnum
til bjargar en reiða hana að rót-
um trjánna, sem vaxið höfðu upp í
trássi við íslenzkt náttúrufar og
íslenzkt víðsýni.
En Mörlandinn var sjálfum sér
líkur — tómlótur eins og löngum
áður. Hann vildi ekki bregða
blundi, hvernig sem skelfdir varð-
veizlumenn landseinkennanna
flöttu nefið á bílrúðunum. Á Hall-
ormsstað er vaxið upp stórviði. í
Gunnarsholti var eyðilagður
indæH brunasandur, og nú verða
góðir menn að þola þá raun að sjá
þar grös, kannski útlendrar ætt-
ar að meira eða minna leyti, bylgj-
‘ast í sumargolunni á stærsta túni
landsins. Á Þelamörk var girt
nakið land, sem nú er al-
þakið birkiskógi, sprottnum af
fjandans fúarótum, er þar leynd-
ust í jörðu. Þingeyingar vógu í
sama knérunn með því að græða
brunaflagið á Hvammshoiði í
stað þess að leyfa öskunni frjálsa
för út í veður og vind að náttúr-
legu lögmáli. Siggeir á Klaustri
hefur fellt á sig bann hið meira
með því að veita vatni til upp-
græðslu á Stjórnarsand og þekja
bæjarhláðina skógi, greni í bland
í þokkabót. Gunnar Thoroddsen
lét Heiðmörk af hendi við sjálfan
erkifjandann, svo að hraun og
skurmsl eru þar í stórhættu. Og
eitthvert mannkerti hefur leyft
hænsnum að valsa á sumrin utan
í holti uppi í Mosfellssveit,
svo náttúrleg sérkenni þess hafa
gersamlega þurrkazt út.
Vér signum oss og krossum og
lútum höfði í blygðun.
Það er lítil huggun, þótt moldar
strókinn kembi ofan af hálendinu
í norðanátt, allt á sæ út. Enda
kvað nú líka verið farið áð kákla
við það. Sú óvenja hefur meira að
segja komizt á, að menn blanda
fræi og frjómold í koppa og
kirnur hafa með sér út um aUar
trissur til þess að spiHa með því
hinni fögru nekt okkar elskuðu
fósturjarðar. Það er átakanlegt
dæmi um mátt hins illa í veröld-
inni, hvernig þessi ódæmi hafa
breiðzt frá mannfýlum nokkrum í
Reykjavfk, er slíkt sæði felldu
fyrst í íslenzka jörð, og viHt svo
um ungmenni í byggðum landsins,
að jafnvel hin þokkafyllstu mold-
arflög uppi á fjalli eru þeim ekki
lengur friðhelg vé. (Innan sviga er
þess líka að geta, að auðvitað er
gengið í berhögg við óspillta nátt-
úru landsins með því að gauka
laraseiðum og öðrum síluro j ár
og vötn, er áður hafa verið laus
við þess konar mor.)
Hér hefur skort framsýni Gests
og getspeki Njáls. Einhvem hefði
þó átt að óra fyrir því, hvaða dHk
það gat dregið á eftir sér, að Gunn-
laugi Kristmundssyni skyldi hald-
ast uppi án verulegra mannorðs-
spjaHa að elta uppi sauðfé i sand-
græðsluigirðingunum og Hákon
skógræktarstjóra að heiga sér móa
og brekkur, þar sem enginn gróð-
úr átti að ná öklanum hærra að
réttum lögum náttúrunr.ar. En
hyggjuvifið lúrði heima á koddan-
um sínum, og tjóar ekki að fást
um orðinn hlut.
Hitt er annað mál, og Ula afsak-
anlegt, að það er engu líkara en
vökumennina, sem eru að missa af
vdðsýninu sín-u og öðrum dásemd-
um, sem þeim eru svo hugfólgnar,
skorti í meira lagi eiginleika
þann, sem heitir hugkvæmni. Vita
skuld er góðra gjalda vert, að
þeim skyldj koma öxin í h-ug, c-g
liðsmenn í ötula axarskaftasveit
ættu þeir að fá, þegar fiskur vex
um h-rygg þeirri barna’nersveit
krossferðariddaranna, er venð hef
ur að verki í Hnitbjargagarðinum
og víðar um bæi-nn í vetur. En hér
þart meira að koma til eu vaska
Hðsmenn, sem kunna vel að fylgja
málreifum leiðtogum. Auðvitað
verður að stofna brýnslustöðvar
ríkisins, svo að unnt sé að hvetja
vopnin og afköstin verði viðhlít-
andi, og því næst kirnueftirlit ís-
lands, svo að stöðvaður verði ó-
viðkvæmileg meðhöndlun fræs og
áburðar. Þó að skjólur og kopp-
ar sýnist tiltölulega meinlaus ílát,
þar sem þau standa á gólfi eða
hanga á nagla, hafa dæmin þegar
sannað, hvildikur háski sérkennum
landsins getur staðið af því, ef al-
menningur fær að flæmast með
þau óhindrað, hvert sem honu-m
sýnist; Og melana okkar kæru, sem
búið er að græða — þá má auð-
veldlega endurheimta, ef ekki
brestur góðan vilja. Hnullungarn-
Ir er-u væntanl-ega óskaddaði-r und-
Framhaid á 334. síðu.
314
T í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