NT - 09.05.1985, Page 10

80ára
Hjörtur Sturlaugsson
bóndi Fagrahvammi
Ég á í fórum mínum afmælis-
dagabók sem, ég hlaut í ferm-
ingargjöf fyrir 40 árum. Nú hin
síöari ár gríp ég hana stundum
er í hug minn koma minnisverð-
ir menn frá æskudögum mínurn,
af tilviljun greip ég til hennar
fyrir skömmu og sá þar nafn
eins rníns mesta uppáhalds-
frænda, og aö hann væri nu um
þessar mundir aö fylla áttunda
tuginn.
Þó segja megi að vík hafi
verið milli vina hvað okkur
Hjört snertir allt frá því hann
yfirgaf sínar æskustöðvar og
flutti vestur að ísafjarðardjúpi,
vorið 1933, fann ég mig knúinn
að senda honum kveðjur frá
heimabyggðinni á þessum
merku tímamótum í lífi hans,
og vona fastlega hann virði mér
það til vorkunnar er ég minni
hann á sumarkvöldin er hann
var á ferð hjá fólki sínu í
Snartartungu og kom yfir að
l’órustööum og ræddi viö jafn-
aldra sína og frændur, þá var nú
stundum vakað svolítið frameft-
ir, og þó kannsi hafi veriö haust
eða vetur, verða þau í liuga
mínum, eilíf sumarkvöld.
í þessum formála er ég nú
raunar búinn að segja flest það
sem mig langaöi að segja við
hann, enda vandi á höndurn þar
sem samstarfsmenn hans ogvin-
ir í félagsmálavafstrinu á Vest-
fjörðum hafa gert lífshlaupi
hans merk skil á öðrum tíma-
mótum í lífi hans, vitna ég þar
til mjög ágætrar greinar Frið-
berts í Botni cr birtist í íslend-
ingaþáttum Tímans 13. tbl. árið
1975, einnig mágur hans Kristj-
án á Brekku í sama riti fimni
árum síðar, þá gctur ekki hjá
því farið að um nokkrar endur-
tekningar verði að ræða.
Hjörtur fæddist í Snartar-
tungu í Bitrufirði 7. apríl 1905
foreldrar hans voru Sturlaugur
Einarsson og Guðbjörg Jóns-
dóttir, þau hófu búskap þar
vorið 1903, höfðu áður búið á
Þiðriksvöllum í Hrófbergs-
hreppi um sjö ára skeið, börn
þeirra er upp komust voru átta
öll mikiö atorku- og greindar-
fólk, nú aðeins á lífi ein systir
auk Hjartar, Halldóra húsfreyja
að Hamarsholti í Gnúpverja-
hreppi. Látin eru, lalin hér í
aldursröð Þórey lést ung maður
hennar var Ólafur Jónsson tré-
smiður á Borðeyri, síðar á Þing-
eyri, Ásmundurbóndi í Snartar-
tungu, Hjörleifur bóndi á
Kimbastöðum í Skagafirði, Ein-
ar prófastur á Patreksfirði,
Guðborg og Jón er varð úti við
fjársmölun í miklu áhlaupsveðri
aðeins 16 ára að aldri þ. 7. des.
1925. Frá þeim atburði segir
Hjörtur í Viðtalsþætti í bóka-
flokki Þorsteins Matthíassonar
í dagsins önn 5. bindi ásamt
mörgu öðru úr viöburðaríkri
ævi sinni.
Snartartunga var föðurleifð
Sturlaugs, þar höfðu búið allan
sinn búskap foreldrar hans Ein-
ar Þórðarson og Guðrún
Bjarnadóttir á árunum 1847-
1893, þau hjón reyndust mjög
kynsæl, komu upp ellefu
börnum. Fyrir þá sem áhuga
hafa fyrir slíku skulu þau talin
hér upp, elstur Ásmundur bóndi
á Mýrum við Hrútafjörð, Elísa-
bet húsfreyja að Þórustöðum í
Bitru, Þórður bóndi í Hvítu-
hlíð, Belgsdal í Saurbæ og
vfðar, Guðmundur bóndi á Felli
í Kollafirði síðar í Stórholti í
Saurbæ, Einar bóndi Gröf í
Bitru, Guðrún eldri flutti til
Vesturheims, kona Helga Jóns-
sonar frá Bræðra-Brekku, eiga
afkomendur þar, Herdís bjó í
Geiradal, Guðrún yngri hús-
freyja síðast á Vífilsmýrum í
Önundarfirði, Zakarías bóndi á
Einfætingsgili síðast í Bolungar-
vík, Sturlaugur bóndi í Snartar-
tungu og yngst Sigríður hús-
freyja í Bæ í Króksfirði kona
Ingimundar Magnússonar
hreppstjóra.
