Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.2004, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 29. MAÍ 2004 9
klefann í stað þeirra sem fóru varð stöðugt
minni. Aðra sönnun höfðum við ekki um að við
hreyfðumst raunverulega úr stað en færum
ekki í hringi. „Enginn dagur er eins á Inter-
Rail,“ hafði sagt í auglýsingunni. Orð sem virð-
ast hafa ævintýralega merkingu; ótal járnbraut-
arspor sem renna saman í lygilegt völundarhús
eða vafningsvið úr stáli. En ef ég man rétt stagl-
ið í máladeildinni, þýðir forliðurinn „inter“ eins-
hvers konar víxlverkun, eitthvað sem fer eða
gerist á milli tveggja staða eða hluta, en sem
sögn þýðir orðið hins vegar að greftra. Á sama
hátt getur nafnorðið „rail“ þýtt járnbraut, en
sem sögn bæði að loka inni eða að vera með bar-
lóm. Við höfðum færst nær sögnunum … Við
lágum í móki í sætum okkar, ekki sofandi, ekki
vakandi, og höfðum varla hugmynd um hvenær
við ættum að fara úr lestinni; það eina sem við
gátum miðað við voru tímasetningarnar á far-
seðlunum. Innilokaðir, síkvartandi – kviksettir.
Þegar við urðum svangir gleyptum við í okkur
samlokur og losuðum okkur við þær örstuttu
seinna að mér fannst. Í mínum huga var lest að-
eins óvenju hraðfara ferðakamar. Stæk líkams-
lykt, brækja af rakspírum og ilmvötnum að
súrna, dósaloft, þungur sígarettureykur … það
er ekkert rómantískt við farartæki ofhlaðin
þreyttu og önugu fólki.
Krissi ýtti við mér í dögun, rétt áður en við
áttum að stíga út. Ég var enn með stírurnar í
augunum og stirður í skrokknum þegar við
þræddum hlykkjóttar göturnar frá lestarstöð-
inni inn í borgina; tvær ferðalúnar skjaldbökur.
Við rákumst á ódýrt hótel sem gat sætt sig við
að hýsa okkur – órakaða, óhreina, í slitnum
gallabuxum og enn slitnari bolum – og vorum
báðir steinsofnaðir áður en sólin kom upp.
Við vöknuðum seint. Það voru ónot í mér en
ekkert benti til að dagurinn yrði frábrugðinn
öðrum dögum ferðalagsins. Við keyptum ham-
borgara og átum þá á dyraþrepi meðan við
fylgdumst með tveimur löggum teyma í burtu
silfursleginn látbragðsleikara. Hann virtist dap-
ur undir skrápnum. Þegar löggurnar nálguðust
flýtti dópdílerinn á torginu sér í burtu, eins
hratt og helta hans leyfði. Hann skildi eftir við-
skiptavin í öngum sínum og þrír sjóliðar námu
staðar til að hlæja að honum. Þegar lög-
reglumennirnir voru horfnir skreið melludólgur
út úr húsasundi og upphóf klæmna lofgjörð um
stúlkurnar sínar. Þær virtust ótrúlega hæfi-
leikaríkar á afmörkuðu sviði. Við þóttumst ekki
skilja en vorum samt sem áður lengi að losna
við hann – sennilega vissi hann að þessir ljós-
hærðu strákar úr norðrinu höfðu flestir feitar
úttektarheimildir á kreditkortunum sínum. Úr
flegnu skyrtuhálsmáli hans vafðist tattú sem
líktist fuglafit.
Við leituðum að netkaffihúsi en fólk hristi
bara hausinn þegar við spurðum; annað hvort
ófáanlegt til að aðstoða útlendinga eftir spurn-
ingahríð um áratugaskeið eða þjónustan ekki í
boði í þessari borg. Þetta fór í taugarnar á
Krissa; hann langaði að ná smá sambandi við
umheiminn, sjá hvað væri að gerast heima fyrir,
fá kannski einhver hlýleg skilaboð.
„Það er hvort eð er aldrei neitt að frétta frá
Íslandi,“ sagði ég og sá á svip hans að hann vissi
ekki hvort í orðunum ætti að felast huggun eða
ég væri þessarar skoðunar í raun og veru. „Í
mesta lagi að einhver drepist sem maður þekkir
hvort eð er ekki og er drullusama um. Eða vext-
ir hækka eða eitthvað álíka kjaftæði.“
„Ég þekki alla vega fleiri dauða þar en lifandi
hér,“ var svarið.
