NT - 06.12.1984, Side 10

NT - 06.12.1984, Side 10
M Steinunn Þorgilsdóttir Breiðabólsstað, Fellsströnd Fædd: 12. júní 1892 Dáin: 4. október 1984 „Dýrasta ódáins unaðinn geyma œskunnar broshýru sólskins- draumalönd. “ (Jón frá Ljárskógum.) Þegar Steinunn amma á Breiðabólsstað er látin verður okkur syskinunum hugsað til bernskuáranna, en heimili hennar á Breiðabólsstað var okkar sólskinsdraumaland á bernskuárum okkar. Jafn skjótt og við stauluðumst úr vöggunni á veikbyggðum fót- um út í hinn stóra heim kynnt- umst við Steinunni ömmu á Breiðabólsstað. Öll sumur, allt frá 1. ári og framyfir fermingar- aldur nutum við samvista henn- ar við sól og sumaryl. Pað er því ekki að ástæðulausu að við frá- fall hennar slái bjarma á bernskuárin svo samofnar eru þær minningar ömmu á Breiða, eins og við kölluðum hana. Við rekjum ekki ættir Stein-j unnar ömmu hér, því það hafal aðrir gert. Þessi fáu minning- rorð eru aðeins hugrenningar unt líf hennar og áhrif þess er hún gaf okkur og fjölmörgum öðrum ungmennum í veganesti. 17 ára göniul varð hún fyrir þeirri lífsreyslu að missa móður sína. Féll þá í hlut hennar að taka við húsmóðurhlutverkinu við hlið föður síns og einnig að ganga öllum barnahópnum, systkinum sínum í móðurstað, en þau voru 11 að tölu og það yngsta aðeins á öðru ári. Við sem nú erum ung og lifum á tímum allsnægtanna, gerum okkur ekki grein fyrir hvílík þrekraun þetta hefur verið 1 fyrir 17 ára ungling við þær aðstæður sem fólk bjó almennt við á þessum árum, ekki síst í dreifbýlinu. Systkinum ömmu kynntumst við hér syðra, þegar okkur óx vit og þroski. Fundum við þá ævinlega þegar minnst var á ömmu hvaða hug þau systkinin báru til hennar. Virðing og þakklæti leyndi sér ekki. Amma var því ekki bara móðir barn- anna sinna og amma barnabarn- anna, hún var einnig móðir syskina sinna. Og samdóma virðast raddir alls þessa stóra hóps þegar á hana er minnst. Þetta sýnir að amma hefur strax á unga aldri fundið þá köllun sem hún var trú allt sitt líf: Að gefa öðrum allt en gleyma sjálfri sér. Steinun giftist hinn 23. júní, 1918 Þórði Kristjánssyni Breiðabólsstað á Fellsströnd. Fyrstu 3 árin bjuggu þau í Knarrarhöfn í Hvammssveit en hófu búskap á Breiðabólsstað á Fellsströnd, þarsem þau bjuggu allan sinn búskap. Þeim varð 6 barna auðið, en elsta barn sitt Ingibjörgu Halldóru misstu þau er hún var 17 ára að aldri. Hin 5 eru öll á lífi og eru barnabörn- in orðin 22. Þórður lést 19. maí 1967. Þegar Steinunn amma er horfin af sjónarsviðinu vakna ekki bara minningar um bernskuárin. Við stöldrum við og íhugum einnig þau áhrif sem hún hafði á líf þeirra fjölmörgu ungmenna sem nutu hennar. Athafnamenn á hinu efnis- lega sviði eru oft vegsamaðir af verkum sínum og að sjálfsögðu oft með réttu. Við sjáum verk þeirra með eigin augum. En sjaldan íhugum við sem skyldi verk hinna, sem leiða efnishyggjuna hjá sér en fórna orku og ævistarfi fyrir uppbygg- ingu andlegra verðmæta. Slík verðmæti verða ekki mæld í tölum, jafnvel ekki á tölvuöld. Steinunn amma var sterk og áhrifamikil persóna. Viljakraft- ur hennar var óbilandi samfara líkamlegu þreki. Hún var hóg- vær og lítillát og krafðist aldrei neins í stað þess sem hún gaf. Menntun hlaut hún góða í föðurgarði því faðir hennar var kennari. Ung að árum fór hún í Kvennaskólann í Reykjavík og útskrifaðst þaðan að loknu eins vetrar námi. Hún þráði að menntast sjálf til þess að geta orðið öðrum að liði. Kennsla var liennar brenn- andi áhugamál, enda varð hún barnakennari í áraraðir að námi loknu. Hún vissi að í hverri barnssál