NT - 04.10.1985, Qupperneq 9

111
sé verið að bera samvinnu-
mönnum það á brýn að kaupfé-
lögin og Búvörudeild okri á
bændum - selji þeim þjónustu
sína yfir kostnaðarverði.
Þeir „afætukerfismenn"
gæta hins vegar ekki að því að
í kaupfélagi getur slíkt ekki átt
sér stað. Er þá miðað við að
félagsmenn séu vakandi yfir
málum sínum og félagsins.
Setjum sem svo að slátrunar-
og sölukostnaður væri orðinn
hærri en gott þætti í einhverju
kaupfélagi. Pað sem þá myndi
gerast væri það að bændur
myndu rísa upp á félagsfundi
og krefjast úrbóta. Þeir gætu
farið ýmsar leiðir. Þeir gætu til
dæmis falið endurskoðendum
félagsins að fara ofan í saum-
ana á rekstrarkostnaðinum.
Þeir gætu líka kosið sérstaka
nefnd til að gera þetta. Ef hart
væri að kreppt gætu þeir skipt
um stjórn í félaginu og látið
nýju stjórnina fara yfir kostn-
aðarliðina og gera nauðsynleg-
ar breytingar.
Ef þessa endurskoðunar-
menn vantaði samanburðartöl-
ur þá ættu þeir greiða leið að
þeim hjá öðrum kaupfélögum
innan Sambandsins. Líka er
að því að gæta að utan Sam-
bandsins starfar stórt sam-
vinnufélag sem sinnir slátrun
og afurðasölu. Ég trúi ekki
öðru en að hjá því væri hægt
,að fá viðmiðunartölur ef þess
væri óskað.
Ef hliðstæð óánægja kæmi
upp innan Sambandsins myndi
nákvæmlega það sama gerast.
Kaupfélögin myndu þá heimta
skoðun á málunum og fá hana.
Samvinnuskipulagið er þannig
að það getur enginn aðili við-
haldið þar „afætukerfi" ef
félagarnir heimta annað.
Fleygurinn
Það er ekki annað að sjá en
að skrif og ályktanir af þessu
tagi stefni beint að því að slá
fleyg á milli bænda og neyt-
enda. Með öðrum orðum er
hér verið að reyna að efna til
illinda á milli dreifbýlis og
þéttbýlis.
Það er erfitt að sjá hvaða
tilgangi slíkt á að þjóna. Við
íslendingar erum ekki sú stór-
þjóð að það taki því að vera að
ala á misklíð og efna til deilna
á milli okkar hér innbyrðis,
sem hægt er að komast hjá.
Okkur ríður meira á að standa
saman um að leysa viðfangs-
efni okkar heldur en að
skemmta skrattanum með því
að vera stöðugt að troða skó-
inn hver af öðrum.
Alþýðuflokkurinn hefur
vissulega mörg góð mál á
stefnuskrá sinni og hefur kom-
ið ýmsu jákvæðu til leiðar á
liðnum árum. Einnig hafa
margir góðir menn úr röðum
hans sýnt samvinnufélögunum
dyggan stuðning í verki. Eins
og menn vita eru jafnaðar-
stefnan og samvinnustefnan
líka ekki annað en tvær greinar
á sama trénu. En í þessu máli
eru Alþýðuflokksmenn farnir
að skjóta yfir markið. Að mínu
mati væri þeim vitlegra að taka
virkan þátt í starfsemi sam-
vinnufélaganna og því mikla
starfi til uppbyggingar á fjöl-
mörgum sviðum sem þar er
sífellt í gangi. Með órökstudd-
um slagorðum um „afætu-
kerfi" eru þeir hins vegar að
rífa niður. Með virkum stuðn-
ingi við samvinnustarfið væru
þeir aftur á móti að byggja
upp.
lslendingar eru upp til hópa
skynsamt fólk. Hófsamlegri
málflutningur en lýsir sér í
þessu myndi því trúlega skila
þeim Alþýðuflokksmönnum
betri árangri upp úr kjör-
kössunum þegar til langtíma
er litið. Þeir myndu þá fá fleiri
atkvæði á lista sína en hingað
til hefur verið. Samkvæmt
þessu er ekki að sjá að þeir
kæri sig um þau.