Í dimmum bogagöngum höfðu skransalar
hreiðrað um sig; þegar ljóskerin sem héngu á
stangli yfir þeim blöktu í síðdegisgolunni hurfu
þeir í myrkrið og birtust sitt á hvað. Sjónblekk-
ing sem minnti mig á spegilmynd mína í glugga
lestarinnar. Akfeitur strákur í jakka, sem hafði
líklega verið stolið frá lúðrasveit, reyndi að
dansa á götunni en var svo stirður og taktlaus
að dansinn líktist aðeins stökkum yfir ósýnilega
línu. Á meðan rölti faðir hans á eftir með þrútn-
um og sinnulausum svip forherts alkóhólista og
sneri sveif á lírukassa: Atvinnugrein sem ég
hélt satt best að segja að tilheyrði fortíðinni en
virtist annaðhvort hafa verið endurnýjuð fyrir
túristana eða við vorum á stað þar sem liðinn
tími skáskaut sér inn í nútíðina. Andrúmsloft
gamallar bókar sem ný augu höfðu uppgötvað.
Feðgarnir voru að flýja samkeppnina við grann-
vaxna stelpu sem hélt jafnvægi ofan á bolta og
söng fyrir gírug myndavélaraugu og hugs-
anlega barnaníðinga, glápandi upp eftir spóa-
leggjunum og of stuttu pilsi. Borgin var heit og
angandi og setti alla hugsun úr jafnvægi. Mig
langaði í kaldan bjór en Krissi vildi labba áfram
og ég leyfði honum að ráða. Viljinn slævist á
ferðalagi, ekki síst í öngþveiti sem sett er sam-
an úr vonleysi og fátækt.
Við tróðum okkur inn í hóp fólks sem stóð á
bogabrú yfir eitt síkið. Það horfði á víxl á stál-
krana á hinum bakkanum, umkringdan mönn-
um í samfestingum, og tvo kafara sem tróðu
marvaðann í skítugu vatninu. Verkstjóri þeirra
gaf skipun og það hringlaði í keðjum. Áhorfend-
urnir þögðu þunnu hljóði eins og þeir ættu von á
að lík yrði híft upp. Ég fór úr jakkanum og
klemmdi hann á milli fóta mér. Eftir drykk-
langa bið þokaðist Kristslíkneski upp úr síkinu;
höfuðið þakið slýi og vatnsdropar hrutu af út-
breiddum örmunum og tálguðu skegginu. Það
fór aðdáunarkliður um hópinn, alveg þangað til
brakaði og brast í skurðgoðinu. Eins og verið
væri að draga út ryðgaðan nagladrjóla. Fúin
böndin sem héldu krepptum höndunum við
þvertréð klofnuðu hægt og rólega. Mennirnir á
bakkanum öskruðu. Kafararnir svömluðu í
burtu skelfdir á svip. Krossinn steyptist niður
og smaug ofan í vatnið einsog spjót. Einhverjir
klöppuðu, aðrir flautuðu hæðnislega. Kristur
dinglaði einsamall í haftinu með faðminn
óstuddan og galopinn og minnti mig á lygara í
miðri veiðisögu.
„Þetta var dapurlega upprisa,“ sagði ég til að
segja eitthvað.
„Greinilega kaþólsk borg,“ sagði Krissi. „Ég
hélt þó að þeir færu betur með Krist á þessum
slóðum.“
„Einhver hefur stolið honum og hent honum í
ána. Kannski bíómynd. Kannski trúar-
bragðadeilur. Alls staðar nóg af þeim – og þær
færast í aukana með hækkandi hitastigi. Heit
lönd breyta vænstu drengjum í ofstækismenn.“
„Ég hélt að karlinn gæti gengið á vatni,“
sagði hann hæðnislega og við þrömmuðum
lengra inn í borgina. Það var ekki viðlit að sann-
færa Krissa um að taka leigubíl. Mig langaði
ekki heim en hefði gefið morð fjár fyrir íslenska
regndembu og kaldan vind.
Um kvöldmatarleytið villtumst við inn í
hverfi sem ferðabæklingar kalla vafasamt; ann-
að orð fyrir eftirsóknarvert og spennandi í hug-
um okkar. Ljósaskilti drápu tittlinga framan í
okkur yfir spjöldum, skreytt groddalegum
myndum af berrössuðum stelpum. Maður með
félaga sinn á bakinu nam staðar skammt frá
okkur og spurði hann hvort það væri í lagi að
leggja hann þar niður, en hinn neitaði og sagði
gangstéttina of harða; hann myndi fá í bakið.
Þeir héldu áfram, burðarmaðurinn þreytulegur
á svipinn. Við námum hins vegar staðar fyrir
framan strippbúllu. Hún var nákvæmlega eins
og aðrar búllur í götunni; afhverju einmitt
þarna veit ég ekki ennþá.
