Íslendingaþættir Tímans - 29.05.1976, Blaðsíða 15

baeinn, og fljótlega slæddist eitthvað úr
hópnum niður eftir túninu og alla leið
hingað heim. Tókst fljótt ágætur kunn-
ingsskapur milli bæjanna.
En það átti enn eftir að fjölga i bað-
stofunnii Gullbringu.þvi að á næstu 12
árum bættust hvorki meira né minna
en 7 börn við þau 6, sem úr Fljótunum
komu.
Það er ekki að orðlengja það, þessi
13barna hópur, 7 synir 6 dætur, runnu
upp eins og fiflar og sóleyjar i túni og
var ekki á þeim árum, og liklega ekki
siðan heldur, þvilikt barnaval á nokkr-
um bæ i Svarfaðardal. Enn er það á
orði haft i dalnum, hve Gullbringu-
börnin voru heilbrigð jafnt á sál sem
likama og frjálsleg i fasi.
Systkinin urðu mikil náttúrubörn i
beztu merkingu, enda var hið náttúru-
lega umhverfi þeirra lika ákjósan-
legur leikvangur barna. Frá þvi
snemma vors og langt fram á haust
voru þessi börn eitthvað að sýsla úti
við. Á hólum og i giljum, upp um allar
hllðar voru þau eitthvað að dunda sér
og sjást enn i dag leifar af
mannvirkjagerð þeirra i grjóthrúgum
og veggjabrotum.
Ellegar að þau iögðu leið sina undan
brekkunni, niöur i mýrarnar eða að
tjörninni, þar sem þau gösluöust
berfætt i hinum margvislegustu
tiltækjum sumarlangan daginn. Og á
vetrum var ekki heldur kúrt inn i bæ
meir en nauðsynlegt var. Skiöa-
brekkúrnar voru allt I kring og svellin
á næsta leiti.
t svo stórum systkinahópi uppi i
sveit eru litil skilyrði fyrir uppeldis-
vandamál nútfmans. Foreldrarnir
hafa hreint og beint ekki tima til að
dekra við eitt og eitt barn og ala
öviljandi upp i þeim eigingirni og
sjálfsmeðaumkvun. Það reynist þeim
oftast nóg verkefni að sjá hópnum
fyrir frumþörfum likams og sálar:
mat, klæðnaði, hæfilegum skammti
umhyggju og aga og góöu fordæmi til
orðs og æðis. Það sem á kann að vanta
bæta börnin hvort ööru upp með
innbyrðis félagsskap og gagnkvæmum
uppeldisáhrifum þeirra eldri og yngri i
hópnum.
Þannig var þetta i Gullbringu eins
og það kemur mér nú fyrir sjónir, er
ég lit til baka.
Það má nærri geta að foreldrar
þessa stóra barnahóps hafa ekki mátt
hggja á lötu hliðinni öllum stundum ef
allt átti að blessast og heimilið ekki
komast á vonarvöl. Blessun fylgir
barni hverju, segir gamalt máltæki og
nú liklega gjörsamlega úrelt. En hjá
Gullbringuhjónunum virtist þaö vera i
fullu gildi. Aldrei var á þeim að heyra
að ómegðin væri þungbær, öðru nær.
Sigurbjörg hafði hlotið I vöggugjöf
islendingaþættir
dýrmæta eiginleika, sem komu henni
frábærlega vel i hennar margfalda
móðurhlutverki: gott skaplyndi og
góða likamsheilsu. Hvorttveggja
entist henni að segja má til æviloka.
Sama má pegja um útlitið, en hún var
kona sérlega svipfriö og yfirbragðið
finlegt.
Æðruleysihennar var aðdáunarvert,
hún lét aldrei bugast, þrátt fyrir þrot-
laust annrikið. Ég held að enginn geti
vitnað um það að hafa hitt hana i
döpru skapi eða heyrt hana gefa til
kynna aðhlutskiptihennar væri þungt.
Ekki kvartaði hún undan þvi að hana
skorti eitt eða neitt og hafi hún stund-
um borið kviðboga fyrir komandi degi
þá duldi hún það’a.m.k. vel undirglað-
legu yfirbragöi þegar gest bar að
garði.
Eitt sinn seint um haust var
nágranni gesikomandi i Gullbringu.
Þótt snjóhrafl væri á jörðu voru sum
börnin að ærslast berfætt útivið, og
hafði gesturinn orð á að þetta væri nú
varhugavert. Þá mælti Sigurbjörg:
„Þau koma inn ef þeim verður kalt”
og lýsir þetta einfalda tilsvar þvi
trausti á heilbrigða eðlisávisun og
þeirri heimspeki róseminnar, sem
sveif yfir vötnunum þar á bæ.
Þá er ótalinn hlutur húsbóndans.
Ekki treysti ég mér til að gera upp á
milli hvort hjónanna bar þyngri hluta
byrðarinnar af framfærslu heimilis-
ins. Hitt er alveg vist að hlutur beggja
varð léttbærari af þvi að sambúð
þeirra og samlyndi var I bezta lagi.
