Morgunblaðið - 28.06.2004, Qupperneq 22

UMRÆÐAN
22 MÁNUDAGUR 28. JÚNÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ SEGIR nokkra sögu, að
Ólafur Ragnar Grímsson skyldi
láta það verða sitt fyrsta verk í
sjónvarpssal, eftir að hann hafði
verið kjörinn forseti Íslands laug-
ardaginn 28. júní, að ráðast á
Morgunblaðið. Þetta sýndi ásamt
ýmsu öðru, að Ólafur ætlar ekki
að vera sameiningartákn þjóðar-
innar, sitja í táknrænni tignar-
stöðu eins og fyrri forsetar, held-
ur vill hann kasta sér út í
stjórnmálabaráttuna með sínum
gömlu samherjum og styðja
Baugsmiðlana, enda eru þeir í
eigu fjárhagslegra bakhjarla
hans. Í þessum kosningum fékk
Ólafur ekki nema 42% atkvæða
allra kosningabærra manna, hinir
ýmist sátu heima, skiluðu auðu
eða kusu tvo ókunna menn með
sérstök áhugamál. 20% þeirra,
sem fóru á kjörstað, gerðu það til
þess eins að skila auðu, og verður
Ólafi varla mótmælt kröftuglegar.
Skýrastur er þó munurinn á hon-
um og forvera hans, Vigdísi Finn-
bogadóttur. Hún hlaut um þriðj-
ung atkvæða í forsetakjöri 1980
og var þá umdeild fyrir fyrri and-
stöðu við varnarsamstarfið. En
Vigdís óx í starfi og varð samein-
ingartákn þjóðarinnar, eins og
sýndi sig, þegar ókunn kona gaf
kost á sér gegn henni 1988. Þá
fékk Vigdís þorra greiddra at-
kvæða, rúmlega 90%. Í forseta-
kjöri 1996 hlaut Ólafur eins og
Vigdís áður ekki meiri hluta at-
kvæða og var þá vissulega um-
deildur stjórnmálamaður. Átta ár-
um síðar gefa tveir kost á sér gegn
honum. Þá er kjörsókn mjög
dræm, og hann fær 68% greiddra
atkvæða, 22% minna en Vigdís
1988. Forsetaembættið stendur
djúpum rótum í þjóðarsálinni, og
eflaust voru nú margir að kjósa
það frekar en Ólaf. En smám sam-
an er Ólafur Ragnar Grímsson að
grafa undan því.
Hann hegðar sér ekki eins og
forseti lýðveldisins, heldur Baugs-
veldisins.
Hann talar ekki eins og forseti
þjóðarinnar, heldur Samfylking-
arinnar. Hann getur ekki setið á
sér. Hann beið nú umfram allt
ósigur fyrir sjálfum sér.
Ósigur Ólafs
Ragnars
Höfundur er prófessor
í stjórnmálafræði.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
OG ÉG sem var farin að trúa því
að ég gæti aldrei átt samleið með
samfylkingarmönnum. Ryðst þá
ekki fram á ritvöllinn
í málgagni sínu Val-
gerður Bjarnadóttir,
og með vísun í grein
sem ég skrifaði í
Morgunblaðið fyrr í
þessum mánuði, trúir
alþjóð fyrir því að
hún líti á það sem
milli hennar og henn-
ar læknis fari sem
einkamál. Þetta er
einmitt kjarninn í við-
horfi mínu til gagna-
grunns á heilbrigð-
issviði. Reyndar tel
ég að þetta hafi verið
skoðun flestra sem
andmæltu gagna-
grunninum, þótt
vissulega hafi gamlir
hatursmenn Kára Stefánssonar
leynst innan um. Tilvísunin kemur
að vísu eins og út úr kú, en virðist
notuð sem tilliástæða til að koma
höggi á forsætisráðherra. Það er
víst trú manna í Samfylkingunni að
vinátta við forsætisráðherrann sé,
ef ekki ámælisverð þá í það
minnsta tortryggileg.
Ég þekki ekki forsætisráðherra,
en vinátta og ættartengsl virðast
ekki vera til baga fyrir Íslendinga
almennt nema þeir beri nafnið
Davíð Oddsson. Efast ég ekki um
að Valgerður hafi sjálf á ein-
hverjum tíma þegið greiða af vin-
um eða úr frændgarði. Það hefur
eflaust verið bæði vel meint og vel
þegið, enda er vandfundinn sá Ís-
lendingur sem ekki ræktar vináttu-
og ættartengsl ef hann á þess kost.
