Íslendingaþættir Tímans - 12.01.1980, Blaðsíða 12

Ástrós Halldórsdóttir
frá Kötluholti
f. 24. okt. 1913, d. 30. sept. 1979.
Blessun Drottins ár og öld
öllum hlifi niöjum þtnum.
Allt það bezta eigi völd
enginn hljóti slysagjöld.
Þegar ævi kemur kvöld,
hvild mér veit i faðmi þinum.
Blessun Drottins ár og öld
öllum hlifi niðjum þinum.
Agúst Lárusson fyrrum bóndi og oddviti
i Kötluholti á Snæfellsnesi lýkur ljóði sinu
um fjöllum krýnda Fróðársveit á þessu
fallega erindi. Þau Astrós Halldórsdóttir '
fluttust frá Búlandshöfða i Eyrarsveit út
að Kötluholti vorið 1945 og bjuggu þar i
sjálfsábúð i 29 ár, en seldu jörðina og
brugðu búi þjóðhátiðarsumarið og settust
aö i Stykkishólmi. Að visu var starfsdag-
urinn orðinn langur eftir 43 ára búskap á
Höfða og i Holti og Agúst kominn á átt-
ræðisaldur, en hitt mun þó hafa meir um
ráðið, að þau hjónin hættu búskapnum og
fluttust inn i Stykkishólm, að börnin voru
komin upp, nema aðeins hið yngsta enn i
heimahúsum, er þetta var, en Astrós
þurfti æ meir á læknishjálp að halda og
var langdvölum á sjúkrahúsinu i Stykkis-
hólmi hin siöustu 5 árin. Veikindanna
hafði oröið vart, svo að ekki varð um
villzt, árið, sem þau fóru að Kötluholti, og
1947 var svo komið, að hún hlaut að gang- i
ast undir aðgerð i Kaupmannahöfn. Frá
þeim tima má raunar segja, að hún hafi
háð samfellda baráttu og gengi aldrei heil
til skógar. Vakti æðruleysi hennar og hug-
arstyrkur, dugnaður og þolgæði fulla að-
dáun allra kunnugra i svo langæjum veik-
indum. Hún var ung kona, aðeins 32 ára,
þegar hún veiktist fyrst. Alla tiö siðan,
eða i 34 ár, festi hún sjónir við hina góðu
von i einlægu trúartrausti og þökkum fyr-
ir hvern lifdag, sem henni auðnaðist að
eiga með eiginmanni og börnunum. Þau
voru i fyrstu bernsku, þegar móðirin
missti heilsuna, Lára fædd 1935, Guðrún
1937 og Hjálmtýr 1943, öll á Búlandshöfða,
en Sæunn miklu yngst, fædd i Ölafsvik
1953. — Húsmóðurstörfin hljóta að hafa
reynzt heilsulitillikonu all erfið, en þar sá
ekki á, þvi að maður hennar gerði allt,
sem hann mátti til þess að létta
henni byröi vinnunnar og hinnar nauösyn
legu forsjár og börnin efldu íifsviljann og
hinn andlega styrk.
Ástrós var fædd að Kothrauni I Helga-
fellssveit á siðasta dag i sumri 1913. Voru
foreldrar hennar hjónin Halldór Péturs-
son, ættaöur öðrum þræði frá Patreks
firði, fen öðrum sunnan af Hvalfjarðar-
12
strönd, og Kristjana Guðmunda Guð-
mundsdóttir frá ögri i Helgafellssveit.
Bjuggu þau hjón fyrst i Hraunsfirði, en
frál895 i Kothrauni. Þar lézt Halldór 1921.