Öll eiga þessi systkin afkom-
endur sum mjög marga, til gam-
ans skal þess getið að fyrir ári
síðan var haldið ættarmót,
þeirra hjóna að Hótel Sögu.
Uundirbúningur var lítill, fjórar
konur í Reykjavík tóku sig til
og drifu þetta í gegn var það
auglýst með aðeins hálfs mánað-
ar fyrirvara í blöðum. Þrátt fyrir
svo skamman undirbúning og
óhentugan tíma fyrir fólk utan
þess svæðis, mættu þar á sjötta
hundrað manns, segir það
nokkra sögu, þar sem vitað er
að fjölmargir sitja enn sem fast-
ast í sveitum, en það er ættar-
fylgja margra Snartartungu-
manna, sterk hneigð til landbún-
aðar. Þeir sem .fróðastir eru
telja að afkomendur Einars og
Guðrúnar muni vart færri cn sjö
til áttahundruð að tölu og er
athyglisvert, er þess er gætt að
aðeins áttatíu ár eru liðin frá láti
þeirra.
Hjörtur gerðist þá heldur eng-
inn ættleri hvað búhneigðina
snerti og hefur nú staðið fyrir
búi í 55 ár, og gerir enn þó nú
hafi verið dregið saman.
Eftir eins vetrar nám í Hvítár-
bakkaskóla og tveggja vetra bú-
fræðinám á Hvanneyri, giftist
hann fyrri konu sinni Arndísi
Jónasdóttur frá Borg í Reyk-
hóiasveit. Hófu þau búskap í
Snartartungu vorið 1930 og
bjuggu þar í þríbýli næstu þrjú
árin. Þar kom þeim þótti of
þröngt um sig þó jörðin sé
víðlend og gjöful enda ræktun
skammt á veg komin og erfið í
framkvæmd sökum tækjaleysis
á þeim árum, jarðir lágu hins-
vegar ekki á lausu, í næstu
sýslum. Ég efast um að Jón
Baldvin hefði þá farið á stað
með að reyna að eignast ísland.
Árið 1933 festu þau kaup á
jörðinni Hanhóli í Bolungarvík
og fluttu vestur 20. maí þá um
vorið, fólk, kýr, hesta og bús-
hluti alla með strandferðaskipi
vestur fyrir Horn en féð var
rekið vestur um heiðar síðar um
vorið og flutt á báti frá Arngerð-
areyri út í Bolungarvík.
Þetta veit ég voru Hirti þung
spor að yfirgefa frændfólk og
heimahaga, en með kjarki og
viljafestu, vann þá þraut með
sæmd.
Eftir tíu ára búskap er enn
lagt af stað og þá að Hafrafelli í
Skutulsfirði, þar bjuggu þau
aðeins eitt ár, keyptu þá Fagra-
hvamm og juku nú umsvifin.
En nú syrti í álinn. Þann 30. des.
1947 mætti Hirti sú þunga raun
að Arndís kona hans andaðist
snögglega aðeins 44 ára að aldri,
þau höfðu eignast fjögur börn,
það yngsta þá á áttundaári. Þau
eru Sverrir f. 1931 kona Sólveig
Hjartarsen búa í Noregi, Bern-
harðf. 1932 var giftur Guðrúnu
Jensdóttur nú skilin, Anna f.
1935 maður hennar var Sigurður
Ásgeir Guðmundsson málara-
Sigríður Lóa Þorvaldsdóttir
Sigluvík
Fædd 8. desember 1913. Dáin 29. mars 1985.
Með þessum fátæklegu orð-
um mínum vil ég minnast
tengdamóður minnar Sigríðar
Lóu Þorvaldsdóttur, en hún lést
þann 29. mars s.l. Lóa var fædd
að Syðstu-Mörk undir Vestur-
Eyjafjöllum 8. desember 1913.
