Lesbók Morgunblaðsins - 22.03.2003, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 22. MARS 2003 3
Á
DÖGUNUM lærði ég nýtt
orð. Alltaf gott að auka
orðaforðann.
Í netmiðlum sá ég, að
nú væru þingmenn komn-
ir í „kosningafrí“. Það var
nefnilega það – kosn-
ingafrí!
Oft áður hafði maður svo sem heyrt, að nú
væru þingmenn komnir í jólafrí, venjulega
fylgdi með að það væri mjög langt jólafrí.
Þingmenn fóru líka í páskafrí og sumarfrí.
Sjálfsagt hafa orðfrjóir fjölmiðlungar fundið
einhver fleiri frí til að gefa þingmönnum úr
orðgnóttarsjóðum sínum.
Þau nær sextán ár sem höfundur þessara
lína sat á hinu háa Alþingi buldi þetta sífellt í
eyrum. Ekki bara í fjölmiðlum heldur end-
urspeglaði tungutak almennings óneitanlega
þessa orðanotkun fjölmiðlanna.
Það skal hiklaust viðurkennt núna áratug
eftir að ég hvarf af þingi að ég lét þetta orða-
lag stundum fara í taugarnar á mér. Reynd-
ar var ég undir lokin búinn að koma mér upp
stöðluðu svari, þegar einhver sagði sem svo:
– Þið erum bara komnir í sumarfrí!
Mitt staðlaða svar var eitthvað á þessa
leið:
– Sumarfrí ? Erum við ekki alltaf í fríi?
Þingmenn vinna aldrei ærlegt handtak, eins
og þú örugglega veist.
Þá var svarið venjulega: – Neeeei, neeei.
Ég meinti það nú ekki. En auðvitað meinti
viðkomandi það þannig.
Fjölmiðlar hafa lengi keppst við að koma
því inn hjá þjóðinni að þeir sem kjörnir eru
til setu á Alþingi Íslendinga séu verklitlir
menn, sem geri mest lítið milli langra fría.
Það er mér hulin ráðgáta hversvegna fjöl-
miðlar kjósa að segja þingmenn komna í
kosningafrí þegar þingstörfum lýkur fyrir
kosningar.
Hluti þingmanna býður sig ekki fram að
nýju. Hverfa til annarra starfa eða setjast í
helgan stein. Eru þeir komnir í kosningafrí?
Hjá þeim þingmönnum sem stefna að end-
urkjöri hefst nú mesta annatíð kjörtímabils-
ins, – kosningabaráttan. Varla getur hún
heitið kosningafrí?
Hverskonar rugl er þetta?
Þessi umræða um frí þingmanna rifjaði
upp í huga mínum atvik frá því fyrir 15-20 ár-
um. Það var undir kvöld í búningsklefa sund-
laugarinnar í Breiðholti. Tilviljun olli því að
þarna voru tveir þingmenn. Sá er þetta ritar
og Halldór Ásgrímsson. Þarna var líka einn
af þessum sjálfskipuðu, háværu kaffi-
tímakjaftöskum sem maður hefur fyrirhitt á
ýmsum tímum. Einn þeirra sem alltaf þarf
að hafa orðið, veit allt, kann ráð við öllu og
liggur ekki lágt rómur.
Ræða hans þarna í búningsklefanum var
eitthvað á þá leið, að það virtist nú ekki vera
mikið að gera hjá þessum andsk ... við Aust-
urvöll. Þeir gætu verið að dandalast í sundi
og frílysta sig svona á virkum degi. Um þetta
þusaði hann lengi við litlar undirtektir við-
staddra. Hann var svo sem ekki að tala við
neinn sérstakan en allir heyrðu hvað hann
sagði. Og skildu til hverra orðunum var
beint. Þegar Halldór Ásgrímsson gekk út,
framhjá þeim háværa, sagði hann með hægð:
„Við þurfum nú að þvo okkur líka!“ Það var
eins og slökkt hefði verið á ræðumanninum,
svo snögglega þagnaði hann. Áheyrendum
var skemmt.
Sannleikurinn er auðvitað sá að flestir
þingmenn, að minnsta kosti þeir sem ég
þekki vinna mikið og taka sér ekki löng frí.
Ráðherrar hafa yfirleittt enn lengri vinnu-
dag og taka sér enn skemmri frí.
Auðvitað er hægt að fljóta áfram í þinginu
á vinnu annarra og gera lítið. Þeir þingmenn
verða sem betur fer yfirleitt ekki langlífir á
þingi, – jafnvel þótt þeir séu duglegir að
nudda sér utan í fjölmiðla.
Langflestir þingmenn eru vinnuþjarkar og
hlífa sér ekki. Þeir eiga í rauninni aldrei al-
gjört frí og friðhelgi heimilis og einkalífs er
nokkuð sem sumir þeirra þekkja bara af af-
spurn.
