Morgunblaðið - 07.06.2004, Blaðsíða 18

UMRÆÐAN
18 MÁNUDAGUR 7. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SAMEINING sérgreina á LSH
er nú að mestu lokið og starfsemi
flestra þeirra hefur aukist en
kostnaður ekki hækkað í hlutfalli.
Fækkað hefur á nánast öllum bið-
listum eftir þjónustu
spítalans, t.d. fjölgaði
skurðaðgerðum um
3,1% á síðasta ári,
hjartaþræðingum um
16% og krans-
æðavíkkunum um 9%.
Þjónusta á dag- og
göngudeildum hefur
sífellt aukist og legu-
dögum á sólarhring-
sdeildum um leið
fækkað. Með-
allegutími hefur styst
verulega sem þýðir að
hver sjúklingur er á
spítalanum aðeins
meðan hann er hvað
veikastur.
Kostnaðargreining
og breytt
fjármögnun
Mikil áhersla hefur
verið á kostn-
aðargreiningu á þjónustu spítalans
ásamt því að innleiða fram-
leiðslumælingarkerfi í alla starf-
semi hans. Unnið er með öðrum
Norðurlandaþjóðum að innleiðingu
á alþjóðlegu kerfi sem byggist á
DRG (Diagnosis Related Groups).
Áætlað er að innleiðingu ljúki á
þessu ári og verður þá hægt að
breyta fjármögnun spítalans úr
föstum framlögum, en slík fjár-
mögnun hefur víðast hvar á Vest-
urlöndum verið aflögð, í fjár-
mögnun eftir umfangi.
Aukin framleiðsla
á hagkvæman hátt
Kostnaður við rekstur spítalans á
föstu verðlagi á fyrsta ári eftir sam-
einingu lækkaði um 1,7%. Á árinu
2001 lækkaði raunkostnaður aftur
um 1,6% en jókst svo um 1,9% árið
2002 og um 2,3% í fyrra. Kostnaður
vegna S-merktra lyfja og stofn-
kostnaður vegna byggingar barna-
spítala eru tekin út úr þessum sam-
anburði vegna skekkju í
samanburði þessara liða. Hækkun
raunkostnaðar á síð-
asta ári skýrist einkum
af aukinni framleiðslu
á mörgum sviðum spít-
alans, hækkun lög-
bundinna framlaga í
séreignasjóði starfs-
manna og hækkun
lyfja og sérhæfðra
rekstrarvara umfram
hækkun neysluverðs-
vísitölu. Kostnaður við
rekstur spítalans hefur
því aðeins hækkað um
2,7% frá sameiningu
eða í fjögur ár. Á sama
tíma fjölgaði íbúum á
höfuðborgarsvæðinu
um rúmlega 4,1% og
öldruðum um 4,5%. Að
auki gera tækni-
framfarir mögulegt að
veita sífellt meiri þjón-
ustu sem skilar sér
m.a. í hækkandi með-
alaldri þjóðarinnar. Stjórnendum
og starfsmönnum Landspítala – há-
skólasjúkrahúss hefur því tekist að
ná árangri í að auka framleiðslu
spítalans á mjög hagkvæman hátt.
Kostnaður á sjúkling lækkaði
Þar sem DRG-kerfið er ekki komið
á allar deildir þarf að meta starf-
semisbreytingu á spítalanum með
öðrum hætti. Ef notuð er aðferð
ráðgjafarfyrirtækisins Ernst & Yo-
ung eru komur á dagdeildir og
slysa- og bráðadeildir taldar sem 1⁄3
af innlögn og komur á göngudeildir
1⁄12. Þannig sést að hver „vegin
lega“ eða sjúklingur kostaði spít-
alann um 236 þúsund krónur á síð-
asta ári. Þessi upphæð var 240 þ.kr.
á árinu 2002 á sama verðlagi.
Þjónusta Land-
spítala (LSH)
aukin á hag-
kvæman hátt
Anna Lilja Gunnarsdóttir
fjallar um rekstur Landspítala
Anna Lilja
Gunnarsdóttir
’Kostnaður viðrekstur spít-
alans hefur lítið
hækkað síðustu
fjögur árin.‘
KÆRI Hafsteinn
Þór.
