Íslendingaþættir Tímans - 09.02.1983, Blaðsíða 5

Júlíana Þuríður Gíslína
Einarsdóttir
F*dd 24. júlí 1903
Dáin 13. desember 1982
Þegar Lúsíuhátíðin gekk í garð og boðaði frið
og kærleika á meðal manna, kvaddi þennan heim
öldruð velgerða- og vinkona rnín. Hún var fædd á
Apavatni í Grímsnesi.
Móðir: f. 17.8. 1882, Ólavía Guðmundsdóttir,
Gestssonar og Kristínar Ólafsd. er bjuggu í
•Harðbala á Flóðatanga í Kjósahreppi. Faðir:
Einar Gíslason f. 20.11. 1857 í Landbroti í
V-Skaftafellssýslu. Völundur hinn mesti og smið-
ur góður. Höfðu kynni þeirra Einars og Ólavíu
hafist er hann var við smíðar í Kjósinni. Flutti
hún síðan með honum austur í Grímsnes og ól
öarn þeirra á Apavatni, þar sem hún var
vinnukona. Skömmu síðar hvarf hún aftur heim
'sínafæðingarsveit meðdótturina Júlíönu Þuríði.
í Harðbala á Flóðatanga voru að minnsta kosti
fjórar þurrabúðir um aldamótin. Kristín og
Guðmundur bjuggu í duggunarlitlum torfbæ er
stóð rétt í flæðarmáli við Hvalfjörð og í hafátt
gekk brimaldan yfir bæinn, sem var nánast aðeins
kytra eða eitt stafgólf og við hlið hans bæjardyr
uteð hlóðum innst. Þau voru ekki rík af
veraldarauði og eina ljóstýru við Ijórann létu þau
sér nægja sem hitagjafa, máski gat það orðið
•eiðarljós litlum árabát á heimleið úr róðri. Enga
klukku áttu þau til þess að vita hvað tímanum leið
en fóru eftir sjávarföllum og almanaki en það var
emi munaðurinn sem að þau veittu sér, og kostaði
Það þá 12 aura. Kristín var gæða kona en fátæktin
skar þeim þröngan stakk. Guðmundur var vel
gefinn, gamansamur og hnyttinn í tilsvörum og
snyrtimenni hið mesta eins og garður sá er hann
hlóð um túnblett þann, er fylgdi þurrabúðinni
sýndi glögglega. Á þennan túnblett bar hann vel
þara og þang, heyjaði svo á sumrum og seldi, því
enga skepnu átti hann og svo mun hafa verið um
flest þurrabúðarfólk. Börn áttu þau nokkur,
meðal þeirra var Unnur er gift var Níelsi á
Helgafelli í Mosfellssveit og Ólavía, móðir
■Júlíönu Þuríðaren hana skildi hún eftir í Kjósinni
°g fór suður á land þar sem heitmaður hennar
starfaði.
Vegna fátæktar gátu þau ekki sett saman
heimili en eignuðust þó 4 dætur. Að endingu
settist Ólavía Guðmundsdóttir að suður með sjó,
g'ftist og átti börn. Hún andaðist í hárri elli. Einar
óíslason giftist síðar og átti alls 15 börn. Árið
1905 var Júlíönu Þuríði komið í fóstur þá alveg
ósjálfbjarga af næringarskorti til Guðrúnar Jóns-
dóttur og.Einars Jónssonar í Hvammsvík í Kjós
°g reyndust þau henni vel. Þremur árum síðar
eða 1908 flytja þau að Morastöðum í sömu sveit
og þar ólst hún upp. Það voru hamingjustundir í
"i IftiHar stúlku er hún fékk að heimsækja ömmu
•slendingaþættir
og afa í Harðbala. En eftir því sem að þrek og
kraftar jukust fækkaði ferðunum þangað, því
alltaf var nóg að snúast heima á Morastöðum og
Júlíana var snúningalipur. Guðrún og Einar á
Morastöðum tóku ýmsa smælingja á sitt heimili
og reyndust þeim vel. Þau tóku því þess vegna
ekki þegjandi ef gengið var á hlut barnanna og
þau ekki sett undir sama hatt og aðrir. Þannig
atvikaðist það að Júlíana Þuríður var send í skóla
í Hafnarfirði, fermingarveturinn sinn og fermd
þaðan. Hún var með afbrigðum hlédræg og
fáskiptin um annarra hagi en það var kært með
henni og Morastaðasystkina og fannst henni
jafnan. hún vera ein af þeim.
