NT - 12.02.1985, Blaðsíða 12

Innsýn
Þriðjudagur 12. febrúar 1985 12
llban Berg, sém fæddist
*)da febrúar 1885, er gjarnan
spyrtur saman við félaga sína úr
svokölluðum Vínarskóla, Arn-
old Schönberg og Anton
Webern. Hann var heilsuveill
og hógvær maður og ekki af-
kastamikið tónskáld, en tæpast
líklegt að óperur hans Wozzcck
og Lulu gleymist í lengd eða
bráð.
essi markaöskallari
3ur aTram aö æpa í sífellu og
tæta af sér brandarana, og þaö
er auðfundið á orðalaginu og
hugmyndafluginu aðsálin í hon-
um samanstendur aðalléga af
viskí lángstöðnu í kroppnum.
En samt, þó nú á dögum séu
uppi kenningar um að Sindair
Lewis verðskuldi ekki að kallast
rithöfundur, þá er liann út-
smognari stílisti með fleiri krull-
ur á heilafrumunum cn þeir
aðrir góðvinir mínir samanlagð-
ir sem ég nefndi að ofan.1- Svo
farast Halldóri Laxness orð í
Skáldatíma um þcnnan náfa
ameríska þjóðfélagsrómansins,
sem hlaut Nóbelinn árið 1930
og fæddist 7da febrúar 1885.
■ Sinclair Lewis; skrifaði
bækur um hundraðprósent-
menn.
_|ókmenntapáfi eða prump-
hænsn par exellence, sennilega
kunni liann enga kínversku og
vart meiraen latínuskólagrísku.
Samt ganga menntaskólastrákar
enn með kansónurnar hans í
vasanum. Náttúrlega er það
Ezra Pound og hans „bel espi-
rit" sem við er átt. Hann fæddist
30ta október 1885 í Hailey Ida-
ho í USA, en sat við forna
evrópska menningarkjötkatla
mestanpart ævinnar.
fu'num tíma var hann á-
lámhundur og bók hans
Elskhugi Lady Chatterley bönn-
uð og fordæmd. Hann var óró-
legur andi, David Herbert
Lawrence, eirðarlaus sál og á
sífelldum flótta undan leiða og
vonleysi sem ásótti hann. D.H.
Lawrence fæddist 1 Itaseptemb-
er 1885.
M5da október 1885 fæddist
fri Ey í Meðallandi í Vest-
ur-Skaftafellssýslu Jóhannes
Sveinsson, sem síðar tók sér
nafnið Kjarval. Þetta varæringi
meðan entist, óþrjótandi upp-
spretta skringilegheita og þar
■ Alban Berg; penn maður
sem samdi óperur.
fyrir utan eins konar stofnun í
íslcnskri myndlist, stássprýði á
borgaraheimilum og safnamat-
ur.
Rl
P®juikespeare skóp honum
(ídauðlega illyrmisfrægð, nýleg-
ar rannsóknir herma að hann
hafi kannski ekki veriö alslæm-
ur. En við elskum illmennin
ekki síður en góðmennin og þar
er Ríkharöur þriöji eins konar
samsömun allra mannlegra
lasta. Engan fékk hann hestinn
og í ágúst 1485 féll hann fyrir
Hinriki Tudor í orrustunni við
Bosworth. En hafði þessi ágæti
kroppinbakur sex appíl?
flp^Jriö 1665 var betra að
hafa taumhald á tungu sinni.
Það rnátti Mýramaður einn,
Haldór Finnbogason, að jafnaöi
kallaður Grágunnuson, reyna.
Hann var brenndur á Öxarár-
þingi fyrirfáheyrðan munnsöfn-
uð og guðlast. Fyrst hafði Hall-
dór af glettni og síðan af vond-
um vana drýgt margfalda guð-
löstun, talað háðulega um altar-
issakramentið og sagt að sér
brögðuðust betur lýs en brauðið
og vínið, gert sáttmála við
djöfulinn í svefni og hótað að
■ Þessi elskaöi og hataði
kroppinbakur; Sir Larry hafði
vissulega sexappíl, en hafði
Ríkharöur það líka?
■ Haustið 1960 var róttarhald í Old Bailey dómshúsinu í London
er skyldi úrskurða hvort Elskhugi Lady Chatterley væri klámbók
eður ei. Þessi skopmynd birtist í News of the World með
svohljóðandi texta: „Matter o’fact, oi were Lady Chatterley’s
lover.“
1685
ganga aftur ef hann væri af lífi
tekinn. Faðirvorinu, skrifta-
ganginum og hjartnæmum sálmi
sneri hann upp á andskotann:
Ég trúi svo á Satan víst. Margt
fleira viðbjóðslegt var á hann
sannað, svo ekki þótti honum
hæfa vægari refsing en örgum
galdramanni.