Ég vil hrósa þér og
félögum þínum í Sam-
bandi ungra sjálfstæð-
ismanna fyrir þá sjálf-
stæðu afstöðu sem þið
hafið tekið gagnvart
Sjálfstæðisflokknum
með andstöðu ykkar
gegn fjölmiðla-
frumvarpinu eða rit-
skoðunarlögunum eins
og þau eru líka stund-
um nefnd. Það er eft-
irspurn eftir stjórn-
málamönnum með
sjálfstæðar skoðanir
og hugsjónir sem þeir
þora að verja, ekki síst
þegar mikið liggur við.
Ljóst er að tilgangur
þessarar lagasetn-
ingar er vafasamur og
ekki í anda frjáls og
opins samfélags, þótt
mér hafi skilist að
gagnrýni ykkar hafi beinst að sjálfu
efni frumvarpsins. Ég er einmitt líka
sammála ykkur um að það muni
leiða til óeðlilegrar skerðingar á
tjáningar- og athafnafrelsi lands-
manna.
Forsetinn hefur nú kveðið upp úr
um að þjóðin fái að
ákveða sjálf hvort þessi
lagasetning geti staðist
og að efnt skuli til þjóð-
aratkvæðagreiðslu hið
fyrsta. Það er góð nið-
urstaða og nú er mik-
ilvægt að hver greiði
samkvæmt sinni sann-
færingu. Ekki er verið
að greiða atkvæði um
þingmeirihlutann eða
forsetaembættið. Að-
eins um það hvort við
viljum að þessi lög, eins
og þau voru afgreidd
frá Alþingi, nái fram að
ganga. Ég vil því biðja
þig að svara því hvort
þið í SUS munið ekki
örugglega hvetja til
þess að fólk greiði at-
kvæði gegn þessum lög-
um sem þið eruð and-
vígir og hvort þú munir
ekki örugglega gera
það sjálfur.
Með vinsemd og virðingu.
Opið bréf til
formanns SUS
Andrés Jónsson skrifar um
þjóðaratkvæðagreiðslu
Andrés Jónsson
’Ekki er veriðað greiða at-
kvæði um þing-
meirihlutann
eða forsetaemb-
ættið.‘
Höfundur er formaður UJ, ungliða-
hreyfingar Samfylkingarinnar.
ÞAÐ fór eins og mig grunaði
þegar ég skrifaði stutta grein um
sverðsmál Þjóðminjasafnsins að
þar á bæ yrði róið að því öllum ár-
um að gera mig tortryggilegan og
ómarktækan í málinu með því að
minna á tengsl mín við Eyr-
arlands-Þór þeirra Akureyringa,
sem nýlega var gerður opinber.
Ég var við því búinn
og því kom það ekki í
veg fyrir gagnrýni
mína á safnið, enda
ljóst að málið hefði
áhugaverðar hliðar
sem vel mætti
skemmta sér yfir í
ládeyðunni. Spádóm-
urinn rættist og
kynningarfulltrúi
safnsins skrifar grein
í Mbl. 2. júní sl. Í
henni er að sjálfsögðu
ekki brugðist við
þeirri gagnrýni sem
fram hefur komið á sverðs-
hugmyndina frá mér eða öðrum –
ekki talin ástæða til þess. Ástæðan
sögð vera taugatitringur gagnrýn-
enda!