Júlíana Þuríður var lagleg stúlka, grönn og kvik
á fæti og óþrjótandi vilji hennar til að gera öðrum
til hæfis, einkenndi allt hennar líf. Það kom sér
líka vel, því strax og Morastaðabræður uxu úr
grasi fóru þeir á vetrarvertíðir og þá tók hún við
öllum þeirra útiverkum. Páll fósturbróðir hennar,
sem var níu árum yngri en hún og er nú látinn,
varð fyrir slysi á unga aldri og var bæklaður á fæti
eftir það og átti erfitt með gang, þó vildi hann
hjálpa til við útiverkin. Júlíana Þuríður lét sig þá
ekki muna um að bera hann á bakinu á milli staða
ef svo bar undir og.þrað þó hann væri orðin bæði
hærri og þyngri en hún. Unglingsár hennar liðu í
þrotlausu starfi heima á Morastöðum eða annars
staðar, þar sem að vantaði skammtíma vinnukraft
eins og títt var á þeim tíma og fengu þá
húsbændurnir launin ef einhver urðu.
Júlíana Þuríður var orðin fullra 25 ára gömul
þegar hún upplifði æskuvor sitt.
Svo var það eina septembernótt, eftir langan
vinnudag í kalsa rigningu á dýjamýrum, að hún
vaknar með sárar þrautir í baki. Guðrún fóstra
hennar sem svaf ekki langt frá í baðstofunni,
vaknar við lágværar stunur, rís upp við dogg og
hvíslar út í dimmuna, hvað er að þér rýjan mín,
hefur þú nú étið yfir þig. Svarið sem hún fékk var
sem þruma eða öllu heldur ísköld vatnsgusa: Það
þarf að sækja ljósmóður.
Á meðan beðið var eftir ljósunni og verið var
að búa allt í haginn, tautaði gamla konan, Guðrún
fóstra. Hvernig gastu gert mér þetta, því sagðir
þú mér ekki frá þessu, þá hefði ég að minnsta
kosti séð um að þú værir ekki látin ganga í verstu
verkin, svo hækkaði hún róminn og sagði með
þunga, hver á krakkann og hvað ætlar þú að gera
við hann?
Brátt var fæddur nýr íslendingur, reyndar
ósköp lítill og magur en samt sólargeisli móður
sinnar. Það átti þó eftir að birta enn meir í huga
hennar þegar sagt var við hana. „Sannaðu til þetta
er þitt gæfuspor."
Þegar Gunnar Einarsson tók við búinu á
Morastöðum og kom með konuefni sitt Aðalheiði
Jónsdóttur úr Grindavík var sem nýtt líf hæfist
fyrir Júlíönu Þuríði og drengnum hennar. Aðal-
heiður var ung og tók hana sem jafningja og með
þeim myndaðist gagnkvæm vinátta sem að entist
á meðan að báðar lifðu. í stríðsbyrjun eða 1940
söðlaði Júlíana Þuríður um og flutti alfarin frá
Morastöðum eftir 35 ára veru með þessu góða
fólki. Þá réði hún sig sem vinnukona í Gufunesi
og hafði drenginn með sér. Eftir tveggja ára veru
þar flutti hún með son sinn að Norðurkoti á
Kjalarnesi til barnsföður síns, Sigfúsar Jónssonar
f. 1/4 1891 á Blikastöðum í Mosfellssveit. Þar tók
hún við húsmóðurskyldunum sem að voru bæði
krefjandi og annasamar, þar eð hún settist í gróið
heimili og gestkvæmt. Sigfús var vinmargur og
gestrisinn og engan bar svo að garði að hann yrði
ekki að ganga í bæinn og þiggja veitingar. Sigfús
galt líka heimsóknirnar og var hrókur alls
fagnaðar, hvar sem hann kom. Þau voru gefin
saman í hjónaband, 28.9. 1950, og eignuðust þrjú
börn: Kristinn f. 10/9 1929, kona Gréta Jónsdóttir
frá Vestmannaeyjum. Þau eiga 3 börn, Gerði,
Hrönn og Sigfús, þau slitu samvistum. Guðmund
f. 12/1 1944, ógifturíNorðurkoti.Liljuf. 7/11946,
maður Pétur Guðjónsson, bóndi Vogi á Fells-
strönd í Dalasýslu. Börn, Hrefna, Hulda Júlíana,
Sigfús, Einar og Hanna Björg.
Þeim auðnaðist þó ekki að njóta langra
samverustunda því Sigfús andaðist 7/11951. Sama
ár tók Kristinn sonur þeirra við búinu í
Norðurkoti með konu sinni. En Júlíana Þuríður
dvaldi þar áfram með börn sín og hafði eitthvað
af skepnum. Síðustu árin hefur Júlíana Þuríður
5