Tíminn Sunnudagsblað - 03.10.1971, Blaðsíða 5

að ef menn gleymdu lietjusögu
Indíánanna, væru þeir að veikja
rætur bandarísks þjóðlífs. Menn
ættu ekki að gleyma, að þegar
Benjamín Franklín samdi stjórnar-
skrána, hafði hann til hliðsjónar
þau lög, sem Iroquois-Indíánarnir
höfðu sett sínum kynþáttum. Með-
ferðina á Indíánum á fyrri árum
sagði hann vera skugga, sem erfitt
væri að afmá, og hætt við, að sam-
skipti yfirvaldanna við þá mótuð-
ust sífellt af slæmri samvizku.
Flestir Indíánar voru veiðimenn
og stríðsmenn, sem litu á það sem
eðliiegan og sjálfsagðan atvinnu-
veg að heyja stríð við aðra kyn-
þætti. En kynþættir Indíána skipta
Iiundruðum, sumir segja þeir séu
nærri því þúsund talsins. En einn
kynþáttur hefur skorið sig úr um
lifnaðarhætti. Ilann hefur einkum
slundað akuryrkju og handiðnir og
meginkjarni trúarbragða hans hef-
ur verið að halda frið við alla
menn. Þetta eru Hóp Indíánar,
sem nú liafa aðalsetur sitt á vernd-
arsvæði í Arizona. Það er fyrst og
fremst af þessum Indíánum, sem
mig langar að segja ykkur.
Apríldag einn stóð ég á brekku-
brún í auðnarlegu landslagi og
horfði yfir víðáttuna miklu, sem
kölluð er Málaða eyðimörkin,
(Painted Desert) og nær yfir
feiknarlegt flæmi í Arizóna. Næst
mér var mikið náttúruundur,'hinn
steinrunni skógur. sem komið hef-
ur upp úr sandinum. Hann var lif-
andi viður fyrir 160 milljónum
ára, en fyrir áhrif ýmissa efna eru
fyrrverandi trjástofnar nú harðir
eins og gimsteinar, og séu þeir
slípaðir, sindra í þeim hinir ótrú-
legustu litir. Það var stórkostlegt
að skoða þetta fyrirbæri. En þeg-
ar litið var yfir landið umhverfis,
virtist það lítt fallið til þess að
brauðfæða menn af gróðri sínum
og bera eyðimerkurnafn með
réttu.
Á þessu svæði eiga að minnsta
kosti þrjár Indíánakvíslar sér grið-
land, Apachar, Navahóar og Hópí-
ar, og liggur land Navahóa að landi
Hópía á alla vegu. Þegar ekið var
inn í þessa auðn, vakti fyrst at-
hygli, að gróðurinn, sem aðeins
var í smáskúfum hér og þar upp
lir sandinum, var svo sölnaður og
grófur að sjá, að óskiljanlegt virt-
ist, að þessar kindaskjátur, sem
maður sá á stangli öðru hverju,
gætu iagt sér hann til munns,
hvað þá heldur nautpeningurinn.
Ekki höfðum við lengl ekið, þegar
við sáum hræ af kú við veginn,
nokkru seinna kind og kálf, hálf-
orpin sandi. Ömurleiki hins vátns-
lausa lands varð æ meira þrúg-
andi. Með löngu millibili mættum
við örfáum bifreiðum. Moldarlit
híbýli Indíánanna voru á stöku
Stað hálffaiin undir brekkubrún-
um og óralangt á milli. Einu reisu-
legu mannabústaðirnir voru stöku
Skóli og verzlunarstaðir. Sviptibylj
ir lyftu skrælnuðum runnagróðri
og hröktu undan sér. Stundum
þeyttust þessir stóru hnoðrar á
undan okkur eftir veginum langa
stund, eins og beinagrindur. dans-
andi í spotti yfir vanmætti lífsins
í þessu skrælnaða landi.
Litirnir í landslaginu voru marg
ir, frá gulu í rautt, en græni lit-
urinn var sjaldséður: Örlítill trjá-
gróður eða grænn akurblettur
við vatnsból, en víðs fjarri var, að
slík ummerki væru við hvert byggt
ból. Oft var maður ekki viss um,
hvort það var klöpp eða kofi, sem
fyrir augun bar.