bjó neisti lífshæfileik- ana. Þennan neista varnauðsyn- legt að vernda og virkja sem best til heillaríkrar vegferðar. Hún vissi að menntun er máttur sem gerir hvern og einn hæfari til verka í margslungnum við- fangsefnum mannlífsins. Hún naut þess að kenna börnum og unglingum. Að hlúa að hinum unga sprota hvar sem liann skaut rótum kallaði ávallt á hug hennar og hönd og í því fann hún gleði sína og hamingju. Þessi köllun leyndi sér ekki hvort sem um var að ræða barnið eða blómið í garðinum. Eitt var það öðru fremur sem gaf ömmu styrk í lífsbaráttunni, það var trúin. Með djúpri lotn- ingu umgekkst hún kirkju sína og kristnihald. En þó hún væri heitttrúuð var hún frjálslynd í trúarskoðunum og þröngvaði skoðunum sínum ekki upp á aðra í þeim efnum, en í orðum og athöfnum daglega lífsins kom svo iðulega fram hversu ríkt hún hafði tileinkað sér hinar háleitu kenningar kristninnar. Við minnumst þess oft þegar ömmu voru færðar gjafir, þá gladdist hún innilega og var þakklát, en hitt skildum við ekki, þegar við vorum börn, að hún var iðulega, innan tíðar, búin að gefa einhverjum gjöfina sem henni fannst hafa miklu meiri þörf fyrir hana heldur cn hún sjálf. Við skildum þetta síðar. Þannigvarinnrætiömmu. Hún skeytti ekki um veraldar auð og vild gefa allt, ekki bara af sínum andlega auði heldur einnig það sem hún gat látið af hendi rakna. „Ég þarf þetta ekki, ég á nóg af öllu,“ sagði hún ævinlega. Flestir sem kynntust ömmu munu með einhverjum hætti telja sig standa í þakkarskuld við hana. Þar á meðal erum við Afmælis- og minningargreinar Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og eða minningargreinum í blaðinu, er bent á, að þær þurfa að berast a.m.k. tveim dögum fyrir birtingardag. Þær þurfa að vera vélritaðar. Mirming systkinin sem þessar línur rita. Fyrir okkur borgarbörnin var það ómetanlegt fagnaðarefni að eiga alltaf vísa sumardvöl hjá afa og ömmu á Breiðabólsstað. Þau fögnuðu okkur eins og farfuglunum á vorin og þar undum við glöð og frjáls við leik og störf. Hver hóll og bali, laut og hjalli átti sína sögu og hét sínu nafni. Allt voru þetta okkar „broshýru sólskinsdrauma- lönd“. Notalegt er að hugsa til þess öryggis og áhyggjuleysis sem við nutum undir umsjá afa og ömmu, sem vöktu yfir vel- ferð okkar og tóku þátt í gleði okkar og sorgum. Amma hafði ávallt tíma til að tala við okkur börnin þótt annríki væri mikið. Hún var sífellt að fræða okkur um eitthvað og segja okkur sögur og ævintýri, jafnvel með- an hún mjólkaði kýrnar þá sát- um við á fjósbekknum og hlust- uðum á frásögn hennar. Hún hvatti okkur til að setja okkur háleit markmið og nota hverja stund til að leita okkur þekking- ar og fræðslu, það væri mjög mikilvægt, jafnframt því að ganga ávallt með útrétta hönd í þágu lítilmangans. Þegar líða tók að hausti og skólaskyldan kallaði hér syðra, kvöddum við heimili örnntu og afa með tár á kinn. Þau tár báru ótvírætt vitni því atlæti sem við nutum. Nú þegar amma er öll og horfin sjónum okkar, fyllist hugurinn söknuði um leið og við þökkum ómetanlega leið- sögn ást og umhyggju alla tíð. Okkur er ljúft og lærdómsríkt að leiða hugann að lífsviðhorfi hennar sem best kemur fram í hennar eigin Ijóðlínum: „Við skulum því upplyfta huganum hátt og heiminn í sólskini líta ogeflaog styrkjahvernörlítinn mátt sem áfram því góða vill flýta.