NT - 20.04.1985, Blaðsíða 7

Hermann Sveinbjörnsson:
Hamingjuleit að fornu
og nýju
■ Gegnumgangandi þráður í
uppfræðslu barna og ungiinga á.
íslandi er sú trú að í landinu
búi heimsins úrval af siðmennt-
uðufólki.sannkallaðarhetjur af
konungakyni IJppfræðslan
gengur meðal annars út á það.
að hér hafi ríkt hámenning
sagnaritunará meðan miðalda-
myrkur ríkti í öllum helstu
löndum Norður-Evrópu.
Varðandi nútímann er ung-
dómurinn rækilega upplýstur
um að á Íslandi ríki rneiri
velferð, jöfnuður. og félagslegt
öryggi en þekkist á byggðu
bóli. Þessa „arisku" sjálfsí-
ntynd hafði ég í veganesti þeg-
ar haldið var erlendis í frarn-
haldsnám. Það tók nokkurn
tíma, en með margra ára dvöl
eríendis fjaraði sjálfsánægja Is-
lendingsins smám saman út.
Mér varð smám saman Ijóst að
allur utanbókarlærdómurinn á
fornum kveðskap og innræt-
ingin um yfirburði íslendinga
gerir lítið annað en að festa
okkur í fortíðinni og byrgja
sýn til annarra landa og
heimshluta, þar sem hlutirnir
eru að gerast og framfarir eru
örastir. { dag má hiklaust
flokka ísland með þróunar-
löndum í atvinnulegu tilliti.
þó að tekist hafi að ná all háuni
þjóðartekjum með rányrkju og
vinnuþrælkun.
Að lifa í fortíðinni
Fáar þjóðir lifa eins mikið í
fortíðinni og íslendingar, og
án efa er rneiri tíma og fé eytt
í hugleiðingar um hið liðna
frernur en íramtíðina. Áhugi
fólks á ættartengslum cr ein-
stakur, fjöldi útgefinna (og vel
innbundinna) æfisagna Péturs
og Páls er án efa heimsmet,
fyrir utan alla aðra sagna-
mennsku og skáldskap. Pess
vegna er athugandi að skyggn-
ast alla leið til baka til land-
námsmanna. Hvers konar
mannskapur var þetta eigin-
lega, sem kvaddi blómlegar
byggðir og nam land á hrjóstr-
ugri ísaströnd? Landnám ís-
lands hefur verið talin afleiðing
félagslegrar þróunar í Noregi,
þó svo að mannfræði og blóð-
flokkagreiningar bendi til að
írar eigi hér stærri hlut en áður
var talið. Peir sem kusu að
víkja frá átthögum sínum og
halda til íslands, tóku frelsi og
olnbogarými í harðbýlu landi
fram yfir hefðbundna tilveru í
ríki jarla og konunga. Mögu-
leikar á einstaklingsbundnu
vali á búskaparháttum og forr-
áð eigin niála. voru e.t.v. þau
lífsgæöi sem þessir menn mátu
mest. írskir þrælar liafa án efa
einnig metið þau gæði að verð-
leikurn eftir því seni þeir losn-
uöu smám sarnan úr fjötrum.
Ætli það séu afkomendur íra
sem gera íslendinga að ham-
ingjusömustu þjóð í heimi?
Horft tii baka
til Skandinavíu
Undanfarin þrú ár hcfur
reynt rnjög á þolrif íslendinga.
Hvergi á Vesturlöndum hafa
þjóðartekjur fallið hlutfalls-
lega jafn mikið og hér á landi
á þessu tímabili. Pegar horft er
fram á veginn og reynt að blása
í vonarglæður er mönnum tamt
að halda því fram að markmið
íslendinga hljóti að vera hag-
vöxtur og þjóðartekjur í sam-
ræmi við nágrannalöndin,
einkum Skandinaviu. En er sú
viðntiðun endilega raunhæf,
einkum nú þegar unnið er að
að draga úr rányrkju til lands og
■ Hermann Sveinbjörnsson,
dr. í audlindahagfræöi, er
deildarstjori í iönaöarráöu-
neytinu.
sjávar og lækkun erlendra
skulda? Er ekki hugsanlegt að
Islendingar verði að gera það
uppvið sig og sætta sig við að
hagsæld og lífsþægindi verði
aldrei þau sömu og í landi
forfeðranna fyrir sama viiinu-
tíma?