Eftir margra klukkustunda akst-
ur komum við að verzlunarstað í
klettagili og stönzuðum til þess að
fá okkur hressingu. Inni í veitinga-
stofunni voru eingöngu Indíánar.
þéttvaxið fólk, svarthært, breið-
leitt og koparbrúnt á hörund, og
einkennilega hljóðlátt á okkar
mælikvarða. Allir ræddust þar við
á okkur óskiljanlegu máli, en þeir,
sem ávarpaðir voru á ensku, virt-
ust allir skilja hana. Staðurinn all-
ur og fólkið var hreinlegt. Æði-
mikið var um bíla af ýmsum gerð-
um, einkurn þó litla vörubíla, og
sátu gjarna farþegar flötum bein-
um á pallinum.
Þarna vorum við þá komin í
land Hópí-Indíána, og nú lá leiðin
um aðalbyggð þeirra á hásléttun
um þremur, sem taka við hver af
annarri eins og hjallar á liálend-
inu, sem þarna rís upp af eyði-
mörkinni með sorfnum klettarák-
um. Hér voru nokkur hundruð
manna þorp við veginn og strjálli
byggð fjær. Allt var með flrum-
stæðu sniði, skrautlaust með öllu
og ömurlegt í okkar augum. Á
brún þriðju hásléttunnar beygðum
við af aðalveginum og ókum mold-
•argötui’ að þorpinu Oraibi, sem
stendur fremst á brekkubrún.
Nolckrir hestar voru á beit við veg-
inn, smávaxnir og alla vega skjótt-
ir, og minntu tilsýndar AÍJdð á ís-
lenzka hesta. Þegar að þorpinu
kom, urðum við að biðja leyfis að
mega ganga þar um og glteiða
gjald fyrir, og jafnfamt var ok'ft-
ur sagt, að vildum við taka mynd-
ir af húsum, sem enn væri búið
í, yrð' m við að greiða íbúunum
einn d al fyrir hverja mynd. En auð
hús n áttum við mynda ókeypis.
Þarna vorum við stödd á sögu-
legum stað, bæði fyrir hvíta menn
og Indíána. Þarna hefur verið
byggð svo menn viti í níu hundr
uð ár. og þó sennilega lengur, og
er þetta sá staður innan Banda-
ríkjanna, þar sem menn vita lengst
hafa verið búsetu samfellt. Húsin
hafa víst ekki breytzt mikið þess-
ar níu aldir. Þau eru hlaþin úr
mórauðu grjóti. án steinlíms, og
þökin úr steinhellum, sem lagðar
eru á granna rafta, því langt er
að sækja við í nytjaskóg. Það eitt
mátti nýtizkulegt kallast. að gler
var komið í suma glugga. og svo
stóðu bílar og þvottavélar utan við
suma kofana. í miðju þorpinu var
hlaðinn bakarofn undir húsvegg,
og var hann þéttaður með leir og
járnhellu Skotið fyrir dyrnar. Þar
er allt brauðið bakað enn í dag
með sama hætti og tíðkazt hefur
um aldir.
Ekki var margt fólk á ferli.
Nokkur börn slógust þó fljótt í för
með okkur, og gerðust tvær litlar
telpur dyggir fylginautar mínir og
leiddu mig milli húsa. Það voru
einu Indíánabörnin. sem gáfu sig
að mér að fyrra bragði, og kann
að hafa ráðið verulega þar um, að
ég átti svolitið af súkkulaði í pússi
mínu. Piltar voru að hlaða sprek-
um á bíl, og ávarpaði fylgdarmað-
ur okkar þá, en þeir svöruðu fáu
og voru lieldur úfnir á svip. Höfð-
inginn var ekki heima, og þótti
mér það miður, því hann er merki-
legur maður. Var greinilegt, að
leiðsögumáður okkar vildi ekki
gera neitt, sem heimamönnum
kynni að mislíka, og út
Skýrði vandlega, að við, sem
með honum vorum, værum
Evrópumenn, sem hefðu áhuga
á málum Indíána. Það voru
því livorki miklar né merkilegar
upplýsingar, sem við fengum
þarna á staðnum, en samt voru
áhrifin frá þessu umliverfi furðu-
sterk. Þarna í auðninni, sem virt-
ist sízt gjöful börnum sínum, hafði
þetta fólk þraukað í aldir, og það,
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
701