“ (Úr handraðanum) Blessuð sé minning Steinunn- ar ömmu á Breiðabólsstað. Dóra Steinunn, Þorgeir, Magnús, Pétur. Steinunn Þorgilsdóttir frá Breiðabólsstað á Fellsströnd lést hinn 4. okt. s.l. Útför henn- ar var gerð frá Staðarfelli 12. okt. að viðstöddu miklu fjöl- menni. Steinunn var fædd í Knarrar- höfn í Hvammssveit hinn 12. júní 1892. Foreldrar hennar voru Þorgils Friðriksson og| Halldóra Sigmundsdóttir. Þau eignuðust 14 börn, af þeim náðu 12 fullorðinsaldri. Steinunn var elst systkinanna. Á heimilinu í Knarrarhöfn ríkti guðsótti og góðir siðir. Þorgils Friðriksson var vel menntaður, sjálf- menntaður og lét sér annt um uppfræðslu barnanna.Hann var lengi kennari þar í sveitinni og víðar. Steinunn minntist oft æskudagannaog um þá lek ljómi í hennar huga. Á uppvaxtarár- um hennar var ungmennafélags- hreyfingin að vakna og eflast á íslandi, ungmennafélög voru stofnuð og vöktu eldmóð og göfugar hugsjónir í hugum ungra íslendinga og oft er ekki laust við að ég finni til öfundar í garð þess fólks sem var svo lánsamt að lifa þessa tíma, tíma bjartsýni og trúar á landið og framtíðina. Þetta unga fólk átti sér svo sannarlega framtíð og það bjó alla ævi að þeim áhrifum sem þessi hreyfing og starfið henni tengt, hafði á það. Steinunn sagði mér oft frá þessum árum og ég trúi því að þá hafi verið gaman að vera ungur á íslandi. Á þessum árum var margt ungt fólk í sveitunum og ekki voru þá hugmyndir um stóriðju öllu til bjargar. Það var landið sjálft og þjóðin sem menn trúðu á. 17 ára gömul missir Steinunn móður sína og var það mikið áfall fyrir heimilið. Steinunn varð nú að taka við búsforráð- um og umönnun yngri systkina. Heimilið var mannmargt, oft voru 10-20 manns í heimili. Nærri má geta að oft hefur vinnudagur Steinunnar orðið langur. Allt blessaðist þetta þó vel. Systkinin elskuðu og virtu Steinunni, þau voru samhent og áttu sameiginlega drauma um menntun og frama og hjálpuðu hvert öðru eftir því sem árin liðu. Steinunn fór í Kvennaskól- ann í Reykjavík veturinn 1913- 14 og stóð þá Helga systir henn- ar 16 ára, fyrir heimilinu á meðan. Næstu árin stundaði Steinunn farkennslu en árið 1918, 23. júní giftist hún Þórði Kristjáns- syni frá Breiðabólsstað á Fells- strönd. Hófu þau búskap í Knarrarhöfn og bjuggu þar 3 ár en fluttu þá á föðurleifð Þórðar, Breiðabólsstað. Þar bjuggu þau í 46 ár, eða þar til Þórður andaðist 1967. Þórður var athafnamaður og sinnti mörgum trúnaðarstörfum í sveitsinni. Hann varhreppstjóri í tugi ára, í sóknarnefnd, og meðhjálpari í Staðarfellskirkju. Alla tíð hefur því heimilið á Breiðabólsstað verið gestkvæmt og miðstöð félagsstarfa í sveit- inni. Þar ríkti höfðingleg gest- risni og alltaf var fundinn tími til að setjast niður og spjalla við gesti, þrátt fyrir annríki dagsins. Einn þáttur í lífi Steinunnar hefst með stofnun Staðarfells- skólans árið 1927. Hún fylgdist með skólanum allt frá upphafi og framtíð hans var henni mikið hjartans mál. Hún var í skóla- ráði og prófdómari við skólann allt frá upphafi. Margar náms- meyjar minnast þessarar virðu- legu konu með Ijúfa fasið sem kom í skólann á vorin og bar með sér andblæ íslenskrar menningar. Steinunni þótti sárt að sjá skólahald lagt niður fyrir nokkrum árum.en hún skildi þjóðfélagsþróunina og virti það starf sem seinna var unnið í húsakynnum skólans þegar SÁÁ tók við húsnæðinu undir starf- semi sína, þótt hún hefði heldur óskað að annað skólahald hefði átt þar framtíð. Steinunn tók mikinn þátt í félagslífi í sveitinni. Hún var formaður Kvenfélagsins Hvatar í 44 ár. Einnig átti hún lengi sæti í stjórn Sambands breiðfirskra kvenna og minntist oft með þakklæti þeirra kvenna sem hún kynntist og starfaði með þar. Á þessum árum náði sambands- svæðið yfir Snæfellsnes, Dala- sýslu og vestur