Foreldrar hennar voru hjónin
Þorvaldur Jónsson frá Hernru í
Skaftártungu og Ólöf Jónsdóttir
frá Hlíð í sömu sveit. Þau fluttu
síðar að Skúmstöðum í Vestur-
Landeyjum. Það er stórt höggv-
ið hjá manninum með tjáinn í
þetta sinn. Allt er tónrlegt og
autt. Ömmubær er öryggislaus,
tómlegur og auður án hennar.
Við sem höfum búið með henni
og allir er hana þekktu syrgja
hana sáran.
Alltaf var hún boðin og búin
að leysa úr öllum vandamálum
er til hennar var leitað gera gott
úr öllu halda frið og sætta.
Hennar takmark var alltaf að
láta aðra ganga fyrir, alltaf var
hún síðust í röðinni. Það er
mikill auður og ómetanlegur
hjá öllum þeim er fengu að
verða henni samferða í gegnum
lífið. Lóa.var ákveðin í skoðun-
um og lét skoðanir sínar í Ijós
hvort heldur líkaði betur eða
ver.
Sýndarmennska, fals og að
láta bera á sér var henni mikið
á móti skapi svo og ef fólk fór
með ósannindi vísvitandi enda
var hún hreinskilin bæði í orð-
um og verkum. Mörgum rétti
hún hjálparhönd um æfina bæði
mönnunt og málleysingjum.
Þær voru ófáar skepnurnar er
nutu umhyggju hennar og hlýju
enda einstakur dýravinur.
Hennar fyrsta og síðasta hugsun
dag hvern var þó alltaf litlu
börnin, vita hvort þau væru á
öruggum stað. Hún vissi um
allar þær hættur er leynst geta
og valdið slysi, þess vegna leið
aldrei sá dagur að hún fylgdist
ekki með hvort þeim væri óhætt.
Öll sú ótakmarkaða þolinmæði
og umhyggja er amma sýndi
litlu börnunum sínum gleymist
aldrei og verður aldrei fullþökk-
uð. Frá því að ég kom á hennar
heimili reyndist hún mér sem
besta móðir, hjálpsemi hennar
og styrkur á erfiðum stundum
og öll hennar framkoma við mig
er ógleyntanleg.
Líf hennar einkenndist af því
að veita öðrum - hjálpa og
gleðja. Ósérhlífni og einstakur
dugnaður var hennar aðals-
merki.
Hennar einstaki persónuleiki
lýsti sér best í veikindum
hennar, ekki var kvartað heldur
reynt að fylgjast með fram á
síðustu stund hvort ekki væri
allt í lagi með alla heima og þá
er voru hennikærir.
Já það er tómlegt að koma
inn í gamla bæinn í Sigluvík
núna. Nú er hann afi einn, hans
missir er mikill, en hann eins og
við öll hin, getur yljað sér við
minninguna, minningu um heil-
steypta konu er unni fjölskyldu
sinni og heimili framar öllu
öðru.
Guð styrki hann og styðji.
Ég kveð tengdamóður mína
með söknuði og þakklæti fyrir
heilla
meistari á ísafirði, hann lést í
desember síðastliðinn, Hjördís
f. 1939 maður hennar Pétur
Sigurðsson á ísafirði. j
Hjörtur segir sjálfur að þessi
mótbyr hafi haft furðu lítil áhrif
á líf sitt, hafi hann margsinnis
upplifað þessa atburði í draumi
og verið tiltölulega vel undir
þetta búinn en hann fór ungan
að dreyma skýrt ýmsa atburði
er síðar komu fram.
Árið 1950 gengur Hjörtur í
hjónaband öðru sinni og þá
með Guðrúnu Guðmundsdótt-
ur Einarssonar refaskyttu frá
Brekku á Ingjaldssandi. Guð-
rún var þá ný orðin ekkja og
þriggja barna móðir. Það segir
Hjörtur hafi verið sér mikil
heillaspor, konan af miklu
manndómsfólki komin hlý,
trygglynd og mikil húsmóðir.