Kannski hafði þreyta okkar náð einhverjum
hápunkti, kannski voru auglýsingamyndirnar
svo afdráttarlausar að þær náðu inn fyrir móð-
una. Eftir heimskulegar rökræður um hvort við
ættum að fara lengra eða kasta mæðinni þarna,
stigum við inn í veröld sem var þrungin hráu og
rotnu kynlífi. Myrkrið þar inni var slungið síg-
arettureyk sem náði ekki að kæfa lykt af svita
og ilmvötnum úr stórum flöskum. Mér fannst ég
vera aftur kominn í lestina; hún stóð bara graf-
kyrr.
Nokkrum bjórglösum síðar vorum við báðir
orðnir hoknir á barstólunum. Við horfðum
áhugalausir á grátlegan dansara uppi á pall-
inum; pottþétt stúdína í verkfræði dagsdaglega,
fullyrti Krissi án þess að rökstyðja það nánar.
Hún skók sig til og frá en var ekki í neinu sam-
ræmi við hljóðfall gamallar og ískrandi teknó-
tónlistarinnar. Lítil brjóstin slöngvuðust til og
frá og rakað skautið gaf henni barnslegt yf-
irbragð, sagði annar okkar og gretti sig, notað,
sagði hinn og gretti sig líka; við vorum bara
sammála um að hún höfðaði ekki til okkar. Við
sviðið sat öldungur í hjólastól og hvatti hana
áfram lágri og rámri röddu, hné hans slógust
saman þegar hann varð æstur. Í hliðarherbergi
var kona höfð til sýnis. Menn voru leiddir til
hennar í hópum og máttu gegn greiðslu þukla
skvapholda líkamann sem hún beraði glottandi.
Hún teygði á limum sínum og sveigði sig, hægt
en fimlegar en við mátti búast. Stórvaxinn
svertingi taldi niður mínúturnar með skeið-
klukku. Þegar leið á nóttu tók einhver karlinn
hann á eintal og hann smalaði hinum mönn-
unum út og lokaði kyrfilega á eftir sér. Við
sendum hvor öðrum augnatillit.
„Þetta er nú ljóta helvítis búllan,“ sagði
Krissi og sendi frá sér reykjarhring sem liðaðist
sundur og hvarf yfir barnum.
„Ég held að hann sé ekki nefndur í kynning-
arbæklingunum,“ viðurkenndi ég.
„Örugglega ekki borgin heldur. Huh. Ég
efast um að hún sé á kortinu! Og allt þetta lið
hérna. Djöfull er ég feginn að vera … Líttu
bara á seinustu dagana; fólkið sem við höfum
rekist á! Ég er feginn að vera bara … já, venju-
legur.“
„Mundu samt hvað stelpan í gær var að lesa.“
„Stelpan í lestinni? Blessaður vertu, þú veist
að ég tala ekki málið. Ég skildi ekki orð.“
„Ég man að vísu ekki hvað hún sagði ná-
kvæmlega. Eitthvað um að það fáránlega væri
nauðsynlegt. Alveg einsog það nauðsynlega
væri fáránlegt.“
Hann horfði hugsandi á mig. „Djöfuls steypa.
Það venjulega er alveg nógu gott fyrir mig. Ég
splæsi næsta bjór.“
Við hlið okkar þusaði kona um þrítugt í far-
síma, reifst og skammaðist, en brosti blítt þegar
hún hafði lokið samtalinu. Hún krosslagði fæt-
urna með ýktri fyrirhöfn og einblíndi á okkur,
sló taktinn með annarri löppinni þannig að hold-
ið dúaði í netsokkunum og líktist blöðru, fylltri
vatni til hálfs. Þegar hún sá að við horfðum á
hana lyfti hún óhreyfðu glasinu fyrir framan sig
og rændi berinu með tungunni. Ég gat rétt svo
varist brosi. Hún sleikti neðri vörina og í gegn-
um varalitinn sást í munninn sem var sprunginn
og litlaus, einsog hún hefði sogið úr honum blóð-
ið. Við skáluðum við hana. Hún kveikti sér í síg-
arettu og blés reykjarhulu yfir sjálfa sig og bar-
inn og okkur sem vorum að tæma glösin.
Skyndilega tók hún hönd mína, setti stút á var-
irnar og tottaði fremsta köggul löngutangar
munaðarlega. Ég kippti hendinni að mér og
sagði afsakandi að við hefðum bara komið til að
drekka. Hún byrjaði að sótbölva okkur á tveim-
ur tungumálum, hreytti formælingum út á milli
varanna eins og brotnum tönnum. Við stóðum
upp og fórum.