Mikilvæg forsenda hagvaxt-
ar við nútímaaostæður cr stað-
setning innan stdrra markaða
og/eða greið tengsl innan efna-
hagslegrar hcildar, sbr. um-
ræðuna um vandamál Evrópu
í samkeppni við Bandaríkin
og Japan. Smáar efnahagsein-
ingar virðast eiga æ verr upp-
dráttar, hvað þá dvergríki eins
og ísland. Ef íslendingar ætla
aö halda til streitu, sem efna-
hagslegu markmiði, að lífskjör
hér á landi verði áfram meðal
þess besta sem þekkist í heim-
inum, þá er líklegt að spurning-
in urn bein tengsl (slands við
Efnahagsbandalag Evrópu eða
Bandaríkin muni brenna æ
meir á landsmönnum. Hinn
möguleikinn er að íslendingar
efli (eða endurveki) með sér
sitt séríslenska gildismat, það
gildismat sem olli því að for-
feður okkar héldu út í óviss-
una.
Smáar efnahagseiningar virð-
ast eiga æ verr uppdráttar,
hvað þá í dvergríki eins og
íslandi.
I dag má hiklaust flokka ís-
land með þróunarlöndum í
atvinnulegu tilliti, þó að takist
hafi að ná all háum þjóðar-
tekjum með rányrkju og
vinnuþrælkun.
Undanfarin þrjú árhefur reynt
mjög á þolrif l'slendinga.
Hvergi á Vesturlöndum hafa
þjóðartekjur fallið hlutfalls-
lega jafnmikið og hér á landi
á þessu tímabili.
ofin að hvorugt verður frá hinu
skilið. Hún er ekki bara orð,
ekki bara hugsjón til uppfyll-
ingar í hátíðarræðum. Það
mun enn sem fyrr ásannast að
sókn er besta vörnin í varð-
stöðu um þjóðerni okkar,
menningu og tungu í ævarandi
bjargræðisbaráttu þjóðarinn-
ar.
Við bjargræðismenn höfum
aldrei verið ofurseldir kreddu-
kenningum og sá andróður
sem hafður er í frammi um að
við höfum vikið af varðaðri
leið er á engum rökum reistur.
En við verðum að vera flokkur
nýs tíma. Nýir tíntar kalla á
ný vinnubrögð og ný verkefni.
Nýjar kynslóðir kalla á ný
viðhorf. Barátta okkar er rök-
rétt framhald þess starfs sem fara og farsældar í íslensku
svo miklu hefur breytt til fram- þjóðfélagi.
■ Formaöurinn ungi og finngálknið, tákn Bjargræðis-
flokksins.
Buxur, vesti, brók og skó,
bætta sokka nýta,
húfutetur, hálsklút þó,
háleistana hvíta.
Þetta ljóðræna vísubrot Jón-
asar Hallgrímssonar er okkur
áminning um það hversu mis-
jöfnum augum líta má tilver-
una. Pað minnir okkur á að
skyggnast um til þess að sjá
björtu hliðarnar. Við skulum
láta spurninguna úr kvæði Jón-
asar verða að hvatningu til að
horfa bjartsýnum augum til
framtíðarinnar. Ólund og víl
færa okkur ekki frarn á við.
Pau spor stígum við aðeins
með bjartsýni í huga og áræði
í sál og sinni.
Við skulum minnast þess að
það er kraftaverk að þessi litla
þjóð skuli hafa byggt upp og
viðhaldið bjargráða og blóm-
legu velferðarríki í stóru og
harðbýlu landi. Þó að á móti
hafi blásið um sinn skulum við
með stórhug og viljafestu snúa
okkur að þeim verkefnum,
sem við blasa með þeim ásetn-
ingi að gera hugsjónir okkar
að veruleika.
Frá þeirri stefnu veröur
hvergi hvikað, þjóðinni allri til
blessunar og farsældar.
Eilílid stytt og lagfært
Egill Hclgason.
Malsvari frjátslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Ulgefandi: Núliminn h.f.
Rilslj.: Magnus Ólafsson (ábm).
Markaðsstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj: Sleingrímur Gíslason
Innblaðsslj: Oddur Ólafsson
Tækmstj: Gunnar Trausli Guðbjörnssoo
Skrilstolur: Síðumúli 15, Reykjavik.
Simi: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsimar: Áskritt og dreifmg 686300, rilstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, tæknideiid
6^6538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.l.