Auðvelt er okkur sem til þekkj-
um að skilja hver áhrif slík
samfylgd hafi á bjartsýnismann-
inn. Enda er mér sagt að þá hafi
mikið umbótatímabil í ræktun
og byggingum hafist í Fagra-
hvammi. Þau hjón eignuðust
þrjú börn sem öll lifa og búa í
nágrenni við foreldra sína, auk
þess sent Hjörtur gekk sonum
Guðrúnar í föðurstað. Börn
þeirra eru Arndísf. 1950maður
hennar Finnbogi Bernódusson í
Bolungarvík, Einarf. 1953 búf-
ræðingur og smiður hefur nú
stundað nám í Samvinnuskólan-
um í Bifröst tvo síðastliðna
vetur og tekur að ég best veit
við Kf. á Skagaströnd nú í vor
að prófum loknum, kona hans er
Elínóra Rafnsdóttir frá Akur-
eyri, yngst er Guðbjörg f. 1955
maður hennar Magnús Hall-
dórsson úr Hnífsdal, þau búa á
ísafirði.
Ég hef áður getið þess að
félagsmálastörfum Hjartar þar
vestra hafi verið gerð góð skil í
blaðagreinum, svo ég mun ekki
tíunda það hér. Þess í stað
langar mig að benda á hve
allar þær ógleymanlegu stundir
er við áttum saman og bið Guð
að geyma hana.
Pú áttirþrek oghafðir verk að vinna
og varst þér sjálfri hlífðarlaus
og hörð.
Pú vaktiryfir velferð barna þinna.
Pú vildir rækta þeirra ættarjörð.
Frá æsku varstu gædd þeim góða
anda,
semgefurþjóðum ást til sinna landa
og eykur þeirra afl og trú.
En það ereðli mjúkra móðurhanda
að miðla gjöfum - eins og þú.
(Davíð Stefánsson)
Hrefna Magnúsdóttir.
Fimmtudagur 9. maí 1985 10
byggði lítið verslunarhús á Ósp-
akseyri strax vorið 1929 þar var
svo rekin verslun allt þar til Kf.
Bitrufjarðar var stofnað 1942.
Hjörtur hefur verið rneð af-
brigðum frændrækinn maður og
haldið sambandi við fólk vítt
um land. Það er gaman að fá
jólakortin frá honum. Kemst
þar oft niikið fyrir á litlu spjaldi,
hann er frásagnamaður eins og
þeir gerast bestir, spilandi af
fjöri og stálminnugur, á mjög
létt með að tjá sig bæði í mæltu
sem rituðu máli, einnig kvæða-
maður góður.
Ég hef því miðurekki átt þess
kost að njóta gestrisni þeirra
hjóna í Fagrahvammi þrátt fyrir
mörg heimboð, en hef fyrir satt
að þar séu allar veitingar fram
rciddar með mikilli reisn á þjóð-
lega vísu.
Kæri frændi minn, um leið og
ég bið þig afsökunar á þessari
síðbúnu afmæliskveðju, vil ég
þakka þér allar skemmtilegu
samverustundirnar á liðnum
árum.
Ég held ég taki mér það
bessaleyfi að flytja þér einnig
kveðju strandafjallanna, þau
falda nú hvítu ofan í mitti,
böðuð sól. Kannski eru þau að
halda sér til í tilefni fleiri at-
burða en páskanna. Hver veit?
Bið svo þér og fjölskyldu
þinni blessunar Guðs um ókom-
in ár.
Kjartan Ólafsson.
Amnesty International
Fangar maímánaðar
■ Mannréttindasamtökin Amnesty International
vilja vekja athygli almennings á máli eftirtalinna
samviskufanga í maí. Jafnframt vonast samtökin til
að fólk sjái sér fært að skrifa bref til hjálpar þessum
föngum og sýna þannig í verki andstöðu við að slík
mannréttindabrot eru framin.
NÍGERÍA. Dr. Tai SOLARIN er 63 ára gamall
kennari, gagnrýnandi og blaðamaður. Hann var
handtekinn á heimili sínu af lögreglunni í Nígeríu 12.
mars 1984. Engin opinber skýring var gefin á handtök-
unni en hún er álitin vera í tengslum við greinar sem
Dr. Solarin hefur skrifað og birtust í blöðunum
Sybdat Tribune (6. feb. 1984) og Niferian Tribune
(12. maí 1984). I greinunum kom fram gagnrýni á
stefnu stjórnarinnar. Eiginkona Dr. Solarins sendi
„habeas corpus" beiðni til yfirvalda og var handtaka
hans úrskurðuð ólögmæt af Hæstarétti í Lagos og
hann þar af leiðandi látinn laus. Hann var handtekinn
samdægurs (24. april 1984) og hefurveriðíhaldisíðan
án dóms eða laga. Yfirvöld segja að hann sé í haldi
vegna skoðana sinna.