Dyravörðurinn svarti elti og náði okkur í dyr-
unum. Ég fékk bylmingshögg í kviðinn og
heyktist saman, Krissi kjaftshögg og olnboga í
andlitið sem slengdi honum í vegginn. Síðan var
hurðinni skellt. Ég hallaði mér upp að ljósa-
staur og kastaði upp. Súrbeiskur vökvinn kom
út í gusum, ég rykktist til eins og enn væri verið
að berja mig. Þótt ekkert virtist vera eftir kúg-
aðist ég í nokkrar mínútur til viðbótar, þurrkaði
síðan munnvikin með jakkaerminni og leit til
hliðar þar sem Krissi stóð ringlaður á svip og án
þess að taka eftir að blóðið streymdi úr nös-
unum.
Á leiðinni á hótelið rákumst við aftur á menn-
ina tvo; knapinn fýldur, burðarmaðurinn enn
þjakaðri á svipinn en fyrr. Hann benti á grasi-
vaxna umferðareyju og spurði vongóður hvort
það væri ekki góður staður en sá sem vafði
handleggjunum um háls hans og fótum um mitt-
ið neitaði. Eyjan væri of mjúk, hann gæti sokk-
ið. Þeir siluðust áfram og runnu saman í einn
mann þegar þeir fjarlægðust, risavaxinn krypp-
ling. Þeir minntu mig á okkur Krissa – bundna
saman en þó nær aldrei sammála – en ég var of
máttfarinn til að hafa orð á því og það hefði
hvort eð var verið þýðingarlaust, hann hefði
verið ósammála.
Ég lokaði mig inn á baðherbergi þegar við
fundum loks hótelið og skolaði af mér kvöldinu.
Mig verkjaði í allan líkamann. Á fornlegan gas-
kútinn var bláletrað Made in Germany smáum
stöfum undir tegundarheitinu Geysir, sem ég
ímyndaði mér að væri vitnisburður um ein-
hverja gamla þýska aðdáun á Íslandi. Kúturinn
var óratíma að hita vatnið einsog hann hefði
fengið duttlunga í kaupbæti með nafninu. Ég
var lengi í sturtu og þegar ég kom fram var
Krissi sofnaður í rúminu sínu í öllum fötum.
Hann lá grafkyrr með annan handlegginn
teygðan yfir höfuðið til að skýla sér fyrir birt-
unni af neonljósunum fyrir utan. Ég festi blund
eftir að hafa bylt mér til og frá í á að giska hálf-
tíma, enn með adrenalínið ólgandi í líkamanum.
Þegar ég vaknaði næsta morgun lá Krissi enn í
sömu stellingu á rúminu, önnur höndin teygð
upp, hin kreppt yfir brjóstkassann. Liturinn á
andliti hans minnti á margþvælt koddaverið. Ég
horfði á hann í korter, tuttugu mínútur, hálf-
tíma – ég er ekki viss hversu langur tími leið –
setti síðan tannburstann og óhreina sokka ofan í
bakpokann og gekk út. Ég stoppaði ekki í af-
greiðslunni; við höfðum greitt tvær nætur fyr-
irfram.
Ég held að ég hafi tekið leigubíl á braut-
arstöðina, setið hljóður í aftursætinu og borgað
mun meira en uppsett verð. Ég er samt ekki
viss. Ég veit hins vegar að ég var enn þögull
þegar ég steig upp í næstu lest sem hökti inn á
stöðina; ég athugaði ekki einu sinni hvert hún
var að fara. Ég var fljótur að finna mannlausan
klefa og landslagið sem þaut brátt framhjá var
líka mannlaust. Ég var einn á ferð, einog ég hef
kannski alltaf verið. Einn farmiði; óljós áfanga-
staður. Lestin æðir miskunnarlaust áfram eftir
blóðugum lestarteinum Evrópu, óskiljanlegri
stálflækju, að hvellinum stóra. Stundarkorn
reyndi ég að ímynda mér að þessi ferðadagur
myndi renna saman við alla hina – en núna get
ég sagt með sanni að enginn dagur er eins á Int-
er-Rail.
Höfundur er rithöfundur.
„Við vissum ekki hvort við færðumst raunverulega
úr stað en færum ekki í hringi. „Enginn dagur er
eins á Inter-Rail,“ hafði sagt í auglýsingunni. Orð
sem virtust hafa ævintýralega merkingu; ótal
járnbrautarspor sem renna saman í lygilegt völ-
undarhús eða vafningsvið úr stáli.“