Íslendingaþættir Tímans - 11.08.1971, Page 14

Mngeyjarsýsh1., fannst manni, að
þaðan hefði hún þó aldrei farið, og
er það skrumlaust mál, að ætt-
byggð hennar hafi ei eignazt traust
ari og betri fulltrúa í útlandinu
eh hana. Hugarfar hennar var
blandað hreinleik þingeyskra
fjalla, og það var sem tryggðin
við upprunann hvíldi á grunni
þeirra. Ingi var fámæltari en kona
hans enda störfum hlaðinn lengst
af, en stuðning hans átti hún ávallt
,vísan, og í sögu vestur-íslenzkrar
þjóðrækni eiga bæði hjónin drjúg
miíkinn þátt.
Dísu og Inga kynntist ég fyrst
á íslenzkri þjóðræknissamkomu í
Árborg. Síðan hitti ég Dísu oft á
þjóðræknisþingum í Winnipeg, og
fannst mér jafnan, að slík þing
hlytu að verða nánast óstarfhæf
ef hennar nyti ekki við. Þar var
hún í essinu sínu og ávallt reiðu-
búin að leggja góðum málum lið
sitt, en starf hennar utan heimilis
var einmitt mjög tengt þjóðrækn-
< Ismálum, hvert sem um var að
ræða íslnzkukennslu, bókavörzlu,
( veizluundirbúning og þar fram eft
! ir götunum. Og í návist Dísu og
• Inga urðu félagsieg málefni ein-
‘ hvern veginn ein.aldari en manni
, hafði virzt, því að stuðningur
< þeirra gerði hvert mál að nytsemd
j armáli.
5 Þau Dísa og Ingi voru samhent
um alla hluti, og gekk enginn þess
dulinn, að sambúðin var þeim
gagnkvæmur gróði. Vissulega er
það tvöfalt skarðið, sem eftir er
við brottför þeirra, en sú brottför
var þó í samræmi við hérvistina,
og vissulega hefðu þau sjálf kos-
ið að haldast í hendur á leiðinni
yfir landamærin en sú varð líka
raunin á.
. Eftirlifandi böm þeirra hjóna
eru: Emely Herdís, (Mrs. Crone)
1Winnipeg, Esther Valdheiður
s. Guðmundsson) í Álaborg, og
íelga (MVRS. Boyd) í Winnipeg.
rasonurinn Ingvi Sveinn fórst
síðari heimsstyrjöldinni undan
glandsströn<íum árið 1944.
^Á löngusi æviferli gátu þau
*■ 1ú og Dísa sér míkla sæmd, og
'ii bléltur fíé hHiícka falia þár
Tá.
Við vottum ættmennum þeirra
Öýpstu samííð. H.B.
f
Herdís Iíristjánsdóttir Eiríksson
tddist í ÍBakkaseli í Fnjóskadal
. nóvember 1896. Voru foreldrar
hennar Kristján Ingjaldsson frá
Mýri í Bárðardal og síðari kona
hans Kristjana Steinunn Árnadótt-
ir. Herdís missti móður sína á öðru
aldursári og var hún nokkru síð-
ar tekin í fóstur af Guðjóni Árna-
syni, móðurbróður hennar og síð-
ari konu hans, Ragnheiði Davíðs-
dóttur, bjuggu þau á Neðri Dálks-
stöðum á Svalbarðsströnd.
Herdís var hvers manns hug-
ljúfi í æsku, bókhneigð og var létt
um nám. Hún fór vestur um haf
með fóstru sinni 12 ára gömul, ár-
ið 1907, fóru þar til sonar Ragn-
heiðar af öðru hjónabandi hennar,
Valdimars .Táhannessonar. Hann
átti þá heima í nágrenni Árborg-
ar.
Á unglingsárunum átti Herdís
heima í Winnipeg og þar gekk
hún á verzlunarskóla 1915—1916,
var það öll hennar skólaganga, en
hún var víðlesin.
Herdís giftist Ingva Sveini Ei-
ríkssyni 12. janúar 1920. Var hann
einn hinna mörgu Kanadamanna,
sem gegndu herþjónustu í Evrópu
í fyrri heimsstyrjöldinni. Ingvi
fæddist í Bandaríkjunum en flutt-
ist 17 ára til Kanada. Foreldrar
hans voru fædd á íslandi. Langafi
hans í móðurætt var séra Friðrik
Jónsson á Stað ó Reykjanesi, en
var bróðir séra Jóns Reykjalíns
eldra. Var Ingvi því af Reykjahlíð-
arætt, hinni eldrá, f Mývatnssveit.
