Íslendingaþættir Tímans - 20.03.1976, Blaðsíða 15

velja.” Og þannig hygg ég að fleiri hafi
hugsað ef marka má þann geðblæ sem
mér virtist þarna rikjandi.
Molar þeir sem hér hafa verið til
tindir snerta næstum einvörðungu
þetta eina ár sem Eylandshjónin
dvöldustað Otskálum, en þá er lika ó-
sagt Irá stórmerku ævistarfi þessa
ágæta kirkjuhöfðingja i Vesturheimi.
Þar liggur mikið manndómsstarf að
baki, þar sem ég þykist vita að aðrir
muni um íjalla nú á þessum timamót-
um. Þykir mér trúlegt, að þar verði
m.a. rætt um féiagsmál hans og ágæt
ritstörf, getið um gjafir hans til isl.
stofnana, t.d. Hvammstangakirkju og
Reykjaskóla i Hrútafirði, en þangað
hefur hann nýverið gefið allt bókasafn
sitt, mikið að vöxtum og gæðum.
Um það leyti sem sr. Valdimar
dvaldist að Útskálum, var hann fyrir
margháttuð menningarstörf sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar af fyrsta
forseta íslands, Sveini Björnssyni en
nokkrum árum siðar var hann gerður
að heiðursdoktor i guðfræði við United
College i Winnipeg, m.a. vegna gagn-
merkra ritstarfa að kirkjulegum mál-
efnum.
í beinu framhaldi hér af og i tilefni
hundrað ára búsetu tslendinga i Vest-
urheimi nú á nýliðnu ári bauð guð-
fræðideild háskóla tslands dr. Valdi-
mar heim, til erindaflutnings við há-
skólann um kirkju og menningarlif ts-
lendinga i Vesturheimi. Þann þriggja
vikna tima sem þessi erindaflutningur
stóð, bjó Valdimar i minu húsi og gafst
okkur þá dýrmætt tækifæri til að rifja
upp og endurnýja gömul kynni.
f lok þessa afmælisspjalls vil ég geta
þess að er þau Eylandshjónin yfirgáfu
Suðurnesin og héldu vestur um haf,
var þeim sýndur margháttaður sómi,
eins og þau höfðu til unnið með elsku-
legri framkomu sinni. Erum við hjónin
meöal þeirra mörgu sem muna vel
„Eylandsárið að Útskálum”. En svo
hefur þessi sérstæði og bráðfleygi
dvalartimi þeirra prestshjónanna oft
verið nefndur og jafnvel verið notaður
sem viðmiðun á timatali suður þar.
Nú sendi ég minum ágæta vini,
Valdimar, og Lilju konu hans innilegar
þakkir okkar hjónanna fyrir vináttu
þeirra og tryggð, um leið og við færum
þeim hamingjuóskir og biðjum þeim
blessunar um ókomin æviár.
llallgrimur Th. Björnsson.
Með þvi að lyrsti eiginlegi iiopur is-
lenzkra landnema tók sér bóllestu i
Vesturheimi 1 B7t>. var siðastliðiö ár
hátiðlega haldin hundrað ára minning
landnáms Islendinga þar. Margir
neyddust lil að ylirgefa tsland i alls-
leysi og haröa’ri á siðustu öld, en
tslendingaþættir
Kanada bauð upp á frumbýlingskjör,
kannski allt að þvi lifvænleg á þeirra
tima mælikvanöa, ef unnið væri hörð-
um höndum „árog eindaga”. En hvort
sem kynnu að biða bliðari eða striðari
kjör handan hafsins, voru ærið margir
ráðnir i þvi að reisa hin nýju heimili
sin á sömu hornsteinum og i landi feðr-
anna, og tóku þvi með sér Heilaga
Ritningu, predikanasafn Jóns Vida-
lins og Passiusálma Hallgrims. ts-
lendingar og kristnir vildu þeir áfram
vera. Eg hef stundum i kennslu rifjað
upp þessa staðreynd þegar rætt var
um israelsmenn herleidda i austurátt
forðum daga, að bæði þessi þjóðarbrot
voru sér þess meðvitandi, að Guð var
með þeim i nýja landinu eins og heima
á ættjörðinni, og að þessi áraun af
fjarvist frá ættlandinu hafði hreins-
andi áhrif á trúna. Margt mun styðja
þá staðhæfingu, aö þjóðbræður og
þjóðsystur okkar þar vestra hafi verið
geymnari á grundvallarverðmæti
kristinnar menningar en við hér heima
i umróti timanna. Þeir góöu kenni-
menn, sem hafa varið ævinni til að
styrkja landa sina til að ávaxta þenn-
an verðmætasta menningararf, hafa
unnið hið þjóðnýtasta starf fyrir eldri
og yngri.
