Íslendingaþættir Tímans - 11.08.1971, Blaðsíða 30

Íslendingaþættir Tímans - 11.08.1971, Blaðsíða 30
90 ára: Jón Rósinkrans Sveinsson fyrrum bóndi að Hvilft III í Önundarfirði Sá aldur fer aS vísu ekki að /erða mjög sjáldgæfur nú, á tím- um umfangsmikillar heilsugæzlu og góðra lífskjara. Ekki er heldur hægt að segja að Jón hafi rutt sér harðfsnglega til rúms að tindum íslenzks mannlífs, hann hefur alla tíð verið smábóndi, sem varð að stunda daglaunavinnu með búskap sínum til þess að hafa sæmilega af- komu. En Jón er sérstakur persónuleiki, sem sjálfsagt á sér enn færri hliðstæður, en jafnaldra é þessum tímamótum. Mé.r koma í hug þrjár myndir, og tvær þó fengnar frá öðrum, því hvorki voru kynni okkar Jóns svo náin eða löng, að ekki hafi ég að nokkru þekkingu mína á honum af annarra sögn. Sú fyrsta er frá konu, jafn- öldru hans. „Hann var svo fallegur hann Jón og hann dansaði svo vel. Ekki fór hann af gólfinu alla nóttina og þarna var hann kófsveittur á skyrt unni. Og allar vildum við fá að dansa við hann“. Önnur myndin er frá prestinum í Holti í Önundarfirði. Þar leigði Jón slægjur, því jarðarhluti hans í Hvilft fóðraði ekki þann húpen- ing, sem hann hafði, og þurfti að hafa. Jafnframt vann hann við síld- arverksmiðjuna á Sólbakka, en vann að búskapnum á frívöktum. „Þarna kom hann róandi á tvær árar inn í vöð. Svo var bátnum brýnt, spretturinn tekinn upp í teiginn og hamast þar í nokkra klukkutíma, þá var sami sprettur- inn í bátinn aftur og róinn kapp- róður út að Hvilft. Þriðju myndina hef ég frá eig- in sjón. Hún mundi vera tveggja eða þriggja ára. Gamall maður, bæklaður og hnýttur af gigt, svo að hann verð- ur að dragast áfram á tveim stöf- um, stendur í sjónum við lítinn árabii, 1 fjörunnj á Flateyri, og selur rauðmaga, sem hann hefur verið að veiða, því ekki er gefið upp, þrátt fyrir aldur og ellibækl- un. Hann á dálítið erfitt með að afgreiða rauðmagann, því fæturn- ir bera hann varla, ef stöfunum sleppir, en þetta tekst þó, og hann selur ódýrara en aðrir, ekki af því að menn séu að þrúkka við hann, en þetta verð hefur hann sett sjálf- ur, og því verður ekki hnikað. Skrít ið að fylgjast ekki með því hvað krónurnar okkar eru orðnar litlar. En svo skil ég. Þetta er einn af mönnunum, sem á 70 árum kipptu okkur frá kjörum og háttum land- námsaldar inn á svið þeirrar menn ingar og tæknialdar, sem við nú búum við. Einn af mönnunum sem verkið var aðalatriði, af því þeir fundu, að það þurfti að vinnast, gjaldið aukaatriði. Eitt sinn heyrði ég mann leggja unglingi það ráð að taka aldrei á, eins og hann gæti. Ekki hefði ég getað hugsað mér Jón leggja slíkt ráð. Hann tók alltaf á eins og hann gat. Eitt sinn vann ég smá- verk fyrir Jón, og þá sagði hann við mig: „Það er auðséð, að þú kannt til verka“. Mér þótti vænt um þessi orð, því ég vissi að meira hrós gat hann ekki borið á neinn mann. Jón var ekki mikill kröfugerð- armaður til annarra, og þó eina kröfu gerði hann, „rétt skal vera rétt“, en hann var mikill kröfu- gerðarmaður til sjálf sín. Foreldrar Jóns á Hvilft voru hjónin Sveinn Rósinkransson og Sigríður Sveinbjarnardóttir. Sveinn var einn hinna kunnu Traðarbræðra, mikilla atorku og dugnaðarmanna. Sigríður var af einni traustustu ætt í Breiðafjarð- areyjum. Að honum stóðu því sterkir stofnar. Það mun einnig oft hafa reynt talsvert á kjark og þrek Jóns á langri ævi. Kona hans var sjúklingur árum saman, en tryggð Jóns við hana og umhyggja, brást ekki. Sonur hans, einn af þrem, sem þau hjón eignuðust, hefur einnig verið sjúklingur um áratuga skeið, en umhyggja hinna hefur hann notið í þeim mæli, sem við hefur verið komið, því fyrsta boð- orð hans er að bjarga sér sjálfur. Af stórum systkinahópi munu þau nú vera eftir ein, María, bú- sett í Noregi, svo Jón og Guðlaug, ekkja Finns bónda á Hvilft, þau systkinin, sem hörðustum höndum hafa unnið á ævinni. Ef til vill er þar einnig lýkillinn að langri ævi. En eitt er víst, að Jón Rósin- krans bognar ekki, hinsvegar líð- ur eflaust að því að hann „bresti í bylnum stóra seinast“, enda er hún orðin löng leiðin frá fallega unga manninum, sem allar ungu stúlkurnar vildu dansa við, að öld- ungnum sem helzt mátti ekki sleppa stafnum til þess að afgreiða rauðmagann. Og nú getur hann ekki einu sinni veitt rauðmaga lengur. En hann fer þó sínar leiðir á tveim stöfum og tveim biluðum fótum. Rétt skal vera rétt, og það á hver að bjarga sér sjálfur, meðan hann getur. H. Hj. 30 ÍSLENDINGAÞÆTTIR

x

Íslendingaþættir Tímans

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslendingaþættir Tímans
https://timarit.is/publication/303

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.