Íslendingaþættir Tímans - 14.01.1970, Síða 4

I
fið segja alveg hreinskilnislega. að
nú á ttaum er nálega óhugsandi,
að slikir hiutir gætu gerzt. Þó að
e.t.v. megi sitthvað að Framsókn
arflokknum finna, sem ýmsu fleiru
þá held ég að flestum þætti það
meira en lítið skoplegt, ef per-
sónulegir duttlungar ættu að leiða
til opinbers klofnings i flokknum.
En Bernharð Stefánsson stóð af
sér þær persónuskærur, sem háð-
ar voru í kringum hann á þessum
árum og beindust sumpart gegn
honum sjálfum, og lét í engu hlut
sinn. Var það og löngum svo, að
Bernharð fór sinna eigin ferða og
eltist aidrei við vilja og skoðanir
forystumanna flokksins í hverju
máli. Þó að Bernharð væri allra
manna öfgalausastur í hugsun og
verki og lítt við byltingar kennd-
up, var hann að eðlisfari nokkur
andófsmaður, — í góðri merk-
ingu þess orðs. Hann gleypti ekki
við kenningum og rýndi fast ann
arra skoðanir. Hann .vildi vera viss
1 sinni sök í hverju máli. Einkum
á þetta við um einstök dægurmál
og framkvæmdoatriði á líðandi
stund, því að um grundvallarskoð-
anir og meginviðhorf 1 stjórnmál-
urn átti hann ætíð samleið með
flokki sínum.
Aldrei hef ég vitað til þess, að
Bemharð Stefánsson reyndi að
miklast af því, að hann væri „ó
þægur“ flokksmaður, eða að hann
„rækist illa í flokki“, enda sé ég
ekki, að það sé á nokkurn hátt
fenmdarefni. Yfirleitt er þátttaka
í flokksstarfi ekki sú samvizku-
raun né manndómur, sem ýmsir
vilja vera láta. Það telst a.m.k.
ekki til afreka lengur, hafi það ein
hvern tíma verið það, að standa dá-
lítið uppi í hárinu á flokksforingj-
um sínum. A.m.k. er Það svo í
Framsóknarflokknum, ekki sízt í
þingflokknum, þar sem ég þekki
bezftil, að þar hlusta forystumenn
irnir fúslega á mál óbreyttra liðs
manna og líta ekki á sig sem ein-
ræðisherra. Hitt kann að vera rétt,
að áhrifavald einstakra forystu-
manna sé oft býsna mikið og í
krafti' þess komi þeir sínum mál
um gjarnan fram. Og einnig kem-
ur það fyrir, að liðsmenn í stjórn-
málasamtökum veigri sér við að
ganga gegn tillögum forystumanna.
Slíkt stafar þó ekki alltaf af ein
urðarleysi, þótt ekki sé það dæma-
laust.
Ég hef áður sagt, að Bernharð
Stefánsson hafi notið mikils trausts
og álits samþingsmanna sinna, og
sómt sér í hvívetna vel í þing-
sölum og í þingstörfum. Kunnugt
er, hve ágætur ræðumaður hann
var, þegar honum tókst upp,
hversu skýr hann var og gagnorð-
ur og fundvís á snjallar samlík-
ingar. Hann þótti þvi jafnan prýði
legur framsögumaður fyrir nefnd
arálitum og öðrum málum, sem
vandasöm voru. Hann var einnig
góður kappræðumaður, ef svo bar
undir, en að upplagi óáleitinn og
bjó ekki til deiluefni að óþörfu.
En hlut sinn lét hann ekki, ef í
bardaga sló. Ég held að Bernharð
hafi ekki litið á Alþingi sem eins
konar málfundafélag, þar sem
framgjarnir menn iðka mælskulist
mælskunnar vegna, eða kannski
vegna blaðanna og Alþingistíðind-
anna. Slík sýndarmennska var hon-
um ákaflega fjarri. Hins vegar
hafði hann að leiðarljósi þá gull-
vægu reglu Hávamála að mæla
þarft eða þegja.