Hvort djúpstæð vinátta forsætis-
ráðherra við Kára Stefánsson hafi
verið eina ástæða þess að hann
veitti fyrirtæki Kára brautargengi
get ég ekki fullyrt um, en svo segir
mér hugur að þar hafi vegið þungt
á metum þau atvinnutækifæri sem
opnuðust fyrir íslenska vís-
indamenn til að sinna fagkunnáttu
sinni á heimaslóð. Ég er afar sátt
við það sem Íslensk erfðagreining
hefur lagt til atvinnusköpunar hér
á landi á sviði vísinda, þótt ég hefði
verið enn ánægðari ef þeim hefði
tekist að halda þeim dampi sem
farið var af stað með. Ég er ekki
svo sjálfumglöð að
halda að þau áföll sem
fyrirtækið hefur orðið
fyrir séu vegna and-
stöðu minnar við
gagnagrunninn heldur
miklu frekar séu þau
afleiðing alþjóðlegs
hruns líftækni og dot-
com fyrirtækja og
þannig á engan veg
bundin íslenskum að-
stæðum. En viðskipta-
fræðingurinn kann ef-
laust betur að útskýra
það. Það er hins vegar
ánægjulegt að Val-
gerður skuli lýsa yfir
stuðningi við vísindi
(og listir í þokkabót),
því fjölmargir og þar á
meðal ég eiga lífsafkomu sína þar
undir. Þetta ætti líka að létta af
Kára ótta um afleiðingar vináttu-
tengsla við Davíð Oddsson komi til
þess að félagar Valgerðar komist í
valdaaðstöðu.
Menn líta vináttu ýmsum augum.
Standi vinátta Davíðs Oddssonar
og Kára Stefánssonar á gömlum
merg er ég hrædd um að fallin sé
kenning Samfylkingarmanna um
langrækni og heift þess fyrr-
nefnda, því Kári er ekki já-maður
neins og engan þekki ég sem sam-
skipti hefur átt við Kára án þess,
fyrr eða síðar, að lenda upp á kant
við hann. Vinátta Samfylking-
arinnar við Baugsmenn er hins
vegar brothættari. Hún hófst þeg-
ar Baugsmenn skópu víglínu gegn
Davíð Oddssyni í Fréttablaðinu.
Fram að þeim tíma voru samfylk-
ingarmenn einhuga um að brjóta
einokunarveldi Baugs á bak aftur,
eins og frægt er úr ræðu Össurar
Skarphéðinssonar á Alþingi 22.
janúar 2002. Er þetta sú vinátta
sem Valgerður leggur blessun sína
yfir?
Vinátta við
vonda menn
Ragnhildur Kolka
skrifar um vináttu
Ragnhildur Kolka
’Menn líta vin-áttu ýmsum
augum.‘
Höfundur er meinatæknir
Í HEILBRIGÐISDEILD
Tækniháskóla Íslands er veitt
menntun í tveimur greinum, geisla-
fræði og líftækni (áður meintækni).
Heilbrigðisdeildin er í örum vexti og
hefur nýtt tækifærin sem gefist hafa
með nýjum lögum og breyttu starfs-
sviði Tækniháskólans til fram-
sóknar. Sem dæmi um breytt starfs-
svið má nefna að rannsóknir eru nú
skilgreindur hlutu starfseminnar og
var nýlega veitt sérstök fjárveiting
til þeirra. Stefnt er að því að koma á
fót meistaranámi í deildinni á næst-
unni og hugsanlega fjölga greinum.
Háskólaráð Tækniháskóla Íslands
samþykkti á dögunum að taka upp
heitið líftækni fyrir námsbrautina
sem áður hét meinatækni. Nemar
munu nú í vor í fyrsta sinn útskrifast
með B.Sc.-próf í líftækni frá THÍ
með 120 einingar að loknu fjögurra
ára krefjandi háskólanámi.
