NT - 05.05.1984, Blaðsíða 8

Guðlaugur G. Jónsson
Vík í Mýrdal
Fæddur 8. febrúar 1894- Dáinn 24. apríl 1984
{ dag fer fram í Vík í Mýrdal
útför Guðlaugs Jónssonar fyrr-
verandi pakkhúsmanns, sem var
einn af elstu starfsmönnum
Kaupfélags Skaftfellinga.
Guðlaugur var fæddur 8.
febrúar 1894 á Suður-Fossi í
Mýrdal, sonur hjónanna Jóns
Árnasonar og Valgerðar
Bárðardóttur. Foreldarar Guð-
laugs búa á ýmsum stöðum í
Mýrdalnum, síðast í Kerling-
ardal og þar dvelst Guðlaugur
til ársins 1919, en það ár flyst
Guðlaugur til Víkur í Mýrdal,
þar sem hann á síðan heimili til
æviloka.
Þorpið í Vík byrjaði að byggj-
ast um aldamótin eftir að versl-
un hófst þar. Auk vinnu við
verslunina var róið til fiskjar
eftir því sem kostur var frá hinni
nafnlausu, sendnu strönd. Enn-
fremur höfðu flestir einhverjar
skepnur eftir því sem unnt var
að afla heyja fyrir víðs vegar í
nágrenninu. Við þessar aðstæð-
ur stofnar Guðlaugur heimili
með konu sinni, Guðlaugu
Jakobsdóttur frá Fagradal. Þau
hjón eignuðust fimmtán börn
og eru þau: Jakob, Valgerður,
Jón, Anton, Guðrún, Guð-
finna, Sólveig, Guðlaug Sigur-
laug, Einar, Guðbjörg, Ester,
Erna, Þorsteinn, Svavar og
Guðlaug Matthildur. Eru þau
öll á lífi, en Guðlaugur missti
konu sína árið 1938, skömmu
eftir fæðingu yngsta barns
þeirra. Eftir það bjó Guðlaugur
með börnum sínum, en lengst í
sambýli við Ester dóttur sína og
mann hennar, Guðmund Sigfús-
son, sem látinn er fyrir nokkrum
árum.
Um 1930 verður Guðlaugur
pakkhúsmaður hjá Kaupfélagi
Skaftfellinga og gegnir því starfi
meðan aldur og heilsa leyfir. í
því starfi komu glöggt fram
mannkostir Guðlaugs Jónsson-
ar. Það sem fyrst og fremst var
hugsað um þar var að greiða
götu náungans. Það var sama á
hvaða tíma sólarhrings var leit-
að til Guðlaugs, hvort sem það
var til að afgreiða bíl frá kaup-
félaginu eða koma pakka sem
lá á til félagsmanna. Alltaf var
hann reiðubúinn til að leysa
hvers manns vanda, og það
gerði hann af hjálpfýsi og
greiðasemi, en kki á kostnað
kaupfélagsins, því að hag þess
bar hann ekki síðurfyrir brjósti.
Hann skyldi vel hvað styrkur
kaupfélagsins var héraðinu mik-
ils virði og velgengni félgsins
því sameiginlegt hagsmunamál
þess og félagsmannanna.
Auk starfs síns hjá Kaupfé-
lagi Skaftfellinga var Guðlaugur
um langt skeið verkstjóri Slátur-
félags Suðurlands við sláturhús-
ið í Vík. Enda þótt það yrði
ekki hlutskipti Guðlaugs Jóns-
sonar að verða bóndi í Mýrdaln-
um, þá var hann þó mjög tengd-
ur ræktun og skepnum alla ævi.
Hann var trúnaðarmaður Sand-
græðslu ríkisins í Vestur-Skafta-
fellssýslu og óvíða blasir árang-
urinn af því starfi eins vel við og
í Vík í Mýrdal. Fyrir aðeins
þremur áratugum komu meters-
þykkir sandskaflar milli hús-
anna í Vík í verstu veðrum, en
nú er gróðurinn kominn fram á
fjörukamb langt austur frá
þorpinu. En þrátt fyrir allt býst
ég við að í hugum flestra tengist
Guðlaugur Jónsson mest hest-
um og hestamennsku. í bókinni
Lárus á Klaustri segir, að Guð-
laugur Jónsson í Vík var einn af
þeim örfáu mönnum, er Lárus
trúði fullkomlega fyrir hestum
sínum.