Það er ekki annað að sjá en að skrif og ályktanir
af þessu tagi stefni beint að því að slá fleyg á milli
bænda og neytenda. Með óðrum orðum er hér
verið að reyna að efna til illinda á milli dreifbýlis
og þéttbýlis.
Föstudagur 4. október 1985 9
_________Vettvangur ________
Jórunn Ólafsdóttir frá Sörlastöðum:
Neikvæðar gjörðir
og misbeiting valds
■ Þegar skipað er í ábyrgðar-
stöður í þjóðfélaginu skiptir
miklu máli hversu til tekst. Með
þessu er yfirleitt fylgst með at-
hygli af almenningi, umþenking-
ar eiga sér stað og ósjaldan
skapast deilur.
í sumar átti það sér stað að
ráðið var í tvær þýðingarmiklar
stöður hjá íslenska sjónvarpinu.
Olli ráðningin miklum athuga-
semdum að vonum, og umræðu,
sem þó var minni en búast hefði
mátt við, nema þá í máli manna
í milli við mætingu á förnum vegi
eða í kunningjahópi. Þá var þetta
ekki látið kyrrt liggja. Að niður-
stöðum embættis veitingar þess-
arar var að vísu fundið í sumum
dagblaðanna og á vissum vett-
vangi komu bókuð andmæli gegn
henni. En svo datt á þögn, sem
varað hefur síðan. Kemur það
e.t.v. til af því, að svo getur
gengið fram af fólki að því verði
orða vant.
En fullvíst er að sú gjörð
útvarpsstjóra Markúsar Arnar að
ráða Hrafna fvo til vissrar ráðs-
mennsku við Sjónvarpið, vakti
hjá fjölmörgum megna andúð og
hneykslun. Við þessa stöðuveit-
ingu var atkvæðagreiðsla um-
sagnaraðilans, útvarpsráðs gjör-
samlega að vettugi virt, vilji
meirihluta ráðsins brotinn og
þannig óvirtur á grófasta máta.
Maður hlýtur að taka undir
yfirlýsingu Ingibjargar Hafstað,
fulltrúa í útvarpsráði, að þegar
svo væri brugðist við afstöðu
ráðsins, sýndi sig að það væri
aðeins formsatriði að leita álits
þess, því að niðurstaðan væri að
engu höfð, - og því myndi réttast
að leggja ráðið niður. Þar sem
stjórnmálaflokkarnir skipa full-
trúa til setu í útvarpsráði, er það
að sjálfsögðu hápólitískt. En slíkt
er afar óæskilegt, þegar um er að
ræða stofnanir eins og útvarp og
sjónvarp, sem hingað til hafa
verið eitt - hvort um sig, rekin af
ríkinu - en sameign allra lands-
manna. Stjórnendur þeirra verða
að vinna án hlutdrægni og með
óbundnar hendur af flokkavaldi.
Annað er óhæfa.
Stjórnarstefna hins nýja ráða-
fólks nefndra stofnana, er mein-
gölluð og ámælisverð. Það var
svo sem ekki verið að velta
vöngum yfir að löðrunga ræki-
lega Helga Helgason varafrétta-
stjóra sjónvarpsins, sem hlaut 4
atkvæði af 7 af hálfu útvarpsráðs,
í starf aðalfréttastjóra. En Ingvi
Hrafn með aðeins 2 atkvæði að
baki fékk sætið í stólnum, sem
auglýstur hafði verið laus. -
Skrípaleikur. Ranglætið í sinni
réttu mynd.
Og ekki var valdbeitingin rétt-
látari þegar um var að ræða stöðu
dagskrárstjóra innlends efnis.
Tage Ammendrup sem bar hærri
hlut í atkvæðagreiðslu útvarps-
ráðs var látinn víkja fyrir Hrafni
Gunnlaugssyni.