■ Á gamals aldri lét hann oft
einsog gamlatestamentisspá-
maður. Vinur Ezra náinn sagði
eitt sinn: „Margir þola ckki
hvað hann er uppfullur af
leikaraskap. Vinir hans verða
að vera ógn þolinmóðir til að
finna hans sanna mann, en hann
má bara ekki taka eftir því, því
þá setur hann upp svip og verður
allsendis oþolandi..."
n
11685 var mannskaðavetur
viðTsland og sagt að þá hafi að
minnsta kosti 190 manns
drukknað í sjó. Manntjónið
varð mest á góuþrælinn, 9da
mars. Átta skip reru frá Staf-
nesi, mönnuð einvalaliði og
skall á aftakaveður. Aðeins einu
þeirra tókst að ná landi aftur.
Þennan dag fórust fjórir teinær-
ingar frá Vestmannaeyjum og
voru á þeim 50 menn. Sama ár
brotnaði fjöldi hvalveiðiskipa,
breskra og hollenskra, í hafís
■ Grjót, enn grjót og meira grjót; Kjarval málar.
vín. Ámundi Jónsson, hún-
1 vetneskurförumaður, erdæmd-
ur fyrir að hafa fleygt átta vetra
dóttur sinni í Blöndu og er
refsingin svohljóðandi: Hann
skal klipinn fimm sinnum með
glóandi töngum, berhöfðaður í
hversdagsfötum og með hendur
bundnar fyrir aftan bak. Fyrst á
þeim stað þar sem hann var
handtekinn en síðan þrem sinn-
um á leið til aftökustaðar. Þar
skal höggvin af honum hægri
höndin og síðan höfuðið, er
setjast skal á stjaka.
ö885
nýlendu
85, fyrir hundrað árum og
nýlenduveldin með gráðugar
lúkur sínar alls staðar þar sem
fundust berfætlingar og blá-
menn til að arðræna. Með önd-
ina í hálsinum horfði heimurinn
suður til Súdan þar sem trylltur
lýður múhameðstrúarmanna sat
um varnarlítið, gott og kristiö
fólk í borginni Khartoum. Um-
sátrið endaði í allsherjarblóð-
baði og þar var aflífaður meðal
M Fyrír tuttugu árum gerði bresk bítlahljóm-
sveit allt vitlaust í Austurbæjarbíói, fyrir
þrjúhundruð árum fæddist Jóhann Sebastian
Bach, fyrir þúsund árum varð Þorgeir Ijósvetn-
ingagoði lögsögumaður á Alþingi. Þetta skiptir
kannski gróflega litlu máti, hvort þessi eða
hinn atburðurinn gerðist sautjánhundruð og
súrkál eða IJórtánhundruð og rauðkál.Ártöl eru
líka heldur á undanhald
fræðslu, þótt sum þeim
sig eitthvert töframagn;
árið 1000 og jafnvel árið
og þess endemisfrægð. Þi
tildur að vera að rifja u/
menn eiga stórafmæli á,
kannski hafa af því dál
við ísland á heimleið frá Sval-
barða. Er jafnvel talið að 50
skip hafi farist og áhafnir þeirra
drukknað eða dáið úr vosbúð á
ísnum.
Irið 1785 var óöld í byggð-
um Tandsins, þeir sem meira
máttu sín skelltu skollaeyrunum
við bænum hins sveltandi lýðs.
konur fæddu ekki börn vegna
vaneldis og förumenn fóru um
sveitir með gripdeildum. Þá var
sá kvittur í hámæli að til stæði
að flytja allá íslendinga af landi
brott' og setja þá niður til land-
náms á óbyggð heiðalönd á Jót-
landi. Skálholtssetur var í rúst-
um eftir jarðskjálfta árið áður,
klerkar hírðust í tjöldum, og
730 ára frægð biskupsstólsins á
enda er nýskipuð landsnefnd
Texti:EgiHt
■ Skálholtssetur skömmu áður en hörmungar dundu yfír og
biskupar flæmdust á brott þaðan.
ákveður að hann skuli fluttur til
Reykjavíkur og dómkirkja
byggð þar.
1785
að voru svartir tímar árið
, í tukthúsinu á Arnarhóli
er haft fyrir satt að tólf fangar
hafi horfallið og við Faxaflóa
kom upp bólusótt. Prestur í
Grímstungu hafði formælingar
og bölbænir yfir söfnuði sínum
og heimtaði af honum brenni-
annarra Gordon hershöfðingi,
gamall nýlenduhundur og þjóð-
saga í lifanda lífi. Gordon féll
með dýrð og varð í dauða sínum
eins og logandi kyndill liins
rétta málstaðar, sem á þeim
árum þótti á við hvern venjuleg-
an stríðssigur. Nýlendustefnan
gat af sér mörg kynleg kvikindi;
einn var Richard Burton, ferða-
langur sem klæddist að sið eyði-
merkurbúa og kunni að sögn 35
tungumál. Árið 1885 birtist
fyrsti hluti þýðingar hans á Þús-
und og einni nótt og þóttu
kaflar úr henni full blautlegir á
þeim teprulega Viktoríutíma.