Og segir það sína sögu um
hvernig samskipti Guðlaugs
voru við hesta. Þeir voru
margir, sem Guðlaugur útveg-
aði hesta til kaups. Og hann
virtist vita hvernig hestur hent-
aði hverjum þeim sem um það
bað. Svo næma tilfinningu hafði
hann fyrir eðli manns og hests.
Það var mikils missts, þegar
heilsan leyfði ekki lengur að
fara á hestbak. En afkomendur
Guðlaugs halda merki hans vel
á lofti með öflugu starfi í hesta-
mannafélaginu.
Með þessum fáu orðum vil ég
flytja þakkir samvinnumanna
fyrir óeigngjarnt ævistarf.
Jón Helgason
t
„Mínir vinir fara fjöld“, kvað
skáldið frá Bólu. Síminn hringir
og formaður hestamannafélags-
ins til kynnir mér lát Guðlaugs í
Vík. Aldurinn var orðinn hár
og ég vissi, að heilsa hans hékk
á bláþræði, en samt kemur
fregnin á óvart og skilur eftir
tómleika og söknuð í sálinni.
Skömmu eftir að ég fluttist
undir Eyjafjöllin iágu leiðir
okkar Guðlaugs saman. Hann
var í hópi þeirra manna, sem
ekki vildu sætta sig við, að
dagar hestsins á landi voru væru
taldir þegar vélar nútímans
leystu hann smátt og smátt af
hólmi. Hann var einn af þeim
sem áttu þátt í að stofna hesta -
mannafélag, sem hlaut nafnið
Sindri eftir hinum víðkunna
ÖÞorláks í Eyjarhólum.
fundi félagsins var Guð-
laugur kosinn fyrsti formaður
þess og þar lágu leiðir okkar
saman, þegarégsíðar vareinnig
kjörinn í stjórn félagsins. Það
samstarf leiddi til vináttu, sem
aldrei bar skugga á meðan báðir
lifðu.
Guðlaug má með réttu telja
einn af frumbyggjum Víkur, en
þar sest hann að árið 1919.
tÞökkum hjartanlega auðsýnda samúð og vinarkveðjur við
andlát og útför systur minnar og mágkonu
Guðrúnar Björnsdóttur
Fyrir hönd vandamanna
Jóhanna Björnsdóttir Valdemar Helgason
Eiginkona mín, fósturmóðir og amma
Kristín Jónsdóttir
Hateigsvegi 19
lést 22. apríl sl. Jarðarförin hefur farið fram. Þökkum
auðsýnda samúð.
Friðgeir Björnsson
Svava Guðmundsdóttir
Georg Friðgeir ísaksson
Við þökkum af alhug öllum þeim er vottuðu okkur samúð við
andlát og útför systur okkar og mágkonu
Guðbjargar (Steliu) Stefánsdóttur
frá Hvalskeri
Þórir Stef ánsson Sigurbjörg Sigurbergsdóttir
Pálína Stefánsdóttir Hörður Kristófersson
Pétur Stefansson Þórhalla Björg vinsdóttir
Arnfríður Stefánsdóttir Ari ívarsson
og börn
Laugardagur 5. maí 1984 8
Langa starfsæfi vann hann við
verslunarstörf hjá Kaupfélagi
Skaftfellinga, var pakkhúsmað-
ur, eins og það er kallað, sá um
móttöku pantana og vörudreif-
ingu til bændanna í nágranna-
sveitunum. Þetta starf hafði það
í för með sér, að hann kynntist
mörgum og það kom eins og af
sjálfu sér, jafnmikill greiðamaðr
sem hann var, að menn fóru
fljótt að biðja hann að útvega
sér hesta, sem þá voru ómiss-
andi á hverju býli við búrekstur.
