Morgunblaðið - 27.05.2004, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SIGURÐUR Steinþórsson, prófess-
or í jarðfræði við Háskóla Íslands,
segir það vel geta staðist að um tíu
þúsund manns hafi látist í Englandi í
kjölfar Skaftáreldanna 1783–4 en
Morgunblaðið greindi frá því í gær
að rannsókn vísindamanna við Há-
skólann í Cambrigde hefði leitt í ljós
þessa tölu.
Sigurður segir það löngu við-
urkennt meðal fræðimanna að áhrifa
eldanna hafi gætt víðs vegar utan
landsins.
„Það liggja fyrir sannanir um að
öskufall og gufur hafi borist norður
að Grænlandsjökli en einnig til Am-
eríku, Skandinavíu og Evrópu. Í
móðunni frá eldunum var brenni-
steinssýra og ummerki sýna að sýr-
an brenndi göt á trjálauf á Suður-
Englandi,“ segir Sigurður.
Hann segir engan vafa leika á því
að eldarnir hafi valdið dauða fjölda
manns í Evrópu.
„Öskufallið og gufan frá eldunum
ollu dauða fjölda fólks með beinum
eða óbeinum hætti. Í móðunni sem
barst til Evrópu voru auk brenni-
steinssýrunnar ýmsar hættulegar
gastegundir sem geta valdið dauða
fólks. Móðan leiddi jafnframt til erf-
iðs árferðis sem hefur orsakað dauða
fjölda manna,“ segir Sigurður.
Ýttu Skaftáreldar undir
frönsku byltinguna?
Því hefur stundum verið haldið á
lofti að Skaftáreldarnir hafi ýtt
undir frönsku byltinguna. Sigurður
segir að gosið hafi haft áhrif í
Frakklandi veturinn eftir að það
hófst.
„Í Frakklandi ollu harðindin því
að um veturinn 1783–4 var ekki til
sprek að brenna en yfirvöld höfðu
haldið hita í heimilislausum í París
með því að gera stórar brennur sem
fólk gat hlýjað sér við. Í kjölfarið lét-
ust fjölmargir fátækir og heim-
ilislausir sem olli mikilli óánægju
meðal Frakka,“ segir Sigurður.
Að hans sögn var Benjamin
Franklin, sem var sendiherra
Bandaríkjamanna í Frakklandi
þetta ár, fyrstur til að halda því fram
að ástæða þess að veturinn 1783–4
var jafnkaldur og raun bar vitni,
væri vegna eldgoss í öðru landi.
„Franklin benti á þetta í erindi sem
hann hélt í París veturinn 1783–4 og
nefndi m.a. Heklu sem mögulega
uppsprettu öskufallsins,“ segir Sig-
urður.
Sigurður Steinþórsson, prófessor í jarðfræði við HÍ
Skaftáreldar ollu dauða
fjölda fólks í Evrópu
Hér má sjá þá staði í Evrópu þar sem öskufalls og gufa frá Skaftáreldum
varð vart í júní 1783. Talið er að móðan og öskufallið hafi fyrst borist til
Evrópu 18.–20. júní en vindáttin í seinni hluta júní 1783 stóð í norðaustur
frá Íslandi. Dreifðist aska alla leið austur til Rússlands og suður til Ítalíu.



 


   





    
  

 

 


 ! 
  
!
  
  