Það var svo sem auðvitað að sá
maður sem hampað gat framan í
þjóðina gullmedalíu fenginni í
útlandinu yrði að fá sætið, sem
um var sótt, þótt öðrum bæri það
(miðað við úrskurð útvarpsráðs).
Já, slíkum gæðingi varð að hygla
eitthvað smávegis í heimalandinu
líka, - annað hvort var! En þetta
er af hálfu útvarpsstjóra svo gróf
valdbeiting að ólíðandi er. Hér
er það ekki matið á starfshæfrii
og verðleikum, sem ræður heldur
blint pólitískt ofstæki.
Sýnt er að vissir burgeisar
innan Sjálfstæðisflokksins, sem
tróna í toppstöðum taka sér ein-
ræðisvald yfir æðimörgu, en al-
veg sérstaklega varðandi stöðu-
veitingar, eins og hér hefur verið
undirstrikað. Réttur litur skal
það vera. Þá skiptir engu máli
um siðgæði og settar reglur.
Og áfram er haldið óhikað á
þeirri braut, sem lögð hefur verið
í sambandi við útvarp og sjón-
varp af nýjum stjórnvöldum
þeirra stofnana.
í útvarpinu eru þegar hafnar
gagngerðar breytingar. Búið er
að segja upp, með svo til engum
fyrirvara, ágætu dagskrárgerð-
arfólki, sem unnið hefur með
sóma í lengri tíma. Þetta eru
fyrst og fremst þeir, sem unnið
hafa þætti, sem prýtt hafa morg-
undagskrá útvarpsins í fleiri ár.
Og forsendan fyrir uppsögnunum
er: „Inn skal koma nýtt fólk með
nýtt efni“. Það var og.
En þættirnir, sem víkja eiga
fyrir nýjabruminu (a.m.k. ein-
hverjir þeirra) - „Man ég það,
sem löngu leið“, „Mér eru fornu
minnin kær", „Það er svo margt
að minnast á“ og „Ljáðu mér
eyra“, eiga það allir sammerkt
að vera yfirleitt fyrir eldri kyn-
slóðina, og það efni, sem henni
er ætlað í útvarpsdagskrá má alls
ekki skerða. Dagskráin á Rás l
er þegar ofhlaðin efni fyrir ung-
dóminn, og á Rás 2 er efnið sem
flutt er aðallega miðað við yngri
kynslóðina og er mestmegnis
hijómleikasull, sem eldra fólkið
blæs á að vonum og ljær ekki
eyra. Til mótvægis viðþetta hcfur
því síst veitt af þeim þáttum scm
nefndir hafa verið að viðbættum
hinum prýðilegu og geysivinsælu
þáttum Hermanns Ragnars Stef-
ánssonar „Ég man þá tíð“ (lög
frá liðnum árum) og þáttum Þóris
S. Guðbergssonar „Um málefni
aldraðra“, sem hafa mjög mikla
þýðingu og eru bæði fræðandi og
fallegir.
Kvöldvakan er líka nauðsyn-
legur dagskrárliður, og á sér
marga hlustendur og unnendur
og nær til ýmissa aldurshópa,
þótt miðaldra fólk og aldnir séu
þar í meirihluta. Hana má aldrei
strika út úr dagskrá íslcnska
Ríkisútvarpsins. Það er sjálfsögð
tillitssemi ráðamanna Ríkisút-
varpsins á hverri tíð, við þá
öldruðu í landinu að í dagskránni
sé alltaf til staðar verulegt magn
cfnis, við þeirra hæfi, svo sem
verið hefur um langan tíma.
Úskir og vilja fólksins í efri
þrepum aldursstigans ber að
virða og koma þar til móts. Verði
þar brestur á, mun útvarpið hafa
verra af því að hér er um að ræða
altryggasta hlustendahópinn.
Næst koma efalaust börnin, enda
oft gott efni fyrir þau.á dagskrá,
sem sjálfsagt er.