Guðmundur var góður granni og
skemmtilegur maður, sem hafði miklu
aö miðla öðrum, ekki sizt unglingum, i
fróðleik og frásögnum af æskustööv-
unum i Fljótum og af lifsreynslu sinni
á sjó og landi. Hann haföi t.d. næmt
auga og vakandi áhuga á fyrirbærum
náttúrunnar og lagði i sum þeirra sinn
eigin skilning, sem ekki var alltaf i
samræmi við viðteknar skoðanir. Af
sama toga spunninn var veiðiáhugi
hans, sem var mikill og raunar borinn
uppi af nauðsyn öðrum þræði.
Ekki veitég hvort kalla má að hann
væri góður bóndi. Hann hafði ekki á
sinum beztu árum þess háttar
jarðnæði undir höndum að hann gæti
sýnt mikil tilþrif i þeim efnum. Þó held
ég að hann hafi farið vel með allt það,
sem hann hafði i höndunum og haft
gott gagn af sinu örsmáa búi i
Gullbringu, oft 3kúm og nálægt 60ám.
Annað mun honum þó hafa verið
hugleiknara viðfangsefni en búskapur
þ.e.a.s. grúsk i vélum ailskonar og
tæknibúnað svo og smiðar. Hann var
vist einn þessara manna sem eins og
af sjálfum sér og fyrirhafnarlaust
skilja á svipstundu eðli og byggingu
hinna flóknustu tækja og hafa sérstakt
yndi af að sökkva sér niður i gangverk
þeirra.
Þessa hæfileika sina og smiða-
náttúru gerði Guðmundur að lifibrauði
sinu að öðrum þræði. 1 Gullbringu var
frá fyrri tið smiðja við bæinn og notaði
hann hana vel og dyggilega við ný-
smiðar 1 járni og viðgerðir allskonar.
Skeifur smiðaði hann t.d. óteljandi og
mörg voru brennijárnin, sem hann
gerði fyrir fjáreigendur út og fram um
alla sveit og á Dalvik. (1 Þjóðminja-
safninu I Reykjavik getur að lita sýnis-
horn af brennimörkum, sem Guð-
mundur og fyrri smiðir I Gullbringu
gerðu. Þeir prófuðu nefnilega jarnin á
smiðjuhurðinni, sem nú hangir á vegg
i safninu.)
Þá voru það viðgerðirnar. Allt
málmkyns, sem bilaði, saumavélar,
byssur, stykki úr heyvinnuvélum svo
eitthvað sé nefnt var sent til Guð-
mundar I Gullbringu og allt kom heilt
til baka.
Enn eru ótaldar úrviðgerðirnar. Við
þá iðju sat hann margar, langar stund-
ir i stofu sinni I framhúsinu, við glugg-
ann, sem bezta bar birtuna. Oft kom
maður að honum þar með stækkunar-
glerið fyrir auganu rýnandi I eitthvert
bilað úrverk. Ég hef það fyrir satt, að
hann hafi verið hinn ágætasti úrsmið-
ur þótt tækjakosturinn hafi sjálfsagt
verið næsta fábrotinn og aðstaöan
léleg i kaldri, óraflýstri stofunni.
Þannig drýgðust tekjurnar. Og svo
bar bóndinn sig eftir hverri björg, sem
gafst, bæði á sjó og landi. Rjúpur skaut
hann og fleiri fugla til búdrýginda.
Meira munaði þó um fiskiriið.
Vel man ég mina fyrstu sjóferð meö
handfæri frá Dalvlk. Þá fékk ég að
fljóta með Guðmundi og sonum hans,
sem voru á aldur við mig þeir elztu.
Við drógum marga fallega stúfa, bæði
þorsk og ýsu og einstaka steinbit, og
varð sú ferð öll hin ágætasta og ó-
gleymanleg með öllu.
A þennan hátt dró Gullbringu-
bóndinn, og siðan synir hans hver af
öðrum eftir þvi sem þeir komust á
legg, marga björg I bú. 1 sama mæli
komu eldri dæturnar móður sinni til
aðstoðar við umsjá yngri systkinanna
þegar þær uxu úr grasi, og er allt þetta
auðvitað aðeins það sem gengur og
gerist i stórum fjölskyldum a.m.k. til
sveita. Ella gengi dæmið hreinlega
ekki upp, eins og sagt er.
Ariö 1947 uröu þáttaskil i lifi
þessarar fjölskyldu. Þá réðust hjónin i
að kaupa jörðina Karlsá á Upsaströnd
þremur km noröar við Dalvik. Liggur
Ólafsf jarðarvegur nú þar um hlaðið og
þekkist bærinn vel af málmskipi undir
fullum seglum, sem sett hefur verið
upp við veginn rétt sunnan við bæinn
til minningar um fræga skipasmiði,
15