að Skor í Barða- strandarsýslu. Var oft erfitt og tímafrekt að sækja aðalfundina sem haldnir voru til skiptis vítt um svæðið. En á þeim árum var ekki verið að telja eftir sporin né tímann ef álitið var að það væri til heilla og framfara. Steinunn og Þórður eignuðust 6 börn. Þau eru: Ingibjörg Hall- dóra, sem lést 17 ára að aldri, Guðbjörg Helga, Friðjón, Sig- urbjörg Jóhanna, Sturla og Halldór Þorgils. Einnig áttu at- hvarf hjá Steinunni mörg syst- kinabörn hennar meira og minna. Steinunn annaðist sjálf kennslu barna sinna fram að fermingu, en lagði mikla áherslu Fimmtudagur 6. desember 1984 10 á að koma þeim síðan til mennta. Öll börn Steinunnar og Þórðar hafa verið tengd heimil- inu á Breiðabólsstað ákaflega sterkum böndum og hafa þau aldrei slitnað þó að þau hafi stofnað sín eigin heimili og fjölskyldur. Eftir að Þórður lést, bjó Steinunn á Breiðabólsstað í skjóli sonar síns Halldórs og tengdadóttur, Ólafíu Ólafsdótt- ur. Á heimilinu átti hún alltaf sinn virðingarsess og börn Hall- dórs og Ólafíu virtu hana og elskuðu eins og reyndar öll barnabörnin. Glaðlyndi og dugnaður Ólafíu tengdadóttur hennar féll vel inn á þetta forna menningarheimili. Heimilið á Breiðabólsstað hélt áfram að vera miðstöð félagslífs í sveit- inni og renna þar þrír þættir stoðum að. Tónlistarhæfileikar húsbóndans, glaðlyndi og gest- ristni húsfreyju og sá menning- arblær sem alltaf fylgdi Stein- unni Þorgilsdóttur. Steinunn var ákaflega heilsu- góð og hélt andlegri reisn og atorku allt fram til síðustu stundar. Síðustu vikurnar sem hún lifði, kenndi hún lasleika og var rúmliggjandi heima nokkrar vikur og dvaldi þá Guðbjörg dóttir hennar á Breiðabólsstað og hjúkraði móður sinni og annaðist með þeirri prýði sem betur verðurekki gert. Steinunn var þannig umvafin ást og virð- ingu sinna nánustu allt til ævi- loka. Síðustu 2 vikurnar dvaldi Steinunn á Borgarspítalanum og gekkst þar undir mikla aðgerð. Þar lést hún hinn 4. október s.l. Ég kynntist Steinunni fyrir 25 árunt og eina bestu lýsingu á henni tel ég þá sem Laxness gefur á einum stað í bókum sínum. að „hún var ein af þeim íslendingum sem ber menning- una í brjóstinu". Betri lýsing held ég verði vart fundin. Stein- unn var einstök kona, víðsýn, vel menntuð, mannleg og hlý. Aldrei var hún hörð í dómum um menn eða málefni, en gat skoðað mál frá ýmsum hliðum. Hún stjórnaði heimili sínu og þeim félagasamtökum sem hún starfaði í, með hlýleik og festu. Ég vil með þessum orðum reyna að flytja þakklæti mitt fyrir að hafa fengið að kynnast og njóta samvista við Steinunni. Ég held að því ntiður fari þeim tækifærum fækkandi sem við höfum til að kynnast fólki sem er eins sannir fslendingar í öllu sínu lífi eins og hún var. Þrúður Kristjánsdóttir. Nú er lokið lífsbraut þinni, langt er starfað baki þér. En okkar löngu Ijúfu kynni. lifa œ í huga mér. Oft við saman áttum fundi og í hjarta sömu þrá. Að um síðir okkur mundi öðrum gleði og hjálp að Ijá. Mig langar til að minnast svilkonu minnar Steinunnar Þorgilsdóttur með nokkrum orðum. Hún var fædd í Knarrar- höfn f Hvammssveit 12. júní 1892, dóttir hjónanna Halldóru Sigmundsdóttir og Þorgilsar Friðrikssonar kennara og bónda í Knarrarhöfn. Þegar Steinunn var 17 ára andaðist Halldóra móðir hennar. Börnin voru þá 12 og Steinunn elst af þeim. Áður höfðu 2 drengir andast. Hún tók þá við móðurhlutverki og heimilsstörfum svo ung að árum, en allt fór þetta vel þótt oft væri þröngt í búi og erfiðleik- ar miklir á þeim árum. Steinunn var góðum gáfum gædd og þráði að afla sér menntunar. Haustið 