Ungu hjónin reyndu fyrár sér
við búskap, en þá voru erfiðir tím-
ar fyrir bændur í Kanada. Eftlr
fá ár xéðist Ingvi til nunnuklaust-
urs í nágrenni Árborgar og varð
þar síðan ráðsmaður. Seinna fór
hann að starfa við kaupfélagsverzl
un bænda 1 Árborg.
Hjónin komu sér upp litlu húsi
í Árborg, við húsið sitt höfðu þau
fallegan garð, sem þau höfðu yndi
af að hirða. Þegar húsið þeirra
brann, byggðu íbúar Árborgar ann
að hús og gáfu þeim, svo voru
þau vinsæl.
Herdís hafði brennandi óhuga
fyrir varðveizlu íslenzkrar tungu,
meðal vesturfaranna, Þegar eldri
börn hennar voru 4, 6 og 7 ára,
kunnu þau enga ensku og var þó
faðir þeirra fæddur og uppalinh
vestra. Helga, yngsta dóttirin, ferð
aðist um meðal íslendinga á ungl-
ingsaldi og las íslenzk Ijóð á sam-
komum, hlaut hún bæði brons- og
siffurverðlaun fyrir upplestuír
sinn.
Herdís var mjög félagslynd og
tók þátt í starff margra félag
sem stofnuðu voru smátt og smátt
í Árborg, en mest og lengst starf-
aði hún í Þjóðræknisfélagsdeild-
inni Esjan og við safn íslenzkra
bóka, sem deildin kom upp. Her-
dís var í stjórn Þjóðræknisfélags-
deildarinnar í 41 ár og jafnframt
formaður bókanefndar, eftir að
bókasafnið var stofnað. Ásamt öðr-
um konum vann hún ókeypis við
útlán bókanna. Svo var hún óþreyt
andi við útvegun íslenzkra bóka.
Þegar hún kom heim til íslands
1959, aflaði hún sér nýrra sam-
banda. Sigurður 0. Björnsson á
AKureyri reyndist henni þar hinn
mætasti maður.
Áður en yfir lauk, starfaði Her-
dís lí'ka, eftir mætti, að söfnun
efnis í Vestur íslenzkrar Æviskrár.
Herdís var mjög sönghneigð og
átti orðið mikið safn íslenzkra
hljómplatna.
Heimili Herdísar og Ingva var
rómað fyrár glaðværð og gestrisni
vildu þau leggja til hverju góðu
málefni og spöruðu enga fyrir-
höfn. Þau eignuðust 4 börn, dæt-
urnar þrjár eru giftar og búsett-
ar í Kanada, en einkasoninn misstu
þau er hann gegndi herþjónustu.
Var skipinu, sem hann var á, sökkt
á Ermasundi 1944.
Eftir 50 ára dvöl í Kanada kom
Herdís heim til íslands það var
órið 1959. Frumkvöðull að því var
Árni Bjarnason bóksali á Akur-
eyri, en fleirá áttu þar hlut að
máli. Herdís naut dvalar sinnar
hér af heilum hug, enda hafði
hún lengi þráð að koma heim, eins
og hún orðaði það.
Herdís og Ingvi fluttust alfarin
frá Árborg 25. janúar 1970 og sett
ust þá að á Elli- og hjúkrunar-
heimilinu Betel í Gimli. Þar átti
Herdís enn eftir að njóta félags-
lyndis síns og áhuga á málefnum.
Hún kynntist þar mörgu góðu og
greindu íslenzku fólki, sumt reynd
ist það vera I ætt við hana, en
Herdís hafði mikinn áhuga á ætt-
fræði. Enn gat hún notið þess að
taka þátt í glaðværð og félagsskap
meðal þessa fólks og rétta hjálpar
hönd, ef þess þurfti með.
Herdís andaðist í svefni ag,
kveldi þes§ Í5. miaí y., en jjjaður
hennar íézt 16. sama
IJvorugt þeirra h|ifði
fast áður. Þau voru jarð
borg þann 19. maí.
Helga Kristjánsdóttir
Íngjaídssonar.
14
ÍSLENDINGAÞÆTTIR