Skaftfellingar höfðu nokkra sér-
stöðu á þessu sviði. Jarðir voru
víða ekki það stórar eða stað-
hættir þeir, að um stóðhrossa-
eign gæti verið að ræða. Því
voru flestir hestar keyptir að.
Hófst þar með sérstæður þáttur
í lífi Guðlaugs. Um áratuga
skeið útvegaði hann sýslungum
sínum hesta og leitaði vítt til
fanga. Margan góðan grip dró
hann í bú bænda og víða voru
þeir, sem á því sviði áttu honum
gott að gjalda. Hann var hest-
hneigður og viðurkenndur
hestamaður, glöggur og athug-
ull, þekkti allt og alla og vissi
hvað hverjum hentaði. Fáar
tómstundir fylgdu erilsömu
starfi, en þær notaði hann oft til
að nálgast þessa hesta. Á síðari
árum hafði hann gaman af að
rifja upp sögur frá þessum
ferðum. Sumir héldu sjálfsagt
að hann hefði staðið í þessu í
ábataskyni, en það tel ég víðs
fjarri. Hann sagði mér í fyrra
sögu af því, að hann hafði eitt
sinn keypt góðan hest en alldýr-
an fyrir bónda þar eystra. Hann
hélt, að Guðlaugur hefði tekið
nokkurn skerf í sinn hlut og
fékk kunnan borgara í Vík til að
grennslast fyrir um kaupverðið,
en sá var kunnugur á þeim bæ,
sem hesturinn var frá. Þá kom í
ljós að Guðlaugur hefði ekki
fengið krónu fyrir ómakið og
kom það vissulega bóndanum
og sögumanni á óvart.
Annarri stuttri sögu langar
mig að bæta við. Meðan póstur
var enn fluttur á hestum skipti
það miklu máli, hvernig upp á
pósthestana var búið. Einn af
þessum gömlu landpóstum
hafði orð á sér fyrir að póstflutn-
ingar hans gengju greiðlega og
að hann ætti sjaldan í erfið-
leikum meðklyfjarnar. Skýring-
in var sú, að kvöldið áður en
haldið skyldi af stað í póstferð
frá Vík fór Guðlaugur með
póstinum í pakkhusið og þar
vigtuðu þeir póstpokana, svo að
hægt væri að velja saman í
klyfjar þá poka, sem líkastir
voru að þyngd. Þá var ekki
hætta á, að pokarnir snöruðust
eða færu yfirum, eins og það var
líka kallað.
Þannig var Guðlaugur. Alltaf
boðinn og búinn til að rétta
öðrum hjálparhönd.
Þegar Landssamband hesta-
mannafélaga hóf útgáfu tíma-
ritsins Hesturinn okkar, var því
í fyrstu dreift af stjórnum hesta-
mannafélaganna. Guðlaugur
gekk að því með oddi og egg að
afla blaðinu áskrifenda og tokst
það með þeim ágætum, að um
skeið voru um helmingi íleiri
áskrifendur að blaðinu en félag-
ar hestamannafélagsins. Eg
hygg, að það met verði seint
slegið. Þessa afgreiðslu hafði
hann með höndum þar til fyrir
tveimur árum að afgreiðsla og
innheimta blaðsins var tölvu-
vædd. Alltaf greiddi hann blað-
ið á gjalddaga þess, hvort sem
áskrifendur höfðu greitt honum
eða ekki. Hesturinn okkar
stendur því í mikilli þakkar-
skuld við Guðlaug Jónsson.
Guðlaugur hafði yndi af
ferðalögum og fór oft langar
ferðir á hestum ef færi gafst, svo
og í sumarleyfum sínum. Átti
hann hvarvetna vinum að fagna.
Alltaf var hann vel ríðandi og
átti marga nafnkunna gæðinga,
sem veittu honum óteljandi
ánægjustundir. Sem formaður
hestamannafélagsins skipulagði
hann hópferðir félaganna á
hestamót til fjarlægra héraða.
Þessar ferðir eru mér og sjálf-
sagt flestum ógelymanlegar,
enda var hann hrókur alls fagn-
aðar og kunni öðrum betur þá
list að gleðjast með glöðum.