Á alþjóðlegum vettvangi hefur
nafn faggreinarinnar verið í þróun á
undanförnum árum. Sú stétt sem
upprunalega hét á ensku „medical
laboratory technician“ varð að
„medical laboratory technologist“ í
samræmi við að rannsókn-
araðferðum í heilbrigðisþjónustu
fleygði fram og auknar kröfur voru
gerðar til menntunar stéttarinnar. Á
þessum tíma varð alger krafa að
nám meinatækna væri á háskólastigi
og lyki með formlegum prófgráðum.
Hér á landi voru fyrstu meinatækn-
arnir útskrifaðir með B.Sc. 1985 og
varð Ísland fyrst Norðurlandanna til
að gera það. Frá 1985 hefur þróunin
síður en svo hægt á sér og sífellt
kallað á aukna þekkingu og færni.
Eftirspurn eftir meinatæknum með
framhaldsmenntun er sívaxandi og
alltaf aukast möguleikar meina-
tækna til að fara í framhaldsnám.
Þessi þróun hefur valdið því að nafn
faggreinarinnar á mörgum tungu-
málum hefur tekið
breytingum, t.d. má
nefna að á ensku er
notað „biomedical
science (biomedical
scientist)“ og á
sænsku „biomedis-
insk laboratorievet-
enskap (biomedis-
insk analytiker)“.
Það hefur lengi
verið ósk meina-
tækna að breyta
nafni stéttarinnar til
samræmis við
menntunarstigið og
vísa til fjölbreytileika starfsins sem
ekki er bundið við mein manna.
Venja í málnotkun veldur erf-
iðleikum við að þýða þessi erlendu
heiti beint svo vel fari á íslensku og
að nöfnin verði lýsandi og þjál.
Meinatæknar stefna að því að
nafn stéttarinnar verði í framtíðinni
líftæknifræðingar og hugsa líftækni
sem þýðingu á orðinu biomedical og
fræðingur vísar til að starfið krefst
háskólamenntunar. Þessar breyt-
ingar sem nú hafa verið gerðar á
nafni námsbrautarinnar í THÍ eru
staðfesting á þessum skilningi
orðanna og stuðningur við óskir
meinatækna um breytingu á lög-
vernduðu starfsheiti sínu.
Líftækni í Tækni-
háskóla Íslands
Brynjar Karlsson og Martha Á.
Hjálmarsdóttir skrifa um skóla-
mál
’Stefnt er að því aðkoma á fót meistara-
námi í deildinni á næst-
unni og hugsanlega
fjölga greinum.‘
Brynjar
Karlsson
Brynjar er deildarforseti heilbrigð-
isdeildar og Martha er sviðsstjóri líf-
tæknisviðs THÍ.
Martha Á.
Hjálmarsdóttir
ÝMISLEGT hefur maður nú
tekið sér fyrir hendur á lífsleið-
inni.
Ekkert held ég að hafi þó verið
jafngöfugt og stefnir í að ég prófi
síðar í sumar.
Nú á ég sem sagt að gerast lög-
gjafi.
Ég er ekki einn um
þetta nýja starf, rest-
in af þjóðinni lendir í
þessu líka.
Ég stóð reyndar í
þeirri trú að ég hefði
ráðið 63 valinkunnar
konur og karla á vor-
dögum 2003 til að
annast þetta starf.
Nú er að sjá að for-
seti vor telji að þetta
fólk hafi ekki staðið
sig í stykkinu og því
sé tímabært að vér
óbreyttir borgarar
tökum að okkur lög-
gjafarvaldið.
Ég ætla ekki að fabúlera um af
hverju forseti Íslands valdi þessi
lög umfram önnur til þess að setja
mig í þessa stöðu. Mér þætti hins
vegar vænt um ef hann útskýrði á
næstunni, á þokkalega kjarnyrtri
og einfaldri íslensku, af hverju
hann kaus að koma mér og rest-
inni af þjóðinni í þessa vinnu í ná-
kvæmlega þessu tilfelli.
Látum vera hvort þetta kostar
tugi eða hundruð milljóna.
Vald
Vald er vandmeðfarið.
Kúnstin hefur löngum falist í að
fela þeim valdið sem best fara
með það.
Þær aðferðir til að útdeila valdi
yfir heilli þjóð sem best hafa
reynst undanfarin árhundruð snúa
að því að deila valdinu í þrennt,
það er löggjafarvald, fram-
kvæmdavald og dómsvald.