Fyrst þessi leið er kosin og jafn-
framt bætt í með ósannindum um
mig verð ég að koma með leiðrétt-
ingar sem kynningarfulltrúinn
verður að sætta sig við. Ég var
fyrir nokkrum árum beðinn um að
taka að mér stækkun á Eyr-
arlands-Þór, en þar sem ég er ekki
sérfræðingur í slíku, útvegaði ég
verkkaupanum samband við fag-
menn í Englandi á þessu sviði og
tók að mér að mæla upp frum-
myndina. Það gerði ég í Þjóð-
minjasafninu með leyfi, vitund og
vilja þeirra sem þar réðu. Hlut-
verk mitt var síðan að fylgjast
með framvindu mála og leggja það
til sem mér þótti réttast. Verkið
hef ég aldrei barið augum, en hér
var eingöngu um tölvusamskipti að
ræða. Kynningarfulltrúinn fer því
rangt með þegar hann segir að ég
„[hafi] sjálfur nýlokið við hönnun á
stækkaðri eftirgerð af Þórs-
líkneskinu ...“ Þetta er augljóslega
rangt, enda hef ég
ekki hannað eitt eða
neitt varðandi þessa
eftirmynd. Frum-
myndin þarf ekki á
slíku að halda. Í of-
análag er gefið í skyn
að hér sé ekki allt
með felldu og „[ekki
hafi verið] unnið í
samráði við safnið
eins og ætlast var til“.
Þetta er líka rangt
hvað minn þátt varðar
og um hann á ég næg
samskiptagögn til
sönnunar og svo sem óljóst hvað
safnið ætlar sér með því að skipta
sér af málinu umfram það að veita
leyfi til stækkunarinnar. Og úr því
myndin var stækkuð með leyfi
safnsins væri forvitnilegt að fá að
vita hvað er að henni eftir stækk-
unina? Hvort er hún skotspónn
eða réttlæting fyrir sverðsdell-
unni?
Allir sem á annað borð hafa
áhuga á fornminjum vita að Eyr-
arlands-Þór er meðal merkustu
hluta sem hér hafa fundist. Um
hann hefur mikið verið skrifað og
nokkrar kenningar komið fram um
uppruna hans og inntak. Einn
þeirra sem mikið skrifaði um Þór
var dr. Kristján Eldjárn. Hann
segir í einni af greinum sínum að:
„Myndin [sé] mjög haganlega gerð
og [beri] vott um mikla kunnáttu í
málmsteypingu. Þótt smá sé, að-
eins fáeinir sentimetrar, [sé hún] á
sinn hátt stór í sniðum og mundi
þola vel að vera stækkuð mikið án
þess að verða annkannaleg.“ Þarf
frekari vitna við í því máli? Lík-
legt þykir mér einnig að hann hafi
talið rétt að fara sem næst frum-
myndinni og hann hafi að sama
skapi horft til efnisins sem hún er
gerð úr. Þessi hugmynd er því sett
fram af hófsemd og virðingu fyrir
hlutnum og mér er kunnugt um að
það var í þeim anda sem ákveðið
var að stækka Eyrarlands-Þór.
Þar var ekki um listsköpun að
ræða, ekki táknmynd eins eða
neins, heldur sögulegt minning-
armark á þeim stað sem verður að
telja viðeigandi og myndin dregur
nafn sitt af.
Ég veit ekki hvort þjóðminja-
verðir hafa vald til að ákveða
hvernig gengið er um þjóðararf-
inn, en væntanlega hafa þeir eitt-
hvað um það að segja í einhverjum
tilfellum. Þegar þeir hins vegar
finna það upp hjá sjálfum sér að
taka einstaka gripi herfangi og
ráðskast með þá að eigin geðþótta
er úr vöndu að ráða. Áhugaverð-
asta hlið þessa máls er auðvitað sú
að þjóðminjavörður telur sig hafa
þetta vald; að skrumskæla hluti úr
safninu og skala þá upp í heims-
met, á meðan fólki með tilfinningu
fyrir sögu sinni og umhverfi er
gert að lúta honum í viðleitni sinni
við að leggja rækt við sögu sína og
menningu, sbr. hljóðláta herferð
sem nú er í gangi gegn eiganda
Eyrarlands-Þórs. Ef þjóðminja-
verði finnst betra að hlutirnir séu
úr þeim efnum sem hann kýs í það
og það skiptið eða að þeir séu
hærri eða lægri en hann sjálfur,
þá skal svo vera. Þetta kalla ég
duttlungavald og lái mér hver sem
vill.
