Tíminn Sunnudagsblað - 01.11.1970, Síða 16

Ung stúlka að rækja tesiðina japönsku.
Þetta er regla sem gildir um
alla þjóðfélagsþegna — nema hina
voldugustu forstjóra. Meðal þeirra
er ekki neitt aldursmark.
Vinnulaun eru lág. Meðallaun
þrjátíu og tveggja ára gamals
manns með sex starfsár að baki,
eru um þrettán þúsund krónur á
mánuði. En af þessu eru teknar
um tvö þúsund krónur i skyldu-
sparnað á mánuði. Það fé á hann
svo að f-á, þegar starfsævi lýkur,
því að aðrar ellitryggingar eru
varla til í Japan. Það, sem hálf-
sextugur maðúr telst eiga inni,
þegar honum er vísað á dyr, end-
ist honum þó ekki að jafnaði til
framfærslu nema í fimmtán ár.
Framfærslukostnaður er meiri
en menn kunna að ætla. Allir Jap-
anir nærast á hrísgrjónum, og kíló-
grammið af þeim kostar tvö hundr-
uð jen. Jenið jafngildir nokkurn
veginn þrjátíu aurum, og þess
vegna kostar hrisgrjónakílóið upp
undir sextíu krónur. Fiskur er
miklu algengari matur en brauð
og kostar ekki minna en hundrað
og tuttugu krónur kílógrammið.
Kjöt er tvöfalt dýrara.
Húsaleigan er ekki heldur neitt
smáræði. Það er japönsk venja, að
þrír eða fleiri ættliðir búi saman.
Feiknarlega stór leiguhús hafa ver-
ið reist, en af því að dýrt er að búa
í þeim og fjárráð fólks naum,
hefst fjöldi fólks við í hverju her-
bergi.
Mikillar menntunar er krafizt.
Níu ára skyldunám hefur verið í
Japan í tvo áratugi. En efcki stoð-
ar að láta staðar numið við skyldu-
námið. Unga fólkið flykkist í há-
skólana, og í einum þeirra eru
stúdentar ríflega hundrað þúsund.
Síðan er auðvitað aragrúi tækni-
skóla og iðnskóla af öllum tegund-
um, og mikill fjöldi fullorðins
fólks stundar heimanám að stað-
aldri. Því þjónar kennslusjónvarp
átján klukkustundir í viku hverri.
Kapphlaupið um háskólamennt-
unina veldur því, að háskólar, sem
njóta sérstalks álits, veita ekki við-
töku nema sérstökum úrvalsnem-
endum. í fyrra vildi á fjórða þús-
und stúdenta komast í læknadeild
eins slíks háskóla, en aðeins þrjú
hundruð voru teknir. Samtímis
börðust fimm þúsund nemendur
um fjögur hundruð sæti í tækni-
háskóla einum.
Miklu fleiri ljúka háskólanámi
en komizt geta að störfum í sér-
grein sinni að námi loknu. Háskóla
próf tryggir mönnum engan veg-
inn góða stöðu. Og þegar til kast-
anna kemur, er það ekki góð
frammistaða við nám og störf, sem
ræður því, hverjir fá eftirsóttustu
embættin, heldur auður og ættar-
tengsl. í Japan drottna eitthvað
þrjú þúsund ættir í öllum meiri
háttar atvinnufyrirtækjum, bönk-
um og viðskiptafyrirtækjum, emb-
ættiskerfinu og stjórnmálalifinu,
og þær kunna að beita valdi sínu
sér til framdráttar.
Þessar ættir ráða efnahagsstefn-
unni. f landinu er auðvitað þjóð-
þing, sem samþykkir lögin, og rík-
isstjórn, sem frarafylgir þeim, en
bak við tjöldin eru það iðjuhöld-
arnir og kaupsýslumennirnir, sem
öllu ráða. Japan er auðvaldsríki,
þar sem stjórnmálamönnunum er
stjórnað af stóreignamönnunum.
Japanir eru stórveldi á heims-
markaðnum og fara þar sínu fram.
Veldi þeirra nær alla leið til Evr-
ópu, og er þess skemmst að minn-
ast, að þeir eru um þessar mundir
að semja við spænsku stjórnina
um heimild til þess að reisa og
reka stáliðjuver á Spáni. Með því
ætla þeir að ná undirtökunum í
mikilvægri starfsgrein í einu af
vanþróuðustu löndum Norður-
álfu.
Japanir gera hvort tveggja í
senn: Dyngja framleiðsluvönu
sinni á heimsmarkaðinn og verja
heimamarkaðinn með ströngum
innflutningslögum, sem leggur
stjórnarvöldunum sjálfum í hend-
ur, hvað þangað kemur af útlend-
um varningi. Þar að auki eru inn-
flutningstollar háir.
Japanir eiga mikil skipti við ýms
vanþróuð lönd. En þeim viðskipt-
um er svo hagað, að þeir kaupa
nálega einvörðungu hráefini, sem
þeir vinna síðan og breyta í dýra
vöru, er þeir selja þessum sömu
þjóðura aftur að nokkru leyti. Jap-
anir leggja fram raikið fé til hjálp-
TtMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
Mótmælafundur japanskra stúdenta í Tokíó.
856