Ég held að flestir trúi því að
það fólk sem velst til löggjaf-
arstarfa á alþingi sé almennt vel
gefið, trútt sinni köllun og vel
meinandi; ráðherrar hafi áhuga á
sínum málaflokkum og vinni af
heilindum að framgangi þeirra og
að dómarar séu réttsýnir og ekki
sé hægt að kaupa niðurstöðu
þeirra.
Hið þrískipta vald sé besta út-
færslan sem menn hafi dottið nið-
ur á hingað til.
Nú í seinni tíð hefur dúkkað
upp eitt vald til viðbótar, fjórða
valdið.
Þetta vald er byggt
upp af fjölmiðlum,
sem breiða út ‘sann-
leikann’ meðal lýðs-
ins. Þetta gera þeir
hver með sínum
hætti.
Það dylst engum að
þetta vald er til sölu.
Það er meira að
segja ekkert dónalegt
að það skuli vera til
sölu, þar sem þetta
eru í flestum tilfellum
fyrirtæki sem ganga
kaupum og sölu eins
og hver önnur.
Sumum finnst reyndar dónalegt
að tala um að þeir sem hjá þess-
um fyrirtækum vinni reyni að
þóknast eigendum sínum.
Ég á erfitt með að skilja af
hverju þetta fólk ætti að haga sér
allt öðruvísi en annað fólk. Flestir
hugsa um hluti eins og starfs-
öryggi, starfsframa, framgang fyr-
irtækisins og að vera ekki þvers-
um í öllum málum. Með þessu er
ég ekki að segja að fólk selji sálu
sína fyrirtækinu, en þessir þættir
hafa afgerandi áhrif.
Ég tel líka að eigendur þessara
fyrirtækja hugsi á svipaðan máta
og eigendur annarra fyrirtækja,
þeir vilja hafa hag af rekstri sín-
um.
Hagurinn getur verið fólginn í
beinum arðgreiðslum af starfsem-
inni eða betri hagnaði af öðrum
fyrirtækjum undir stjórn sömu
eigenda. Þannig getur borgað sig
að tapa peningum í fjölmiðlafyr-
irtæki ef hægt er að ná tapinu inn
og gott betur í öðrum rekstri.
Þá geta eigendur beint auglýs-
ingatekjum frá öðrum fyrirtækum
sínum í slíkum mæli að fjölmiðla-
fyrirtækinu að hagnaður verði af
starfsemi þess.
Meginatriði er að ef eigendur
fjölmiðlafyrirtækja kjósa að gera
slíkt, þá geta þeir beitt fjórða
valdinu gegn hinum þremur.
Langt er síðan vel gefnir og vel
meinandi alþingismenn í öllum
flokkum áttuðu sig á þessu. Það er
því þyngra en tárum taki að ekki
skyldi takast sátt um að setja lög
um þetta einfalda og augljósa mál.
Ég held að mörgum ef ekki
flestum þyki alveg nóg um að einn
og sami aðilinn selji okkur nokk-
urn veginn allt sem við þurfum til
þess að lifa og deyja, þó að hann
fóðri okkur ekki líka á næstum því
öllum ‘sannleikanum’.
Skoðanakannanir sína að 80%
Íslendinga telja að forsetinn hafa
gert rétt í því að hafna þessu
frumvarpi. Ég á erfitt með að átta
mig á þankagangi þessara 80% Ís-
lendinga. Er satt að segja alveg
lost, svona upp á amerísku.
Fólk hefur auðvitað alltaf gam-
an af töffurum, en þarf ekki að
vera einhver smáinnstæða?
Ég hefði kosið að vera settur í
þessa stöðu út af einhverju miklu
brýnna máli.
En úr því sem nú er komið er
ekki annað að gera en að lesa
blessað frumvarpið, staf fyrir staf
og gera upp við sig hvort að lögin
þjóni hagsmunum okkar Íslend-
inga eða ekki.
Stjórn, stjórnarandstaða,
vinstri, hægri, forseti, forsætisráð-
herra, töff eða auli skiptir litlu.
Málið fyrir okkur löggjafana
snýst bara um hvort samþykkja
eigi lagatextann eða ekki.
Vér löggjafar
Þorsteinn Hallgrímsson skrifar
um fjölmiðlafrumvapið ’Kúnstin hefur löngumfalist í að fela þeim vald-
ið sem best fara með
það.‘
Þorsteinn
Hallgrímsson
Höfundur er áhugamaður um þing-
bundið lýðræði.