1913 tók hún próf inn í Kvennaskólann í Reykjavík og settist í 4. bekk skólans og útskrifaðist þaðan vorið 1914. Steinunn stundaði síðan kennslu árum saman í Hvammssveit og á Fellsströnd. Hinn 23. júní 1918 giftist hún Þórði Kristjánssyni á Breiða- bólsstað á Fellsströnd. Hann hafði þá lokið námi við lýðskól- ann í Hjarðarholti i Dölum. Þau byrjuðu búskap í Knarrar- höfn, en árið 1921 fluttu þau að Breiðabólsstað og bjuggu þar til ársins 1967. Þeim hjónunum Steinunni og Þórði varð 6 barna auðið. Elstu dóttur sína Ingi- björgu Halldóru misstu þau er hún var 17 ára. Hin börnin eru: Guðbjörg Helga gift Ástvaldi Magnússyni, skrifstofustjóra í Reykjavík, Friðjón, alþingis- maður, kvæntur Kristínu Sig- urðardóttur í Reykjavík, Sigur- björg Jóhanna, kennari, gift Gísla B. Kristjánssyni, skrif- stofustjóra í Kópavogi, Sturla, bifreiðarstjóri, kvæntur Þrúði Kristjándóttur, skólastjóra í Búðardal. Halldór Þorgils, bóndi Breiðabólsstað, kvæntur Ólafíu Bjarneyju Ólafsdóttur. Þórður á Breiðabólsstað gegndi mörgum trúnaðarstörf- um fyrir sveit sína. Hann var hreppsstjóri Fellsstrandar- hrepps í áraraðir, einnig með- hjálpari og forsöngvari Staðar- fellskirkju. Skapferli hans var búið þeim kostum að geta um- gengist hvern sem var með hlýju viðmóti. Hann ávann sér traust og virðingu sveitunga sinna og annarra er kynntust honum. Foreldrar Þórðar voru Sigurbjörg Jónsdóttir og Kristj- án Þórðarson bóndi á Breiðabólsstað. Þau eignuðust 12 börn og var Þórður elstur þeirra. Bræðurnir voru 9 og systurnar 3. Öll komust þau til fullorðins ára nema ein systirin, sem lést 1 árs gömul. Systkinin voru öll mjög söngelsk og var söngur ætíð í hávegum hafður á Breiðabólsstað. Forlögin höguðu því þannig, að ég fluttist að Hóli í Hvamms- sveit. Þannighófustkynniokkar Steinunnar og urðu þau bæði löng og góð. Mörg sameiginleg áhugamál áttum við og stofnuð- um kvenfélag hvor í sinni sveit. Einnig störfuðum við mikið sam- an í Sambandi breiðfirskra kvenna. Ég á margar ógleyman- legar minningar frá þeim tíma, sem hægt væri að rita um langt mál. Heitasta áhugamál Steinunn- ar var velferð Húsmæðraskól- ans á Staðarfelli enda var hann óskabarn breiðfirskra kvenna. Steinunn átti sæti í skólaráði skólans allt frá stofnun hans og prófdómari öll árin sem hann starfaði. Steinunn skipaði frá fyrstu tíð veglegt sæti í hugum sam- ferðamanna í héraðinu, sökum mannkosta og brautryðjenda- starfs bæði í skólamálum og sem veitandi húsmóðir. Að Breiðabólsstað var ævin- lega gott að koma, allir fundu sig velkomna. Gleðina skapaði þar góðan anda og eftir að börnin komust upp var söngur og hljóðfærasláttur ómandi um bæinn. Steinunn var ein þeirra kvenna, sem kunna þá list að veita af hjarta og sál, enda var ævinlega gestkvæmt á Breiða- bólsstað. Á ég þaðan óteljandi minningar, sem engum fölva hefur slegið á. Það var ætíð venja að fjölskyldur okkar Steinunnar hittust á jólum og áramótum, öllum til mikillar ánægju. Þá leið stundin fljótt í leik og söng. Slíkra stunda er ljúft að minnast. Steinunn var mikil trúkona og átti í hjarta sínu örugga von um annað líf. Ég og börn mín senda innileg- ar samúðarkveðjur til systkina hinnar látnu, barna hennar og allra aðstandenda. Sofþú vina, sofðu rótt, signi Drottinn hvílu þína. Nú er komin niðdimm nótt, nœðir kuldi um sálu mína. Ég kveð vinkonu mína og bið Guð að blessa hana á eilífðar- brautum. Theódóra Guðlaugs.

x

NT

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: NT
https://timarit.is/publication/305

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.