Hugðist ekkjan að halda áfram búi i
lengstu lög, en skjótur endir varð á, er
bærinn fauk hinn næsta vetur i ofsaroki og
náttmyrkri. Flúði fólkið að Bjarnarhöfn
og var Kristjana þar nokkur ár með
yngstu syninna, Kristján og Sæmund, en
þeir fórust ungir með togaranum Max
Pemberton i byrjun árs 1943. A næsta ári
eftir hina svipulu atburði, föðurmissinn og
fallinn bæ að Kothrauni, fór Astrós til
Guðrúnar systur sinnar og Guðna Elis-
sonar manns hennar á Berserkseyri og
var þar fram á unglingsár. Hlaut hún þá
að ráöast i vistir og bjargast á eigin spýt-
ur, sem algengt var um unglinga i fátækt
þeirra tima. Réðist hún til ungra hjóna i
Hraunsfirði, Daniels Matthiassonar og
Ingveldar Pálsdóttur, sem lengi bjuggu
þar og voru siðustu ábúendurnir, en jörðin
fór i eyði 1958. Þegar Astrós var i Hrauns-
firði var Agúst Lárusson vinnumaður á
nágrannabænum Fjarðarhorni og tókust
brátt þau kynni, sem leiddu til 50 ára
samfyígdar. Voru þau á ýmsum stöðum
hin næstu misserin, i Elliðaey og suður i
Grindavik, en hófu búskap á Búlands-
höfða i fardögum 1931. Landþröngt er þar
úti við Höfðagilið og ræktunarmöguleikar
ábýlisins litlir sem sjá má af þvi, að túnið
á Höfða hefur aldrei náð 4 ha. Hljóta að-
stæður ungra búenda að hafa verið erfiðar
i fyrstu, er kreppan lá á með mestum
þunga. En með góðri bústofnsrækt,
mikilli vinnu og nægjusemi, reiddi öllu vel
af, einkum þó hin siðari árin, á þessari
kostarýru jörð, að þau gátu keypt Kötlu-
holt og flutt út i Fróðaárhrepp eftir 14 ár á
Höfða. Var nú umskipt mjög til hins
betra, þvi að land er all mikið i Kötluholti
og umhverfi allt búsældarlegra. Munu
þau þvi hafa saknað litt hins fyrr jarö-
næðis, enda festu þau brátt yndi i Kötlu-
holti og horfðu björtum augum fram á
veg, allt um skuggana, sem yfir færðust
með veikindum hennar. En áfram var
barizt hinni góðu baráttu og aðeins sól-
skinsstundirnar mældar.
Þrjú elztu börnin settust að I grenndinni
að kalla má, er þau stofnuðu sin eigin I
heimili, en Sæunn var i foreldrahúsum
allt til 1976, þegar hún fluttist til óíafsvik-
ur. En fleiri voru þær raunir, sem að steðj
uðu, en veikindi Astrósar. Sá harmur var
kveðinn að f jölskyldunni sumarið 1958, að
Hörður, sonur Láru og fyrra manns henn-
ar, Karls Magnússonar frá Tröð, lézt af
slysförum, aðeins á 3. ári. Þá orti afi hans
i Kötluholti huggunarljóð I krafti hinnar
björtu trúar á eilift lif. Þar i eru þessar
hendingar:
Allar lifsins rúnir rekur,
ræður dögum sérhvers manns.
Drottinn gefur, Drottinn tekur,
dásamleg er miskunn hans.
Allt til lifsins aftur vekur
i æðra heimi kærleikans.
Og aðeins rúmum tveimur árum siðar,
hinn 10. október 1960, dó Guðrún dóttir
Astrósar og Agústs, 23 ára húsmóðir á
Hellissandi, frá eiginmanni, Gunnari
Guðlaugssyni á Sólbakka, og 4 ungum
börnum. 2 hin eldri þeirra ólust upp með
föður sinum, en Agúst Gunnarsson fór til
ömmu og afa i Kötluholti og ólst þar upp,
en Astrós systir hans, sem var aðeins
tæpra 10 mánaða, þegar móðir hennar
lézt, fóstraðist upp með Kjartani Þor-
steinssyni og Huldu Sigurðardóttur konu
hans i ólafsvik. — Enn batt Ágúst Lárus-
son hugsun trega sins og vona i ljóð, konu
sinni og ástvinum til huggunar:
Heims þó lánið virðist valt,
vel sé þeim, er léði.
Drottins viiji er mér allt,
eins i sorg og gleði.
1 þeim orðum kveðjum vér Ástrósu
Halldórsdóttur, i orðum mannsins henn-
ar, sem var karlmannlegur og styrkur,
eins i sorg og gleði, og allt vildi gera i kær-
leika, henni til hjálpar og bjartsýni,
hvenær, sem að þrengdi, og nú getur
hugsað til fjöllum krýndrar Fróðárbyggð-
ar og sagt með fullum sanni hins þroskaða
manns: Þegar ævi kemur kvöld, hvild
mér veit i faðmi þinum. 1 þökkum hinnar
margreyndu sálar, sem felur Guði allt og
greinir hvergi að sorg og gleði, þvi að
yfirskrift ævinnar er gleði, þegar horft er
til baka, hin sjaldgæfa, kyrrláta gleði,
sem er uppskeran af akrinum, þar sem
sáð var með tárum.
Agúst Sigurösson,
á Mælifelli.
íslendingaþættir