Það er algengur misskilningur að þing-
menn eigi jafnan að sitja í þingsalnum og
hlusta á umræður. Ef þingmaður ætlar ekki
að taka þátt í umræðu, ef ekki er atkvæða-
greiðsla í vændum og ef dagskrármálið er
ekki eitt þeirra sem þingflokkurinn hefur fal-
ið honum að sinna getur hann á ýmsan hátt
varið tíma sínum betur en að sitja undir um-
ræðum um mál sem hann ekki ætlar að
blanda sér í. Verkaskipting er forsenda
skynsamlegra vinnubragða á þingi.
Það er enginn vegur að þingmenn geti
fylgst með öllum málum. Hvað þá lesið öll
þingskjöl frá orði til orðs. Sagt er að Páll
Þorsteinsson frá Hnappavöllum í Öræfum
hafi verið síðasti þingmaðurinn sem las öll
þingskjöl frá upphafi til enda. Hann sat á
þingi frá 1959 til 1974.
Fjölmiðlar hafa líka tekið upp á þvi að
kalla þann „ræðukóng“ sem lengst hefur tal-
að. Það er enginn mælikvarði á dugnað eða
atorku þingmanns hvað hann stendur lengi í
ræðustóli. Það var lengi einn helsti ljóðurinn
á ráði þingsins hve ræðutíma voru lítil tak-
mörk sett. Það hefur þó breyst til batnaðar.
Man ég þá tíð, að þingbræður á Norð-
urlöndum setti hljóða þegar þeim var sagt að
umræður um EES-samninginn hefðu á sín-
um tíma staðið vikum saman á Alþingi Ís-
lendinga. Í norska Stórþinginu lauk um-
ræðum um EES-samninginn á fáeinum
dögum. Þar var lengd umræðunnar ákveðin
fyrirfram með samþykki þingflokka. Ræðu-
tíma skipt milli flokka eftir þingmannafjölda.
Flokkarnir skiptu svo tímanum milli sinna
þingmanna. Á Alþingi töluðu sömu menn-
irnir nánast dögum saman og sögðu fátt nýtt.
Það er svo önnur saga, að nær allir þeir sem
börðust gegn þessum samningi hafa nú við-
urkennt ágæti hans.
Það færi ákaflega vel á því að fjölmiðla-
menn kynntu sér störf og starfsdag þing-
manna svolítið betur og hættu að koma því
inn hjá fólki að þingmenn séu nánast alltaf í
fríi; að þá aðeins séu þeir að vinna að þeir
sitji í þingsalnum eða láti móðan mása í
ræðustóli.
Það var stundum erfitt á fyrstu árum sjón-
varpsins að sannfæra stjórnmálamenn, sem
komu þangað í viðtöl, um að það skipti ekki
mestu hve lengi þeir töluðu, heldur hvað þeir
segðu. Sumir skildu það reyndar aldrei.
Það fer vel á að ljúka þessu rabbi með því
að vitna til ummæla sem eignuð voru Ásgeiri
Bjarnasyni, sem lengi var þingmaður Vest-
lendinga og forseti sameinaðs þings. Ásgeir
mun hafa sagt:
„Ég var nú kannski ekki alltaf í ræðustól.
En ég leysti stundum ýmis mál meðan hinir
voru að tala.“
KOSNINGAFRÍ
RABB
E I Ð U R G U Ð N A S O N
eidur@sw2.com.cn
JÓHANN HJÁLMARSSON
DRENGUR 2001
Hann sér að komið er myrkur
og þýtur í vindinum.
Þetta er fyrsta haustið
sem hann skynjar
og veit að er hér.
Húsið er skyndilega
fullt af hljóðum
sem koma að utan.
Hann situr kyrr og hlustar.
Horfir í rúðuna
og trén svigna,
flöktandi skuggamyndir.
Myrkrið er þarna úti.
Hann veit ekki hvort
það er gott eða vont.
Hann er þögull.
Veröldin vitjar okkar.
Jóhann Hjálmarsson (f. 1939) hefur gefið út fjölda ljóðabóka. Ljóðið var ort
um 11. september.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
1 2 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R
EFNI
FORSÍÐUMYNDIN
er af íraskri konu með skotvopn á öxlinni. Myndin er tekin á mótmælafundi í
Abu Ghreib 40 km vestur af Bagdad. Ljósmyndari: Faleh Kheiber. Reuters.
Mikael M. Karlsson
hefur verið kallaður einn af feðrum aka-
demískrar heimspeki á Íslandi. Kristján G.
Arngrímsson ræðir við Mikael, en um
næstu helgi verður haldið málþing Mikael
til heiðurs í tilefni af sextugsafmæli hans.
Guðbergur Bergsson
hefur kafað ofan í óræði hvatalífsins í
skáldsögum sínum. Birna Bjarnadóttir
fjallar um samband hvatalífs og samfélags-
sýnar í skáldsögum Guðbergs.
Konur og stríð
er umfjöllunarefni tveggja greina eftir
Birnu Þórarinsdóttur og Þorlák Einarsson
en þau greina kvenímyndir í stríði og kyn-
gervingu hernaðar.
spyr Stefán Snævarr í samnefndri grein þar
sem hann ræðir hvort hagfræðikenningar
séu illprófanlegar eða jafnvel óprófanlegar.
Ætti hagfræði að
vera til?