ENGIN bitastæð rök benda til þess
að hvalveiðar og ferðamennska geti
ekki átt samleið. Þetta var sú nið-
urstaða sem Jón Gunnarsson, for-
maður Sjávarnytja, dró að loknum
fundi um hvalveiðar á Grand hóteli
í gær. „Snúum okkur að því að vera
í sama liðinu og reynum að gera af-
komuna hér sem besta á sem víð-
tækustum vettvangi,“ sagði Jón.
Þótt flestir sem til máls tóku á
fundinum væru hlynntir hvalveiðum
voru ekki allir á einu máli.
Ólafur Hauksson, talsmaður Ice-
land Express, sagði að hann vildi að
áhættan sem Ísland taki með veið-
unum sé íhuguð, þótt þær vísinda-
hvalveiðar sem stundaðar voru síð-
asta sumar hefðu, að því er virðist,
ekki haft áhrif á starfsemi flug-
félagsins eða áhuga á ferðum hing-
að til lands. „Við sluppum fyrir
horn í fyrra gagnvart erlendri fjöl-
miðlun. En spyrja má hvort það sé
sjálfgefið að svo verði áfram? Við
vitum um áhuga fjölmiðla á að ná
krassandi myndum og við höfum
séð hvernig slíkar myndir geta
gjörsamlega breytt afstöðu heims-
byggðarinnar á skömmum tíma.“
Ólafur sagði að ekki sé hægt að
jafna saman hvalveiðum Íslendinga
og pyntingum fanga í Írak, en við-
brögðin við myndunum þar hafi
sýnt áhrifamátt krassandi mynda.
„Við skulum samt ekki vanmeta of-
fors æsifréttamanna og friðunar-
samtaka sem vilja koma hingað og
segja frá þessu, því Ísland er afar
spennandi bráð í augum þessara
aðila,“ sagði Ólafur.
Hvalveiðar leikur að eldi
Hann taldi að hvalveiðar Íslend-
inga væru leikur að eldi þar sem
hvaladráp hafi verið fordæmd í
meira en 30 ár. „Ég segi hvaladráp,
ekki hvalveiðar. Í umræðunni hérna
er alltaf talað um hvalveiðar, er-
lendis er alltaf talað um hvaladráp.
Í 30 ár hefur ein og hálf kynslóð al-
ist upp við það að dýrka hvali eins
og heilagar kýr,“ sagði Ólafur.
Hann sagði að þessi umræða
byggðist á tilfinningasemi og því
dugi rök skammt.
Jóhannes Kristjánsson, sem rek-
ur hótel að Höfðabrekku í Mýrdal,
hefur leitað sérstaklega eftir við-
horfi ferðamanna til hvalveiða.
„Enginn gestur hefur svo mikið
sem ýjað að hvalveiðum, bara aldrei
nefnt það. Fararstjórar sögðu mér
að það væri mjög fátítt að ferða-
menn nefndu hvalveiðar, en þeir
tæptu oft á því sjálfir. Það helsta
sem ferðamenn spyrðu þegar þeir
ræddu þessi mál við fararstjóra
væri hvar væri hægt að kaupa hval
og smakka,“ sagði Jóhannes. Hann
sagði að hvalveiðar, hvalaskoðun og
ferðamennska eigi að geta farið vel
saman, en það væri eins með hval-
ina og hrossin, hann myndi ekki
slátra hrossi á hestamannamóti.
Ferðaþjónustan
andvíg hvalveiðum
Einar K. Guðfinnsson, þingmaður
og formaður ferðamálaráðs, sagði
að hann væri bæði ákafur hval-
veiðisinni og stuðningsmaður ferða-
þjónustunnar og að hann telji að
greinarnar tvær geti farið saman.
Einar sagði að þrátt fyrir vísinda-
hvalveiðarnar hafi verið vöxtur í
komu ferðamanna á Íslandi, bæði á
þessu og síðasta ári. Menn hafi
spáð því í upphafi þessa árs að
fjölgun erlendra ferðamanna yrði
um 10% á þessu ári en það sem af
sé ársins hafi vöxturinn verið 14%.
Hann sagði að það hafi komið
skýrt fram í viðræðum hans við
starfsmenn í ferðaþjónustu að þeir
séu almennt andvígir hvalveiðum.
Einar sagði mikilvægt að þessu
sjónarmiði verði sýnd virðing, þetta
sé mat fólksins sem vinni í grein-
inni.
Sjálfseyðingarhvöt
á báða bóga
Friðrik Jón Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna, skoraði á að-
ila í ferðaþjónustunni að láta af
árásum á þá sem vilja að hvalveiðar
verði hafnar og sagði að ferða-
mennska og hvalveiðar eigi að geta
unnið saman. „Manni finnst það
vera hálfgerð sjálfseyðingarhvöt,
þegar maður sér hvalaskoðunarbáta
elta hvalveiðibátana til að ná, við
getum sagt sem „bestum“ myndum,
en mér virðist sjálfseyðingarhvötin
vera báðum megin. Það að sjá
hrefnuveiðimenn, með hjarta hvals-
ins á lofti, er auðvitað algjörlega
ótrúlegt. Ég vil hvetja menn til að
vinna saman að þessu, því að þann-
ig og einungis þannig náum við
þessum markmiðum sem við
stefnum að,“ sagði Friðrik.
Opinn fundur um hvalveiðar á vegum Sjávarnytja
Hvatt til samvinnu
í ferðamennsku
og hvalveiðum
