Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.2003, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.2003, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 26. JÚLÍ 2003 5 harla gott. Hann talaði stundum við Adam, sem honum leist vel á, og kvöld eitt datt honum í hug að gleðja Adam og bætti konunni við sköpunarverkið. Hann gladdist yfir þessari hugmynd sinni þar til einn góðan veðurdag að hann uppgötvaði að þau Adam höfðu óhlýðnast fyrirmælum hans og etið af skilningstrénu. Þá rak hann þau burt úr garðinum og sagði þeim að yrkja jörðina og uppfylla hana. Þau fóru út úr garðinum, létu skrifa bókina um sköpunar- verkið og sögðu hana byggða á orðum guðs. Honum var hins vegar nóg boðið þegar fullyrt var að maðurinn væri skapaður í hans mynd. Eftir það hætti hann kvöldgöngum í garðinum. „Og hann hefur ekki sézt síðan,“ segir í sög- unni. Þessi saga fjallar um ofdramb mannsins gagnvart guði sínum eða „hubris“ eins og Grikkir kölluðu það þegar mennirnir þóttust jafnir guðunum eða yfir þá hafnir með ein- hverjum hætti. Það er engin predikunartónn í Sálmum á at- ómöld en ef Matthías boðar eitthvað í þessum ljóðum er það lítillæti gagnvart guði og sköp- unarverki hans. Í fimmtánda sálmi er kjarninn í sögunni um kvöldgöngu guðs í garðinum dreginn saman í þessi orð: Jörðin er fegursta tréð í garði þínum, en þó gamalt fólk segi að við séum gerð í þinni mynd hefur sú hugsun hvarflað að mér að við séum ormarnir í laufinu. Manninum stafar ekki ógn af utanaðkom- andi öflum í samtímanum, að mati Matthíasar, heldur af sjálfum sér, og þá fyrst og fremst hroka sínum og yfirlæti: Stjórnmálamönnum finnst heiminum fara fram í sinni valdatíð, þeir líta á kjörtímabilið með föðurlegu stolti (hann tekur góðum framförum, var sagt um son minn sex mánaða og ég brosti eins og þingmaður) En hvenær höfum við áður þurft að bera kvíðboga fyrir jörðinni, að hún brenni í kjarnorkubáli, hverfi, tortímist? Tíminn leiðir í ljós hvort við erum brennuvargar. Við erum þá aftur komin að ógnum atómald- arinnar sem vofa yfir í kvæðinu öllu. Að endingu dauðinn? Eins og fram hefur komið breytti Matthías flokknum nokkuð og jók hann við endurútgáf- una árið 1991. Sálmarnir voru upphaflega 49 talsins, einum færri en Passíusálmar Hall- gríms Péturssonar, kannski af virðingu við skáldið. Í endurgerðinni færði Matthías sig nokkuð upp á skaftið og sálmarnir urðu 66 tals- ins. Einn hinna viðbættu sálma var nýr en aðr- ir höfðu birst áður, meðal annars í ljóðaflokkn- um Friðsamleg sambúð sem stendur aftast í Fagur er dalur. Breytingarnar sem Matthías gerði á flokkn- um fólust einkum í knappari stíl og endurröð- un sálma að hluta. Markverðust er sennilega breyting á endi bálksins. Í fyrri gerð lauk hon- um á ljóði sem nú er númer 58 og dr. Gunnar Kristjánsson segir kannski vera miskunnar- lausasta ljóðið í verkinu í fyrrnefndum inn- gangi að endurgerðinni: Eins og bráðin lamast í kjafti villidýrs og skelfist ekki lengur, þannig tekur þú frá okkur óttann og kvíðann þegar við liggjum varnarlausir í gini dauðans og bíðum Þrátt fyrir nálægð guðs er þetta sannarlega myrkur og hrollkaldur endir á annars vonar- fullu skáldverki. Sennilega segir hann sitt um heimssýn sjöunda áratugarins: maðurinn beið örlaga sinna í gini dauðans. Í endurgerðinni lýkur flokknum á stuttu, ótölusettu ljóði, sem lýsir óvissri heimsmynd aldalokanna, einsemd og dauðköldu tilbreyt- ingarleysi – en samt er von: Ein við snjóhvítt endalaust föl En þú á næstu grösum. Sálmar á atómöld kom fyrst út í ljóðabókinni Fagur er dalur 1966. Ljóðaflokkurinn kom út í sér- útgáfu, breyttur og aukinn, árið 1991. Nýjasta útgáfa hans er þýðing Knuts Ödegaards frá því í fyrra en þýsk þýðing Wilhelms Friese kom út árið 1996. Dönsk þýðing Poul P. M. Pedersens kom út ásamt fleiri ljóðum Matthíasar árið 1968 og Ivar Orgland gaf út nýnorska þýðingu á flokknum ásamt fleiri ljóðum Matthíasar árið 1980. throstur@mbl.is Stóðum á Stiklarstöðum straumkast sögunnar skall á því eilífa andartaki sáum ilbleika erni snúa vængjum að vindköldum fjöllum litum til sólar sáum geisla hverfa til jarðar eins og hvísl af himni, vissum það sem Einar Skúlason flutti í Kristskirkju Niðaróss átta öldum áður, að göfugt ljós boðar geisli gengum undir sólstaf þessa andartaks sem fylgir hverju skrefi inn í óvissa framtíð, Kristur ræður krafti hæstum kular við sverðbeitt grös þar sem þú gengur við sólstaf og minnir á jarteiknir Ólafs undir hríðblásnum himni þar sem blærinn gulnar í visnuðum stráum og öld bregður við aðra, en nú grær jörð sem áðan. Skýringar: Straumkast, sbr. sólar straumur í 28. erindi Geisla eftir Einar Skúlason, á 12. öld, frumflutt við vígslu Niðaróssdómkirkju. Ilbleikir, sbr. 43. erindi Geisla. Göfugt ljós boðar geisli , sbr. 1. erindi Geisla. Kristur ræður krafti hæstum, sbr. 4. erindi Geisla. Hríðblásnum , sbr. 7. erindi Geisla. Öld bregður við aðra , sbr. 13. erindi Velleklu eftir Einar Helgason skálaglamm, d. 995. Nú grær jörð sem áðan , sbr. 16. erindi Velleklu. MATTHÍAS JOHANNESSEN Í NIÐARÓSI

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.