Félagarnir mátu þetta og kusu
hann á efri árum heiðursfélaga
í hestamannafélaginu og þegar
hann varð sextugur færðu þeir
honum altygjaðan gæðing að
gjöf. Með því vildu þeir sýna
honum lítinn þakklætisvott fýrir
óeigingjörn félagsstörf og for-
ystu.
Eins og margur erfiðismaður-
inn varð Guðlaugur að búa við
það á efri árum að eiga erfitt
með gang sökum kölkunar í
mjöðmum. Það leiddi til þess,
að hann gat ekki lengur komið
á hestbak. Áhuginn var samt
ódrepandi og sjaldan lét hann
sig vanta þar sem eitthvað var á
döfinni hjá hestamönnum og
þeir mega eiga það, afastrákarn-
ir hans, að þeir voru ólatir að
keyra hann út og austur, svo að
hann gæti notið þess að sjá
glæsta fáka fara á kostum, þótt
honum væri meinað að njóta
þeirra.
Guðlaugur varð einnig fyrir
þeirri óvenjulegu lífsreynslu að
missa sjónina um skeið en öðlast
hana aftur með hjálp læknavís-
indanna. Komst hann til þeirrar
heilsu að hann gat hafið störf að
nýju.
Guðlaugur Jónsson var
fróður og minnugur. Hann hafði
gaman af sögum og vísum og
kunni frá mörgu að segja. Sumt
af því geymist framtíðinni í
frásögnum hans t.d. í Hestinum
okkar, afmælisriti Sindra og
víðar. Sjálfsagt liggur eitthvað
eftir hann af skráðum frá-
sögnum, sem hann dundaði við
á efri árum að festa á blað.
Sjálfur sagðist hann öfunda þá,
sem væru þeim hæfileikum bún-
ir að geta fellt hugsanir sínar í
form höfuðstafa og stuðla.
Ævikvöldinu eyddi hann í
skjóli Esterar, dóttur sinnar og
fjölskyldu hennar. Margir litu
til hans og mér eru þær heim-
sóknir ógleymanlegar. Stundin
leið fljótt við hestaspjall eða
gamanmál og alltaf var hann
jafn hress og ungur í anda.
Guðlaugur í Vík var sannkall-
aður ættarhöfðingi. Afkomend-
ur þeirra hjóna eru margir,
enda voru þau barnmörg. Það
var aðdáunarvert, hversu vel
fjölskyldan hélt saman og þegar
hann átti merkisafmæli dugði
ekki minna en stærstu sam-
komuhús til að hýsa gesti hans.
Ótalin eru hér önnur afskipti
Guðlaugs af félagsmálum.
Hann var t.d. allt fram á síðustu
ár í forystu í hrossaræktarmál-
um þeirra Mýrdælinga, og einn-
ig hafði hann mikinn áhuga á
landræktarmálum svo að nokk-
uð sé nefnt.
í einkalífi sínu var Guðlaugur
Jónsson gæfumaður. Árið 1918
kvæntist hann Guðlaugu Matt-
hildi Jakobsdóttur. Þau hjón
eignuðust 14 börn auk
sonar,sem Guðlaug átti áðuren
þau giftust og Guðlaugur ætt-
leiddi. Börn þeirra eru: Valg-
erður, f. 1918, Jón, f. 1919,
Anton, f. 1920, Guðrún f. 1922,
Guðfinna, f. 1923, Sólveig f.
1924. Guðlaug Sigurlaug, f.
1926, Einar f. 1927, Guðbjörg f.
1929, Ester, f. 1931, Erna, f.
1932, Þorsteinn f. 1933, Svavar
f. 1935, Guðlaug Matthildur, f.
1938. Kjörsonur Guðlaugs er
Jakob f. 1917. Allur er þessi
stóri hópur þekktur að dugnaði
og myndarskap og hefur haslað
sér völl á ýmsum sviðum þjóð-
Iffsins. Konu sína missti hann
árið 1938.
Á jólum sendi ég Guðlaugi
eitt sinn þessa kveðju:
Pegar sálin fer á flug
frí við sorg og þrautir,
skaltu á þeim Skenk og Hug
skeiða himinbrautir.
