Tíminn Sunnudagsblað - 06.07.1969, Qupperneq 8

fyrs’ta bekk KemnairasíkóOiains, hafði
Þórbergur huig á a'ð komast í
Meinintaskóla og hóf að lesa undir
gagnfræðapróf í því skyni haustið
1911, en harnn reyndi etoki vdð próf-
ið fyrr em vorið 1913. Ilonum mis-
tekst v-ið prófið, og beygður af
vomtorigðium og þrúgaður af fá-
tækit og nnrkoaniuieysi gek’k hamm
firá prófborðimu í miðjum klíðuim.
Uam suin-arið fœf hanm vinmu við
að máda bús í höfuðstaöuum En
þá tók aidred af steiind, og hanm
svtaOlt 'heiiLu humgrd. Þegar hamm var
naer dauða em líi af vesöld og
skiO’rti, bamkai’ E’rlemdur í Unu-
húsi upp ‘á hjá honumi og býður
honum að mála Umuhús.' Og þar
lýkuir sögiu Ofvdtainis.
Manmlýsinigiair þessairar bókar
eru jaifmmákvæimiair, hiredmsikiOmar oig
ldfandd semn í ísÍemKkum aðdd. Hver
P'ersóma, seim við sögu keimiuir,
er gædd skýmt afmörkuðu einstakl-
inigseðld, bæðd í nnéOi og háttum.
Lýsimigar á ytra uamihvemfi eru enm
smiásmiugltegri og raumveruiíegiri em
í ísl'emzikumi aðOi. í raun og veru
er þessi bók sjáifstæðir þæ'ttir uun
ýnnsa étburði úr lífisisögu höf'Uindar,
þótt firamvind'a henmar í tímamuim
tenigi þá lauisi'eiga saiman. Þættiir
Iþeiisir igsita vierið alivai'legiir oig
þruinigniir dálitdOM beizkju, seim ©r
imijög sjaidgæf í rttuim Þórbergs.
Svo er tii dæmds um frásögn Þór-
berigs uan vo-nbrigði hans með sícól-
anin. Aðrir eru gamian'Saimi'r og fjör-
Jöglr eiins o-g kafiiamndir um emiglLa-
dansinin og fyilliiríið í baðstofunmi,
en franiar öliiu öðru frásögnin uim
baráttu Þórbergs við ást'ríiðuirn'ar
og samwdzikukva'li'r hanis vegna ævim
týrilsins í kiiikijuigai-iðimiuim. Sumiir
kaflar eru direymmir og lýrískir
e'imis og kaiflimm um skól'a'systum-
ar. Jafnframt því að vera lífssaiga
Þórbengs, er bókim mneaik menmimg-
arsögul'eg heimilld um þessa tirna,
eins og baráttuma gegm miOödlanda-
finumvairpdnu og aOlþinigtókosninig-
airnar 1912, auk þetsis sem aiöar
lýsimigar hams eiru svo skýrar, að
þar er biátt áfram eims og maður
sjái atlbui'ðjna með eigin augum.
Eins oig í ísienzkumi aðid er megim-
þrá'ðuirim.n stumdum rofinm með
saignaíþlátitum af öðrum /mömmum.
Þainmdlg er kaflimm Bókfel aJdamma
eimigiönigu frásagndr af fyrri ibúum
í Bemgshúsi. Saiga Eíríks frá Brún-
um er með því bezita í bókiínmj,
ekkj sizit fýriir þá sök, að þav kem-
ur f^am innáOeg sgmúð mjeð ein-
stæðulm dirlögium þeissa furðulega
manms, en s5ík sarnúð með per-
sóniumum, er ekkd allgemg í rit-
um Þórbergs. Þessir útúrdúrar
faOOIa, þrátt fyrir aOOt, vel imm í
heildarfO'Fm bðkiarinaiar. Bókin er
í flestum atriðuan beitur byggð en
íslenzikur aðail. En því ber e'kki
að leyna, að frásögniin er sums
staðar nokkuð lainigdregin og jafn-
vel þreytandii á köf'lum.
StíiO bókarinnar er geysiliega
niákvæanur og hverit orð gnand-
gæfilega valið tii þess að má eim-
miít þvi, sem fyrir höfu'ndimum
vakir. Hann er nokkuð margorð-
ur, en aldrei O'fhöaðinm, líflegur
og máLandi og auðgaður mieð
g'ræskuiausum húmior. Frásögnim
er á þamrn veg, að það er sem les-
amdimrn heyrj iröfundinin tala við
hiiðdna á sér og atburðin'a sér mað-
uir niæstum því með edg.in augum.
