Tíminn Sunnudagsblað - 07.07.1968, Blaðsíða 2

I Þtjtur í skjánum
Ævi einstaklinganna er
skammvmn, en þjóðir eiga sér
langan aldur. Öllum lífverum
er mörkuð sú braut að vaxa
og dafna litla hríð, njóta stutta
stund orku sinnar og fæða af
sér nýja kynslóð, hrörna síð-
an og farast, er hlutverki þeirra
er lokið Þannig kemur bylgja
aí bylgju. svo fremi sem myrk
ihönd grimmira örlaga heggur
ekki á þraðinn.
Við Íslendingar höfum búið
í landi okkar í einar eilefu ald-
ir. Á að gizka þrjátíu og fimm
kynslóðir hafa slitið hér skón-
um og gengið sinn veg, unz
þeim glumdi gjallarbrú og líka-
böng. Á þeirra herðum stönd-
um við, sem nú erum uppi,
jafmt ung sem til aldurs kom-
in. Við erum hold af þeirra
holdi og blóð af þeirra bloði,
og þær manndómserfðir, sem
firá þeirn éru runnar, veita okk-
ur þann dug, er okkur kann
að vera gefinn að veganesti.
Þeirra menning er sú líftaug,
sem nærir okkur og veitir okk-
ur rétt til þess að kalla okkur
þjóð, hlutgenga í smæð okkar
meðal stærri þjóða og vold-
ugri, svo lengi sem við vök-
um yfir þessu erfðapundi, á-
vöxtum það og felium í ís-
lenzkt horf þau föng, sem við
sækjum á vit annarra. Tung-
an, sagan og allt, sem nefnist
íslenzik menning, er því sem
helgur dómur, sem okkur er
skylt að vaka yfir, og sofnum
við á þeim verði, fyrirgerum
við þjó'ðréttindum okkar.
Tryggð við liðna tíð er þann-
ig bæði skylda og lífsnauðsyn.
Það er bakhjarlinn. En við lif-
um í nútíðinni og eigum að
horfa til framtíðarinnar. Líkt
og fyrri kynslóðir lifðu skamma
ævi sína að nokkru leyti fyrir
okkur, verðum við einnig að
lifa fyrir niðja okkar, einnig
þá, sem óbornir eru og við mun
um aldrei augum líta. Það er
sú kvö'ð, sem lögmálið Ieggur
okkur á herðar — það lögmál,
að kyn okkar skal lifa, þjóðin
halda vetli, þótt dagar okkar
verði ekki nema fáir. Við verð-
um að gera mun méira en
halda i horfinu í hlutfalli við
þá mannfjölgun, sem verður:
Það er skylda okkar að búa í
haginn fyrir framtíðina —
„leggja gull í lófa framtíðar"
eins og Stephan G. Stephans-
son komst að orði.
Það eru nú um þrjú hundr-
uð og tuttugu ár síðan upp reis
í landinu sá aldahvarfamaður,
sem lét sig dreyma um stór-
stígar framfarir, að sjálfsögðu
maður sins tíma, er vænti þess,
að auðug stétt menntaðra að-
alsmanna yrði hinn mikli burð-
arás — þó langt á undan sam-
tíð sinni. Tími hinna miklu
„prósékta", sem svo voru nefnd,
hófst ekki fyrr en hálfri öld
síðar, og það átti sér fímmtíu
ára -iðdraganda, að „prósékt-
in“ leituðu niður á jörðina. En
það er erfitt að ryðja nýjar
brautir, og þó hvergi sem í
þjóðfélagi, þar sem flest lagð-
ist á eitt að hefta sérhverja
breytingu. Þess vegna urðu
það ævilaun forvígismannanna
að horfa yfir draumaborgir sín
ar í rústum: Sigurlaunin veitti
sagan beim.
Þess vegna eru lika ekki
nema um það bil hundrað ár
síðan viðreisn landsins hófst
Þá fyrst var þjóðin sjálf við
því búin að hefjast handa, brýnd
af rödd sögunnar og skálda
sinna. Og þá fyrst hafði verið
fullnægt frumskilyrðum þess,
að hún íengi beitt sér.
Kynslóðin, sem nú hefur um
hríð gist kirkjugarða landsins,
og hin, sem óðast er að taka
á sig náðir í mold fósturjarð-
arinnar, endursköpuðu í raun-
inni landið, ruddu öllum mestu
hindrunum úr vegi. Með ótrú
legu þreki, elju og bjartsýni
sneru þær aldalöngu tífsstríði
í sigurgöngu.
Dæmi þeirra er mikil brýn-
ing. Og það leggur erfingjum
verka þeirra mikla skyldu á
herðar: Þá skyldu að gera þeim
mun betur sem nútíminn stend
ur að vígi en fortíðin til gagn-
legra athafna, án þess að velta
skuldabyrðum yfir á framtíð-
ina.
Okkur hefur um stund fa-11
ið í skaut mikill fjárhagsgróði.
Við hefðum getað farið stórum
betur með hann og varið stærri
hluta hans til verka, sem hafa
framtíðargildi. Við hefðum líka
getað rækt betur menning-
arhlutve-rk okkar, haldið betui
vöku okkar og verið betur á
verði gegn því, sem viðsjárvert
kann að reynast. En liðinn tímj
verður ekki endurheimtur, og
svo er íyrir að þakka, að ekki
er öll nótt úti enn. Allt er gott,
ef við lærum af mistök-unum
að standa betur í ístaðinu fram-
vegis.
Við eigum ekki að éta allt
upp, sem okkur berst í hendur,
heldur leggja jafnan nokkuð í
sjóð handa framtíðinni. Við eig-
um ekki að ganga svo nærri
þeim auðlindum, sem þurfa við
halds, að þær rýrni í höndum
okkar. Við eigum aldrei að tefla
menningu okkar og þjóðerni f
neina tvísýnu, heldur vera jafn
an á verði, því að þar er sjálft,
fjöreggið.
Með þetta allt nægjanlega
ríkt í huga, mun okkur vel
farnast, en þeim mun miður
sem kunnum lengur að missa
sjónar á þessum meginatriðum.
Bæði í veröldinni umhverfis
okkur og í sögu okkar sjálfra
sjáum við, hvað hendir þær
þjóðir, sem ekki halda vöku
sinni. 4 hinn bóginn blasir það
líka við, að það eru endilega
þær þjóðir, sem búa í frjósöm-
ustu og auðugustu löndunum.
er bezt vegnar, heldur þær, sem
nýta sitt land af manndómi og
elju, og kunna þó fótum sín
um forráð.
J.H.
506
T I M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