Par við hófa hýruspor
hugir tengjast sama.
Ylrík sólin, eilíft vor
œskufjör og gaman.
Þegar hann gat ekki lengur
notið þesara 'ferfættu vina sinna,
bjó hann þeim hvílustað móti
suðri og sól sunnan undir Graf-
arhól, girti reitinn smekklega
og hirti vei. Þannig vildi hann
launa þeim samfylgdina.
Nú, þegar nýr áfangi hefst, er
það trú mín og von, að hann
geti sem ungur notið samskipta
við þá að nýju, dansað á fák-
spori yfir grund og tekið þá til
kostanna eins og forðum.
Farðu heill, vinur og hafðu
þökk fyrir allt.
Ættingjum og vandamönnum
hans votta ég samúð minna og
minna.
Albert Jóhannsson
t
í dag verður til moldar borinn
afi minn og vinur, Guðlaugur
Gunnar Jónsson, en hann
andaðist 24. apríl sl., níræður
að aldri. Hann er syrgður af
stórum hópi afkomenda en af-
komendur hans og ömmu
minnar, Guðlaugar Matthildar
Jakobsdóttur sem lést árið 1938
á fertugasta og sjötta aldursári,
munu vera orðnir 164 talsins.
Sú sem þetta skrifar er ein úr
hópi 65 barnabarna.
Þegar ég kveð þennan glað-
væra og góða mann í hinsta sinn
er mér efst í huga þakklæti fyrir
að hafa átt hann að sem kær-
leiksríkan afa og vin og einnig
stolt yfir því að vera afkomandi
slíks manns, sem afi var. í
mínum huga er hann verðugur
fulltrúi alþýðu þessa lands,
maður sem háði harða lífsbar-
áttu til að koma stórum barn-
ahópi til þroska við þröngan
kost en óbilandi trú á lífið.
Mætti fordæmi hans og lífsvið-
horf verða okkur afkomendun-
um leiðarljós og veganesti.
Á kveðjustundinni sækja
minningarnar að en afi er órjúf-
anlega tengdur uppvaxtarárum
mínúm í Vík í Mýrdal. Ég er
fædd í Guðlaugshúsi en svo er
hús hans jafnan nefnt. Fannst
mér það hús alltaf vera mitt
annað heimili og þangað sóttum
við mikið börnin í fjölskyld-
unni. Mínar fyrstu minningar
eru úr því húsi.
Afi vann lengstum í pakkhúsi
Kaupfélags Skaftfellinga og var
oftast kenndur við starf sitt og
kallaður Guðlaugur pakkhús-
maður. Þar var hann kóngur í
ríki sínu og þangað áttum við
krakkarnir ófáar ferðir. Við
skólakrakkarnir vorum vigtuð
þar á haustin og þar keyptum
við stelpurnar sippubönd sem
voru kaðlar af mjóstu gerð sem
þeir afi og Hákon Einarsson,
sem einnig vann í pakkhúsinu,
hnýttu listilega á endunum svo
úr urðu fínustu höldur. Þangað
fórum við líka með masónít-
plöturnar, sem við fengum á
smíðaverkstæðiu hjá Matthíasi,
og fengum snæri í. Þessum
plötum renndum við okkur síð-
an á í snjónum í Þorsteins-
brekku rétt þar hjá sem pakk-
húsið stóð. Gamla pakkhúsið
var okkur krökkunum ævintýra-
heimur með öllum sínum krók-
um og kimum. Mörgum var
eftirsjá í því þegar það var rifið
þótt annað nýtt kæmi í staðinn.
Afi stendur mér ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum eins og hann
var í þá daga, hár og grannur,
með silfurgrátt hár, oftast í
gráum vinnuslopp með derhúfu
og mér fannst hann alltaf svo
fallegur. Einnig man ég hann í
góðra vina hópi, stundum við
skál, eða þá í útreiðartúr á
einhverjum gæðingnum eða á
hestamannamótum. Þá vorum
við barnabörnin alltaf svo mont-
in af honum enda var hann
landskunnur hestamaður og átti
margan gæðinginn um ævina.