Sama sumarið og minnzt var land-
náms islenzka þjóðarhlutans i heila
öld vestra, minntust lútherskir söfnuð-
ir með veglegu samsæti hálfrar aldar
prestsstarfs séra Valdimars Eylands,
sins ágæta og vökula kirkjuhöfðingja
vestan hafs.að ógleymdri hinni ágætu
konu hans, frú Lilju. sem er islenzk að
ætt og hefúr vissulega átt sinn þátt i
velgengni manns sins og gæfu sem
fulltrúa islenzka þjóðarhlutans vestra.
Svo segir séra Valdimar sjálfur frá i
bók sinni „Arfur og ævintýr ', að þegar
á barnsaldri heima i Lauiasi i Viðidal i
Húnaþingi hafi hann hugsað sér að
verða prestur og aldrei hvikað frá
þeim ásetningi. Námfýsin og viljafest-
an hjá honum var rammislenzkur arf-
ur og óbilugur. Eftir nám i héraðsskól-
anum á Hvammstanga á fyrri striðs-
árum og gagnfræðaprófi utanskóla á
Akureyri leitaði hann til Reykjavikur
um áframhaldandi nám, en reyndist
slitrótt, þvi að hann varð að verja það
iniklum tima til aö vinna lyrir sér
jafnlramt. Kveðst hann þá hafa gripið
til hins margreynda örþrifaráðs hinna
snauðu. að fara til Ameriku. Til Winni-
peg kom hann i ársbyrjun 1922. Engan
þekkti hann þar, en þáði gistingu
fyrstu nóttina hjá einum ferðafélaga
sinnu
Ifratt tók hinn ungi landnámsmaður
til við bóknámið, „hertur við þúsund
þrautir” eins og svo margir, sem frá
tslandi komu. Hann brautskráðist frá
Coneordia College, Moorhead, Minne-
sota, og frá Luther Theoiogical
Seminary i St. Paul. Vigslu tók hann
21. júni 1925. Doktor i guðfræði er hann
frá United College (Nú Winnipeg há-
skóli).
Forseti hins evangelisk-lútherska
kirkjufélags íslendinga i Vesturheimi
var hann 1953—56 og 1959—63. Forseti
Þjóðræknisfélags tslendinga í Vestur-
heimi i mörg ár. Siðan heiðursfélagi
þess sama félags. Ritstjóri Samein-
ingarinnar i mörg ár, til ársins 1962.
Frú Lilja er fædd 27. september 1901
i Upham i N. Dakota, og ólst þar upp.
Menntaskólanámi lauk hún frá High
School i Bottineau, ogkennaraprófi frá
Kennaraskóla i N. Dakota. Fjögur eru
börn þeirra hjóna, mannvænleg,
greind og námfús: Sigrún Dolorés,
Elene Helga, Lilia Maria og Jon Valdi-
mar. Barnabörnin eru þegar orðin tólf.
Siðastliðið haustflutti dr. Valdimar i
boði Háskóla tslands röð af erindum
um kirkjulif meðal íslendinga vestra,
fyrir guðfræðideildarmenn og aðra,
mjög fróðleg og áhugaverð. Ég lagði
kapp á að geta hlýtt á þau öll. Margt i
straumum og stefnum trúarlifs og
guöfræði opnaðist nú betur en áður
fyrir stúdentunum og öðrum. Sumum
kom mjög á óvart hið Irábæra vald
hansá islenzku máli, einsog það gerist
bezt meðal okkar heima. Þessi erindi
koma vonandi bráðlega fram i prent-
uðum búningi til þess að verða þannig
þjoðareign.
Sömu aðdáunar á rammislenzkri
málsnilld dr. Valdimars varð ég var
meðal áheyrenda að aðalræðu hans á
1100 ara minningarhátið Húnvetninga
um landnám tslands 1974 — gagnorður
og skorinorður, kann manna bezt að
láta glampa af fyndni öðru hvoru mitt i
alvörunni. setningar myndrænar og
Ijósar i bezta lagi. Enda er maðurinn
þaulþjálfaður við rammislenzkar
bokmennlir, sem hann helur aflaö sér
og lesið oft langt fram eftir nóttu eftir
annasaman dag. Þetta bokasafn sitt
hefur hann nú gefið Reykjaskóla i
Hrútafirði. og munu 15 af 24 kössum
þegar komnir þangað, en hinir vænt-
anlcgir innan skamms. og verður bók-
unum komið fyrir i þar til ætluðu hús-
næöi. A þennan frábæra hátt heiðrar
séra Valdimar bernskusföðvar sinar
og ættarslóðir. En skolasvæðinu við
Húnaflóa er lika sannur heiður að
þiggja svo verðmæta og virðulega gjöf
frá einum af sinum nýtustu sonum.'
Hér skulu að lokum þeim prests-
hjónum og börnum þeirra og barna-
börnum. færðar innilegustu blessunar-
oskir. Sera Valdimar er ennþá þjón-
andi prestur, nu.við Lutheran Sunset
Home, Grafton i Norður-Dakota.
8. marz 1976.
Ilelgi Tryggvason (kennari)
15