Kvoldsimar: 686387 og 686306
Verð i lausasölu 30 kr. og 35 kr. um helgar. Áskrift 330 kr.
Herör gegn
frjálshyggjunni
■ Það er ekki ofsögum sagt að margvíslegir straum-
ar hafa leikið um okkar litla þjóðfélag á undanförn-
um árum. Sögulaus bleiubörn velferðarsamfélags-
ins hafa t.d. vaðið uppi og náð að setja mark sitt á
þjóðfélagið með úreltum frjálshyggjukenningum. Þar
ræður fjármagnið ferðinni, sú helstefna að frclsi
fjármagns og fjármagnseigenda muni að lokum
skapa hið besta mögulega samfélag. í öllu sínu veldi
kastar þessi stefna velferðarsamfélaginu fyrir róða
með þá blekkingu á vörunum að eftir því sem liinir
ríku verði ríkari því efnaðri verði þeir verst settu.
Þessi afturganga frá 19. öld ógnar nú vestrænum
velferðarsamfélögum, þjóðum sem tekist hafði að
skapa jafnvægi og félagslegt öryggi, en hafa orðið að
slá af í sókn til betri lífskjara, vegna utanaðkomandi
aðstæðna.
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra tekur
þetta fyrir í ræðu sem hann flutti á aðalfundi
miðstjórnar Framsóknarflokksins og birtist í NT í
dag. Hann segir:
„Eftir orkukreppuna 1973 og við vaxandi atvinnu-
leysi hafa menn í örvæntingu leitað nýrra leiða.
Þeir sem hafa alist upp við öryggi og aldrei kynnst
öryggisleysinu, ætla sér allar leiðir færar og hirða
margir hverjir lítt um það, þótt þeir traðki á sínum
nágranna í leiðinni á toppinn. Þeir telja margir
samneysluna óþarfa og vilja fá það fjármagn, sem
til hennar er varið, í eigin hendur og fullkomið
frjálsræði til athafna. Þetta eru hinir svonefndu
frjálshvggjumenn.
Ég er sannfærður um, að slík stefna, sem er
blind og skilur ekki sjálfan þann grundvöll, sem
gerir einstaklinginn og þjóðina sterka, sem vill
fórna því sem á er byggt, er stórættuleg hverju
þjóðfélagi.
Því miður hefur slík frjálshyggja náð sterkum
tökum á nokkrum fjölda sjálfstæðismanna. Sem
betur fer skilja þó margir í þeim flokki hætturnar
og eru henni andsnúnir. Ég fagna því jafnframt,
að frjálshyggjunnar gætir minna í samþykktum
landsfundarins (innsk. - Sjálfstæðisflokksins) en
ég gerði ráð fyrir.
Umbótasinnuðum félagshyggjumönnum er
mjög nauðsynlegt að bregðast skjótt við þessari
hættu. Með bættum efnahag og aukinni þekkingu
er sjálfgert að auka frelsi einstaklingsins til
heilbrigðra athafna. Hins vegar er ekki síður
nauðsynlegt nú en fyrr að tryggja og bæta það
öryggi, sem þegnunum er með samneyslunni búið.
Aftur á móti er ekki eins mikil þörf og áður var
fyrir beina þátttöku ríkisins í ýmisskonar atvinnu-
rekstri. Þar sem ekki er þörf á ríkið að draga sig
til baka, mikill ríkisrekstur drepur þjóðlífið í
dróma. Það er ekki í samræmi við stefnu Fram-
sóknarflokksins fermur en frjálshyggjan.“
Með ræðu sinni sker forsætisráðherra upp herör
gegn frjálshyggjunni, þeirri helstefnu nútímans, sem
á örfáum árum myndi leggja landsbyggðina í auðn
og tryggja það, að ekki öll, heldur bara eitt og eitt af
börnum okkar njóti sæmilegra kjara í framtíðinni.
Við íslendingar eigum meiri möguleika á göðu og
heilbrigðu mannlífi en flestar aðrar þjóðir en því
aðeins ef við forðumst þann barnaskap, þá helstefnu,
að færa hagfræðikenningar 19. aldar upp á þjóðfélag
okkar. Það er vandséð hvort er verri kostur, efnalegt
og andlegt ófrelsi marxismans eða þeir fjötrar
fátæktar sem verða hlutskipti alls þorrans í drauma-
riki frjálshyggjunnar.