Guðlaugur Gunnar Jónsson
fæddist á Suður-Fossi í Mýrdal
8. febrúar 1894. Foreldrar hans
voru þau hjónin Jón Árnason
frá Suður-Fossi og Valgerður
Bárðardóttir frá Ljótarstöðum
í Skaftártungu. Annan són áttu
þau einnig, Bárð, sem líka var
búsettur í Vík en hann lést fyrir
tuttugu árum. Afi var hjá for-
eldrum sínum til þriggja ára
aldurs en þá urðu þau að senda
hann frá sér sökum fátæktar.
Var hann í fóstri í Suður-Vík í
7 ár. Sagði hann mér að fólkið
þar hefði verið sér gott en aldrei
gat hann gleymt sorginni við
aðskilnaðinn við foreldrana og
hvað hann grét sárt lengi á eftir.
Tíu ára gamall fer hann aftur til
foreldra sinna sem þá bjuggu á
Sólheimum. Fluttist hann síðan
með þeim að Ketilsstöðum,
Höfðabrekku og loks að Kerl-
ingardal.
Árið 1918 kvæntist afi ömmu
minni, Guðlaugu Matthildi Jak-
obsdóttur frá Fagradal. Fengu
þau hálfa jörðina í Kerlingardal
til ábúðar á móti foreldrum afa.
En í oktober 1918 gaus Katla og
þótti þá ekki fýsilegt að búa í
Kerlingardal. Fluttu þau afi og
mamma þá til Víkur þar sem
þau bjuggu ávallt síðan. Afi
hafði alltaf mikla ánægju af
sveitastörfum og sagði hann mér
að helst hefði hann viljað búa
en ýmislegt kom í veg fyrir að
svo yrði. Var sagt um hann að
hann hefði verið glöggur bæði á
fé og hross.
Eins og margir sömu kynslóð-
ar naut afi lítillar skólagöngu,
var aðeins stutt í barnaskóla
hjá Stefáni Hannessyni í Litla-
Hvammi. Reyndist honum þó
sá lærdómur notadrjúgur og
enginn skyldi heldur vanmeta
þá þekkingu sem honum
áskotnaðist í hörðum og marg-
breytilegum skóla lífsins.
Éftir flutninginn til Víkur
vann afi ýmis störf, var f vega-
vinnu, í póstflutningum o.fl.
Snemma hóf hann störf hjá
Kaupfélagi Skaftfellinga og var
fastráðinn þar 1935 sem pakk-
húsmaður. Vann hann eftir það
hjá Kaupfélaginu allt fram á
áttræðisaldur. Pakkhúsmanns-
starfið var erilsamt starf en
hann sá um allar útsendingar og
pantanir fyrir bændur. Var ein-
hvern tíma sagt að þar væri
réttur maður á réttum stað
vegna þess að hann hefði þekkt
vel þarfir bænda og því orðið
vinsæll í starfi. Til gamans má
geta þess að hann var með
eindæmum árrissull maður og
alltaf mættur í pakkhúsið fyrir
allar aldir enda var hann ekki að
telja eftir sér vinnustundirnar
' fyrir samvinnuhreyfinguna.
Frá 1942 til 1971 var hann
verkstjóri í sláturtíð hjá Slátur-
félagi Suðurlands í Vík. Einnig
sá hann um sandgræðsluna í
Vík frá því að hún hófst og þar
til nokkrum mánuðum áður en
hann lést. Sagði hann eitt sinn
við mig að þar sæist þó a.m.k.
einhver árangur af ævistarfinu:
Þar sem áður voru svartir sandar
eru nú grónar grundir.
Sem barn og unglingur vann
ég undir hans stjórn í sláturhús-
inu og við melskurð og hafði
mikla ánægju af. Sum barna-
börnin urðu einnig þeirrar
ánægju aðnjótandi að skera mel
í vinnu hjá langafa sínum og
voru synir mínir tveir meðal
þeirra.
Afi starfaði einnig mikið að
félagsmálum. Hann var mikill
framsóknarmaður alla tíð og sat
lengi í hreppsnefnd Hvamms-
hrepps fyrir Framsóknarflokk-
inn. Hann var einn af stofnend-