Tíminn Sunnudagsblað - 11.05.1969, Síða 13

Birtlngaholt um 1890 — á síðustu dögum Helga Magnússonar.
Á síðari hluta nítjándu aldar
hefðj Þingeyjarsýsla sem bezt
getað birgt flest kjördæmi
iandsins að prýðilegum þing-
mönnum. Skref í þá átt stigu
Þingeyingar líka, þegar þeir
stofnuðu þjóðliðið. Þingeyskir
frambjóðendur urðu sigursælir
bæði í Eyjafjarðarsýslu og Mýra
sýslu 1886 og 1893. En víðar
voru kjarnakvistir en í Þing-
eyjarsýslu. Sunnan fjalla var
Birtingaholtsættin, sem óspör
var á gáfaða og farsæla menn
til forystu í sveit kennimanna
og menntamanna.
Fyrir aldamótin var séra Guð-
mundtir í Rcykliolti prófastur í
Borgarfjarðarsýslu og séra
Kjartan í Hvammi prófastur i
Dölum, báðir synir Helga Magn-
ússonar í Birtingaholti. Þá var
líka bróðursonur hans, séra
Magnús Andrésson á Gilsbakka,
prófastur í Mýrasýslu, og seinna
varð systursonur hans, séra
Árni Þórarinsson á Stóra-
Hrauni, prófastur á Snæfells-
nesi. Þriðji sonur hans, séra
Magnús, var til þess kvaddur að
stjórna Kennaraskóla fslands,
þegar hann var settur á stofn.
Birtingaholtsmenn lifðu þó
ekki öllu sínu lifi i ríki andans.
Að minnsta kostl fimm þessara
ættmenna hafa verið alþingis-
menn, og margir hafa þeir ver-
ið búmenn góðir. Séra Guð-
mundur í Reykholti var einn
forystumanna Búnaðarfélags ís-
lands, og fjórði sonur Helga i
Birtingaholti, Ágúst, var lengi
einn fremsti bændahöfðingi á
Suðurlandi og atkvæðamikUI
forystumaður í félagsmálum
þess Iandsfjórðungs. f hinum
þriðja og fjórða lið frá Helga
Magnússyni eru merkir bændur
og félagsmálamenn, skólamenn
og fræðimenn, rithöfUndar og
listamenn, lögfræðingar og
læknar, bankastjórar og tækni-
menn, guðfræðiprófessor og
biskup.
en iS'VO áigirntiisit höfuösmaðu rinn á
Bessastöðuim jörðám handa kómg-
iinuim. Þaö var þó etklki fyrr en
Niairfi wair dáiran, alð Herluf Daae
gait ært hana út úir eklkíjunni. AS
vásu Jlét hann tatevert í staðinn,
Laugairvaitn og tvær jarðir aðrair.
Þetta oii því, að þessir forfeður
mánir bárust í uppsveifcir Árnes-
sýislu. Þeir fónu auðvitað nauðuigir,
og séra Ánni á Stóra-Hrauni fuíH-
ynti, að höfuösmaöurinn hefði far-
iö láfl! bellvátis fynin válkiö. Þaö seg-
ilst mitoiö á því aö kúiga etokjur.
En ég held, aö þaö hafi nú verið
gióö fwllöig, sem þessu stýrðu. En
svo er aninaö: Hafið þið hugsaö um
þalð, hvemdig sagan setur upp vef-
inn? Kainmslki væri Reykjaváto aáflis
ekki höfuöborg iiandsims, ef Heirleg
diáð hefði ektod neytt þess, að hann
áítiti aöllis toostar við etokju Narfa.
Tnúlega hefur Stoúli þvi aðedns lót-
ið reisa innnétténgaman í Reykja-
viík, að staöuninm var konungseign.
Aninars heföu þær að öllum lákind-
uim flent annars staöair og fætt þar
af sér höfuöstaö. Reykvátoingar
mættu svo sem sjá þetta við okk-
ur Narfaniðja. Gg þá náttúrlega
eiiinis hitt, að ég á eklká von á þvá,
aö viö ireynum aö gera neimm lamd-
rækan eims og Gyðingarnir Arab
aina.
— Þaö kemur oftar fram held-
ur en þegar þú ent að rekja upp-
ruma Kára Sölimundansonar, aö þú
ert mdkilfl Hreppamaöur. En segðu
akftour þá fllítoa eitt: Var þaö tifl hór
áöur, aö þið þarma í uppsveitunuim
þættuist á dóllátið hærra priki í
mannllífinu en þeir, sem bjuggu
náöni á flflnitflemdiimu og úti við sjó
iinm?
— Ha? Þau eru hreárnt elktoi neim
prilk, byggðarllögin fyrir austam. Ár
nesisýsila er etolri hænsiniahús. En
hvaö ég ó að seigja uim þetta, setn
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
397