Tíminn Sunnudagsblað - 19.04.1970, Blaðsíða 8

Enarótali, bær viS fjallavatn á miðtiálendinu, á vaidi uppreisnarmanna f
fyrra.
Hinir hvítu nýlenduhrrrar náðu
þó ekki veruiegum tökum á nánd
arnærri öilum þeim iandsvæð-
um, er þeir þóttust drottna yfir.
Þeir stofnuðu kaupstaði á strönd
inni, þar sem skipalega var góð,
og drottinvald þeirra náði ek'ki
öliu Íengra fyrst í stað. Þaðan voru
farnar könnunarferðir inn í land
ið, og var fyrst lagt kapp á leit
296
að málmum og hentugu landi til
ræktunar. Þessar könnunarsveitír
lentu iðulega 1 ilMeiluoi við lands
menn, enda munu þeir hafa lítið
skeytt nm liagsmuni þeirra og rétt
indi, heldur farið sínu fram að
hætti ránsmanna. Yrðu þessar
sveitir fyrir einhverjum skakka
föllum, var látið svo heita, að nauð-
syn bæri til þess að „friða“ þau
héruð, þar sem viðnám var veitt,
og var þá lögreglulið og herlið
sent á vettvang þeirra erinda.
Hvítu mennirnir komust að raun
um, að landið var snautt að málm
um, og óvíða var ræktun sérlega
auðveld eða fýsileg. Þess vegna
héldu þeir sig að mestu við verzl-
unarstaði sína á ströndinni, þar
sam smám saman risu upp dálitlir
bæir. Fóik, sem í grenndinni bjó,
Melanesíumenn og Malajar, komst
fljótlt í kynni við hvítu mennina og
tileinkaði sér ýmislegt í fari þeirra,
bæði gott og illt, og þó kannslki
einkum hið síðarnefnda. Papúar,
sem bjuggu inn í landinu, fengu
lengi vel að lifa í friði að sínum
hætti. En það bafði þann ókost í
för með sér, að margir kynilokk
ar Papúá llfðu venju fremur Iengl
lífi sínu á steinaldarstigi eins og
forfeður þeirra höfðu gert frá
fyrnsku.
Papúar á Nýju-Guíneu eiga ekki
sameiginlegt tungumál, heldur
tala þeir tungur og mállýzkur, sem
skipta hiundruðum. Samt sem áður
voru menningarhættirnir ails stað
ar hinir sömu í meginatriðum.
Þorp þeirra voru yfirleitt lítil, ibú-
arnir jafnaðarlegast fimmtíu til
þrjú hundruð, og allir stuncluðu
jarðrækt með frumstæðum bætti.
Fólkið ræktaði sætar kartöfiur,
rótarávexti og banana, og svína
eidi var mikið stundað. Hvert þorp
var samfélag út af fyrir sig, og
sjálfu sér nóg, og oftast var for-
ystan í höndumi nokkurra hinna
elztu manna. Engar vegtyllur voru
arfgengar, en stund'um reis upp
eimhver, sem hófst til foringja,
einkum á hættutímum, og kom þá
einkum til hreysti eða ráðkænska
þess manns, áheyrn sú, sem hano
fékk hjá duldum máttarvöldum,
eða eign hans í svínum og kon
um. Kvenfól'k var sem næst sölu-
varningur og réttindi þess lítil.
Það fékk ekiki að taka þátt i frjó
semisdýrkun karlmanna né öðrum
tTÚarathöfnum, þar sem mamnát
var víða eitt veigamesta atriðið.
Nokfcur samvinna gat 'verið á
milli þorpa, og bjuggu þá venju-
Iega í þeim skyldir ættbálkar.
Byggi óskylt fólk í grannþorpum,
voru erjur á wiilli þeirra og kom
iðulega til blóðugra bardaga. Vopn
in voru kýHur, axir, spjót og bog
ar.
Þetta var fólkið, sem könnunair-
sveitir nýlenduberranna hiíti fyr
ir, þegar 'þeir hættu sér inn i land
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
Ptpú*r, f íkóoírrjó6rl.