JÓRDANÍA. Hashini GHARAIBEH er 37 ára
gamall háskólanemi og ríkisstarfsmaður. Hann af-
plánar 10 ára fangelsisdóm fyrir þátttöku í
kommúnistaflokk Jórdaníu. Samkvæmt lögum Jór-
daníu er kommúnistaflokkurinn bannaður sem og öll
starfsemi og rit sem að honum lúta. Hægt er að dæma
menn í allt að 10 ára þrælkunarvinnu við brot á
þessum lögum. Hashim Gharaibeh var handtekinn í
mars 1978 og dæmdur af hérrétti í Amman. Hann
hefur ekki rétt til að áfrýja dómnum. Amnesty
samtökin álíta Hashim Gharaibeh vera í haldi vegna
stjórnmálaskoðana sinna.
KÚBA. Dr. Richardo Bofill PAGÉS er félags-
fræðingur og fyrrverandi prófessor. Hann var hand-
tekinn 24. september 1983 í Havana og fréttir herma
að hann hafi fengið 12 ára dóm. Handtakan virðist
vera í tengslum við fund sem Dr. Ricárdó Bofíll Pagés
átti við tvo franska blaðamenn 21. september 1983 en
þeir voru einnig handteknir og yfirheyrðir. Yfirvöld
segja ástæðuna fyrir handtökunni vera „andbyltinga-
legt athæfi“ Dr. Richardo Bofill Pagés. Hann hefur
verið handtekinn áður, 1967 fyrirstjórnmalaskoðanir
sínar en þá sat hann inni í 5 ár og 1980 fyrir að eiga
erlendan gjaldeyri en þá sat hann inni í 2 ár. Honum
hefur mörgum sinnum verið neitað um leyfi til að
yfirgefa landið og flytja til eiginkonu sinnar sem býr
erlendis. Amnesty samtökin álíta ástæðuna fyrir
handtöku Dr. Ricardo Bofill Pagés vera andstaða
hans við kúbönsku stjórnina.
Þeir sem vilja leggja málum þessara fanga lið, og
þá um leið mannréttindabaráttu almennt, eru vinsam-
legast beðnir um að hafa samband við skrifstofu
íslandsdeildar Amensty, Hafnarstræti 15, Reykjavík,
sími 16940. Þar fást nánari upplýsingar sem og
heimilisföng þeirra aðila sem skrifa skal til. Einnig er
veitt aðstoð við bréfaskriftir ef óskað er eftir.
Skrifstofan er opin frá 16:00-18:00 alla virka daga.
snemma beygist krókurinn til
þess er verða vildi um það.
Hér heima var hann einn af
ötulustu forvígismönnum að
stofnun Ungmennafélagsins og
ritari þess frá byrjun þar til
hann flutti vestur, þá var margt
af ungu fólki í sveitinni.
Strandamenn voru á þeim
árum aðilar að Búnaðarsam-
bandi Vestfjarða. Bitrungar
sýndu Hirti þann trúnað, að
senda hann aðeins tvítugan að
aldri sem, fulltrúa sinn á aðal-
fund þess á ísafirði. Þar mun
hann hafa átt sæti f.h. síns
félags flest ár síðan og í dag vera
sá maður er flesta fundi þess
hefur setið, frá upphafi.
Samvinnuhreyfingunni gerð-
ist hann einnig snemma fylgi-
spakur. Ég hef í fórum mínum
dagbækur föður míns frá árun-
um 1928-30 þar kemur fram
hvað þeir frændur brölluðu
margt saman ekki þá alveg
óvenjulegt að þeir fylgdu hver
öðrum eftir í fjárhúsunum enda
stutt milli bæjanna.
Á Óspakseyri hafði verið rek-
in kaupmannsverslun frá árinu
1912, bændurnir voru orðnir
háðir henni. Árferði oft erfitt
og safnast upp skuldir, einmitt
þarna þykir mér líklegt að kaup-
mannsvaldinu hafi verið brugg-
uð nokkur launráð. Þeim tókst
svo ásamt fleiri ungum bændum
að koma því í kring að Verslun-
arfélag Hrútfirðinga á Borðeyri,