Morgunblaðið/Þorkell
Tæplega 100 manns voru á fundinum í gær, m.a. fulltrúar sjávarútvegsins
og ferðaiðnaðarins. Fremst á myndinni má sjá Jón Gunnarsson, formann
Sjávarnytja, og Jóhann Sigurjónsson, forstjóra Hafrannsóknarstofnunar.
SIGURÐUR Markússon, rekstrar-
stjóri Nóatúnsverslananna, sagði á
fundinum um hvalveiðar í gær, að á
þeim tíma sem hvalkjöt hefur verið
þar á boðstólum hafi nokkrir tugir
tonna af kjöti verið seldir. Heil kyn-
slóð hafi ekki kynnst hvalkjöti en
um leið og varan sé auglýst rjúki
salan upp. Það sé klárt mál að ís-
lenskir neytendur vilji hvalkjöt, en
það þurfi að ráðast í markaðsstarf
til að fólk viti af því að það sé á boð-
stólum.
Árni Arnórsson, starfsmaður í
kjötborði í Nóatúnsversluninni í
Austurveri, segir að kílóið af
hrefnukjöti kosti 699 krónur og að
hrefnan sé fín á grillið. Nú fáist ein-
göngu innflutt norskt hvalkjöt, en í
fyrrasumar hafi kjöt úr vísindaveið-
unum verið á boðstólum. Hann segir
að eldra fólk kaupi aðallega hrefnu-
kjöt, en yngra fólk sé opið fyrir nýj-
ungum og spennt að smakka.
Íslenskir neytend-
ur vilja hvalkjöt
STRÁKUM líður verr í skóla en
stelpum og þeir upplifa frekar til-
gangsleysi með námi sínu. Foreldr-
ar fylgjast betur með dætrum sín-
um en sonum og eru líklegri til að
setja þeim skýrari mörk. Þá eru
foreldrar líklegri til að þekkja vini
dætra sinna og foreldra þeirra.
Þetta var meðal þess sem fram
kom í erindi dr. Ingu Dóru Sigfús-
dóttur, félagsfræðings hjá Rann-
sóknum og greiningu, á fundi
fræðsluráðs í Iðnó sl. mánudag.
Inga Dóra greindi fundarmönn-
um frá niðurstöðum rannsókna á
líðan ungmenna og námsárangri og
ræddi sérstaklega um kynjamun í
skólastarfi. Niðurstöðurnar eru
unnar út frá viðamiklum rannsókn-
um sem gerðar voru á átta þúsund
nemendum í áttunda
bekk árin 2000 og
2003. Hún segir báðar
rannsóknir hafa leitt í
ljós umtalsverðan
kynjamun.
Hún segir mun
fleiri strákum en
stelpum á unglings-
aldri finnast námið
tilgangslaust. Í tölum
hennar kom fram að
40% stráka segja þá
staðhæfingu eiga við
sig nær alltaf, oft eða
stundum, en einungis
fjórðungur stelpna.
Í erindi Ingu Dóru
kom fram að athygli hefði í aukn-
um mæli verið beint að strákum á
undanförnum árum af
tveimur ástæðum.
Annars vegar sýni er-
lendar samanburðar-
rannsóknir að strákar
hafi dregist aftur úr
stelpum. Þær hafi
aukið forskot sitt í
tungumálum og lestri
auk þess sem þær
hafi náð strákum á
þeim sviðum þar sem
þeir höfðu áður yfir-
burði, eins og í stærð-
fræði. Hins vegar sé
meðaltal skólaein-
kunna víðast hvar lak-
ara hjá strákum en
stelpum. Þá hafi rannsóknir sem
unnar voru hjá Rannsóknum og
greiningu leitt í ljós að strákum líð-
ur verr í skólanum.
Inga Dóra segir hluta skýring-
arinnar á slökum námsárangri
stráka kunna að liggja að einhverju
leyti í ólíkum uppeldisaðferðum.
Rannsóknir hafi leitt í ljós að 36%
unglingsstelpna segjast búa við
reglur um hvenær þær eigi að
koma heim á kvöldin en einungis
23% stráka. Þá kom fram í er-
indinu að 67% stelpna segja að for-
eldrar þeirri þekki vini þeirra en
einungis 47% stráka. Þá segja fleiri
stelpur en strákar að foreldrar
fylgist með því hvar og með hverj-
um þær séu á kvöldin. Hún segir
aukið samstarf foreldra og skóla
mikilvægt til að krökkum gangi vel
í skólanum.
Fleiri strákar en stelpur á unglings-
aldri telja námið tilgangslaust
Inga Dóra Sigfúsdóttir
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hefur sýknað framkvæmdastjóra
verktakafyrirtækis af ákæru lög-
reglustjórans í Reykjavík um að
fyrirtækið hafi stundað ólöglega
efnisflutninga í atvinnuskyni fyrir
bæjaryfirvöld í Mosfellsbæ.
Ákærði var sakaður um brot
gegn lögum um fólksflutninga,
vöruflutninga og efnisflutninga á
landi í fyrra án þess að fyrirtækið
hafi öðlast almennt rekstrarleyfi,
en lögreglan hafði tvisvar afskipti
af bifreið fyrirtækisins í fyrrasum-
ar.
Málið dæmdi Arnfríður Einars-
dóttir héraðsdómari hinn 25. maí.
Verjandi ákærða var Örn Hösk-
uldsson hrl. og sækjandi Daði
Kristjánsson, fulltrúi lögreglu-
stjórans í Reykjavík.
Sýknaður af
ákæru vegna
flutninga