Á löngum þingmannsferli sínum
sat hann lengur eða skemur í ýms-
um fastanefndum þingsins, en þó
langlengst í fjárhagsnefnd efri
deildar, og kom þá oft í hlut hans,
bæði sem formanns og framsögu-
manns, að stjórna athugun á og
mæla fyrir vandasömum fjárhags-
málefnum, m.a. skatta og tolla-
málum, einnig ýmsum banka og
gjaldeyrismálum og öðrum efna
hagsmálum. Oft var hann kvadd-
ur til setu í milliþinganefndum,
sem fjölluðu um mikilvæg löggjaf-
armálefni. Hann var t.d. í milli-
þinganefnd um landbúnaðarmál
1927, en frá þeirri nefnd voru
runnin ýmis framfaramál, sem
ráðuneyti Tryggva Þórhallssonar
beittist fyrir á árunum 1927—‘31.
Einnig var hann í milliþinganefnd
um tekjur bæjar og sveitafélaga
og um bankamál. Hann var tölu-
vert riðinn við samning kreppu-
lánasjóðslaganna 1933, og kosinn
var hann í stjórnarskrárnefnd A1
þingis sem einn af fulltrúum Fram
sóknarflokksins, þegar átökin um
kjördmamálið voru sem hörðust
það ár, og 1944 sat hann í svo-
nefndri skilnaðarnefnd, sem fjall-
aði um skilnað íslands og Danmerk
ur. Þá var hann í samninganefnd
um stjórnarmyndun árið 1950, og
fulltrúi í Norðurlandaráði um all
mörg ár, og mun m.a. hafa tekið
þátt í stofnfundi ráðsins.
Lengst af þingsetu sinni var
Bernharð 1 efri deild og var for-
seti deildarinnar á árunum 1947—
1953 og íná 1956—1959. Auk þess
mun hann hafa verið varaforseti
deildarinnar á árabili og um eitt
skeið varaforseti sameinaðs þings.
Fórust honum forsetastörf ágæta
vel úr hendi, svo sem fyrr er sagt.
Af þvi, sem hér hefur verið rak-
ið, er augljóst, að Bernharð Stef-
ánsson átti merka starfsævi og fjöl
breytilegan starfsferil, sem auðg
aði lífsrefnslu hans og stælti and-
lega krafta hans. Ávallt skipaði
hann rúm sitt vel, hvort sem hann
var foringi eða liðsmaður, hvort
heldur sem hann sat við árina
eða hélt um stjórnvölinn.
Eyfirðingar minnast hans sem
virðulegs fulltrúa síns á allsherj-
arþingi þjóðarinnar.
Öxndælingar minnast hans sem
eins sinna beztu sona.
Akureyringar minnast hans sem
merks borgara.
Samvinnumenn minnast hans
sem heilsteypts og einarðs flokks-
manns.
Samþingismenn hans á Alþingl
minnast hans sem hins hæfa og
vitra þingmanns.
Vinir hans, hvar í flokki sem er,
minnast hans fyrir ókvikula vin-
áttu.
Stjórnmálaandstæðingar minn-
ast hans fyrir drenglund hans.
Þjóðin öll minnist hans sem
mikils persónuleika, sérkennilegs
manns, sem þegar í lifanda lifi var
á vissan hátt þjóðsagnapersóna, en
því segi ég þetta, að sagður er
urmull sagna af Bernharði án þess
að fyrir þeim sé nokkur stafur
utan sá einn, að fólki finnst þær
gætu verið sannar.
En kærust verður minningin um
hinn látna merkismann hjá vanda
mönnum hans, ekki sízt eiginkon-
unni, sem nú verður að sjá á bak
sönnum ástvini og tryggum lífs-
fötunauti.
Ingvar Gíslason.
A
fSLENDINGAÞÆTTIR