Þó Ofvitinn sé eikki jafniýriskur
og rómanitískiuir í anda sem ísi'enzk
ur aðaiH, ei hann emn ríkad af
skemamtilLegum mammOýsingum og
Skiopilegium atburðuim. Og hann er
litaðri þyngrá móraiskrí a'lvöru og
enn afdrátta'rölausarí hireinskdimi. í
lök bókiarinmar skiOlgreimáir höfumd
ur verk sitt á þeissa leið: ,,Og hér
lýtour sögu OMitans, sálartýsinig-
unni milkilu, bókinnd um baráttu
uankomuiLauss umigOinigs í myrkrum
mannihieima í Iieáit hans elftir vizik-
uinni, í viiöium hans í ástinmi, í mið
uailægdngu hams í örbiirgði'nmi, frá-
sögndmmi, er rítim hefur verið af
mtestum frumieik og flekklaus-
astri hireinskiölni at morræmu nráli“.
ög betur verður þessari bók naurn
áslt lýst.
Sama ár og sdðáma bimdi Ofvit-
ans kom út, sendi Þórbealgur einn-
ig firá sér Eddu sína. Þair safmar
h>amm saman kvæðum sínum, er
áðu.r höfðu komið á prenit, og bæt-
ir nokkrum nýju'm vdð. Bókin var
nýjunig þeiss vegna, að mieð kvæð-
um'uun fyligdu skýrimgar á uppruma
þeirra, og eru þær ákaflega
sk'emmtálegar. E’kki eru öll kvæð-
im mikiM skáidska'puir, enda tók
höfundurimii þdtta táiMæki sitt ekfci
of hátiðöega. Það gerði aftur á
nnóti Tómais Guðmumdsson, sem
fammst bókim Mvirðileg skömm
fyrir bima hteiö'ögu skaidskapar-
'gyðju.
Árið 1940 var Þórbergur svipt-
ur ritlhiöifundarísltyirikinumi. Var það
liðúir í Mauim hýenulteigu ofisóto-
um igegn vimstfráisimmuðum rítlhöf-
umdium. Til varnar sjáifuim sér
og hteiöíbrigiðrt skynsemi rteát hamn
Opið bréf til fjárveitiiiganefiiðar
(Aiþ.bl. 19. miarz 1940). Þar gerír
hanm ágæta 'ga’eim fiyriir gdldi verka
simma o.g vítir harðliéga himar vili-
■manmiallteigu ofisóikmiir geigm iista-
mönmumi þjóðariminar, sem þá
æddu yfir lamddð.
Þeisisu næst gefur Þórbergur út
tvær smábækuir um spírítisma og
draugagang, Indriða miðil (1942)
og Viðfjarðarundrin (1943). Indriði
miðill varð fyirir hörðurn árásumi
frá ýnnsum gagurýn'endum, semi
þótti hö'fundur íslenzks aðals og
Ofvitams hel'dur em ekki'taka nið-
ur ifiyirir sig með því að rita bók
umi spíribisnia og draugagang. Þó
er þessi bók rituð af lýtalausri
kiúnst. Og hún er frábær að sam-
vizkiusemi og studd ágætuun heim-
ildum. Og hún ge'fuir góða bend-
inigu um mikimm sanmiteik'a, ef
menm hefðu karakter til að veMa
honum viðtöku.
Viðtfjairðaruindrin er rituð 1 á-
■gætum þjóðsagnaistil uni merkd-
taga reimlei'kasögu eins sveitabæj-
ar. En auk þess hefiur hún að
igeyma hima ógtteymanleigu lýsinigu
á Sfcottu litl'U, sem sumir telja hið
fiegursta, sem Þórbergur hefur
fært í letur.
Nokkurra mierkira xdtigerða verð-
ur að geta, sem Þórbemgur ritaði
á þessum áraim (1942—1949).
Fyrst era tvær ri'tgerðir, þax sem
Þórbengur gerir grein fyrir sfcoö-
uuum sínium á ritttáiSt og bókmemmt
um: f verum (Tírnar. Máis og
mlenmámigar 1942) o.g Einum kennt
— öðrum bent (HeligaMl 1944).
f síðarí rítgeirðímmd fjallar hamn
ítaiiega um þau víti, sem rithöf-
uniduon ber að vairaist, og kemiur
þar fram himrn anináH'aða vísínda-
roenmska hans, þegar hanm skoráif-
ar um fræðilteg efini. Vatnadaguir-
inn mikli (Tímar. Máis og menm-
inigar 1943', nefndist firá'sögn, sem
Þóii'ibengur ritaöi urn för sína vest-
ur ytfir Skeiðarársand rignámiga-
sumaríð mikLa 1933. Þessi fetrða-
saga er fi'ábært snittildiairverk sök-
urn málandi og f'rumiiegrar flrá-
saigma'ríistar og stórkositttiegrar siil-
snilildar. Svo mögnuð er þessá íu'á-
saiga, að það lteggur við að lesamd-
amumi sundiJij við að ffita niður í
beljandi árstira'umánn. í þ'essaii
g.rein nls fráságnairgáfa Þórbergs
einna hæst.
Gegm ásælni Baindairíkjanna og
tilraunum iMa uppiiýstra fáfrælí
inga til að í'nmlima fslamd í Ait-
lantsöiáifsbandaiagið ritaði Þói'þerg
584
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