Nú er greinilegt á skrifum fjöl-
miðlafulltrúans að á Þjóðminja-
safninu eru menn í vanda staddir,
enda kemur í ljós að ekki er ennþá
vitað hvað úr þessari „hugmynd á
vinnslustigi“ á að verða. Þessi
hugsanlega „táknmynd fyrir safn-
ið“ eða tímabundni atburður á
hringtorginu, úr „járni, graníti eða
trefjaplasti“ er allt í einu orðin að
einskonar forskrift í samkeppni
um listskreytingu, en svo sem seg-
ir í greininni er hugsanlegt að
sameina alla þessa þætti í slíkri
skreytingu! Betri uppskrift að
samkeppni hef ég ekki séð um
mína daga og er þá langt til jafn-
að. Það sem vekur hvað minnsta
furðu við þennan hringlandahátt
er að fremstur meðal jafningja í
málinu fer félagsmaður í Sam-
bandi íslenskra myndlistarmanna,
en honum er ætlað að koma ein-
hverri reiðu á hugmyndavinnuna.
Verði honum og safninu að góðu
og ég óska SÍM sérstaklega til
hamingju með glæsilegan fulltrúa
sinn í þessu makalausa harki og
sverðadansi, en verð þó að minna
á að hugmyndin hefur þegar verið
verðlaunuð af Smekkleysu SMehf.
Eitt læra myndlistarmenn
snemma á ferli sínum, en það er
að allar þeirra hugmyndir eru ekki
jafn góðar og flestar eru dæmdar
til útlegðar í sjálfsgagnrýni. Annað
er það að hugmyndirnar eiga ekki
aðra formælendur en höfund sinn.
Þetta fylgir faginu. Af því leiðir að
gagnrýni er ekkert til að fara á
taugum útaf og allra sýst þegar
hún er hluti af vörn einhverra
annarra sem standa í stórræðum
með góðar hugmyndir. Ef hins
vegar Þjóðminjasafnið ætlar að
nota aðkomu mína að stækkun
Eyrarlands-Þórs sem réttlætingu
fyrir einhverri fáránlegustu hug-
mynd sem komist hefur á blað á
seinni árum, þá verð ég að verja
mig með því að mér hafi yfirsést
sá absúrd möguleiki. Ég átti nefni-
lega frekar von á málefnalegri um-
ræðu um muninn á því að lítils-
virða þjóðararfinn annars vegar og
hins vegar því að gera hann að-
gengilegan á látlausan og lygi-
lausan hátt. Það eru ekki allar
hugmyndir jafn góðar og þess
vegna skrifaði ég gegn sverðinu og
þess vegna stend ég við gagnrýni
mína. Það er nefnilega verðugt
umhugsunarefni fyrir for-
stöðumenn Þjóðminjasafns Íslands
að velta fyrir sér muninum á því
að sinna sögu sinni og menningu á
heiðarlegan og tilgerðarlausan
hátt og því að kaupa hvaða dellu
sem er og snúa henni upp í vörn
fyrir þjóðararfinn. Mér vitanlega
hefur myndlist aldrei snúist um
stærðir eða það að slá met, hvort
heldur er landsmet eða heimsmet.
Stundum fjallar hún um innri hlut-
föll og jafnvel afstöðu milli hluta í
ákveðinni heild, en hún vekur nær
því alltaf hugboð um það sem ann-
ars verður ekki sagt eða skýrt
með öðrum hætti.
Vonandi verður saga þessa máls
rakin með skilmerkilegum hætti í
safninu þegar það opnar í haust og
vonandi fáum við um leið að líta
hugmyndavinnu þjóðminjavarðar,
en slíkt er jafnan gert þegar
myndlistarmenn leggja verk sín
undir dóm þar til bærra manna.
Menn verða að kannast við þá
sögu eins og hún er, svo vitnað sé
í fjölmiðlafulltrúann.
Sverðadansinn
Eftir Kristin E. Hrafnsson ’Það eru ekki allar hug-myndir jafn góðar og
þess vegna skrifaði ég
gegn sverðinu og þess
vegna stend ég við
gagnrýni mína.‘
Kristinn E. Hrafnsson
Höfundur er myndlistarmaður.
Moggabúðin
Stuttermabolir, aðeins 1.000 kr.