Flogið hefur fyrir, já, því hefur
raunar verið lýst yfir á prenti, að
nú mjög fljótlega, vísast strax
með tilkomu vetrardagskrár
verði fellt niður að lesa í útvarpi
úr forystugreinum dag- og
landsmálablaða. Tilgangurinn
með þeirri breytingu, sem áreið-
anlega verður tekin illa upp -
mun fyrst og fremst vera sá að
þagga niður raddirnar utan af
landsbyggðinni. Þær munu ekki
hljóma í takt við tiltektir og vilja
Reykjavíkurvaldsins. Enn eitt
dæmi um pólitískt ofstæki. Enn
ein misbeiting valds. En er þetta
ekki skerðing á ritfrelsi?
Nú er mikið rætt um frelsi, -
frelsi á öllum sviðum. Útvarps-
rekstur verður að vera frjáls - að
sögn. Lög, sem pínd voru í gegn
á Alþingi í óþökk stórs hluta
þjóðarinar, fá komið því til leiðar
að afnuminn verður einkaréttur
Ríkisútvarpsins, sem það hefur
fengið að eiga í friði allt frá
stofnun á hinu fræga ári í þjóðar-
sögunni - 1930. - „Einokun
Ríkisútvarpsins verður aflétt“
eins og það hefur verið orðað af
þeim sem með offorsi lögðu þessa
stofnun í einelti. Og hjuggu þar
grimmilega sumir þeir sem hlífa
skyldu. -
En hyggjum vel að. Ef sú
framkoma þeirra, sem nú cru í
toppstöðum hjá Ríkisútvarpinu,
og hér hefur vcrið dregin fram til
yfirlits er ekki einokun - einokun
valds, og sitthvað, sem slíkir
leyfa sér brot á margnefndu hlut-
leysi stofnunarinnar, mun vafa-
laust vefjast fyrir fleirum en mér
hvað slík orð og hugtök merkja í
raun og veru.
Útvarpið var á sínum tíma
dýrðleg gjöf til þjóðarinnar og
Ijós þess hefur löngum logað
skært, sem viti menningar, og
hér skulu fyllstu þakkir færðar
fyrir allar góðu dagskrárnar, sem
Ríkisútvarpið í Rcykjavík og
Akureyri hefur látið okkur hlust-
endum í té. Þær verða aldrei
metnar sem vcrt er. En vandi er
að gæta þess, sem gefið hefur
verið, gleyma því ekki, slá ekki
yfir það skugga. Ef Ijósið fölskv-
ast á lampanum, sem lýst hefur
upp leiðina í 55 ár verður fram-
tíðarbrautin vandfarin og tæpast
til góðsgengis. Ráðamenn, ykkar
ábyrgð er mikil. Farið því með
gát. Þið eruð undir smásjá og
dómi fjöldans.
Jórunn Ólafsdóttir.
með þjóðum. í litlum þjóðfé-
lögum eins og okkar eru slík
skoðanaskipti jafnvel enn
nauðsynlegri en ella, því þau
skerpa þjóðernisvitund fólks-
ins og lyfta því upp úr hvers-
dagsleika og smæð.
A tímum þessarar miklu
grósku í fjölmiðlun og aukinna
þarfa almennings fyrir upplýs-
ingar og afþreyingu, er því
mj ög nauðsynlegt, að við séum
á varðbergi um frjálsa fjölmiðl-
un ílandinu.frjálsogóhindruð
skoðanaskipti. Okkur ber því
sérstaklega að hyggja að því,
að rödd minnihlutans heyrist,
því þar er að finna þau blæ-
brigði sem hverju þjóðfélagi er
nauðsynlegt að kynnast.
Hvaðan kemur ógnunin?
Frjálsri fjölmiðlun getur
stafað hætta úr ýmsum áttum.
Henni má setja ströng lífsskil-
yrði með lagaboði, eins og
gerist í kommúnistaríkjum og
henni má setja jafnvel viðlíka
miklar hindranir með harka-
legri meiðyrðalöggjöf eins og
gert er í Bandaríkjunum.
Fjölmiðlun er hægt að
hneppa í fjötra stjórnmála-
flokka í lýðræðisríkjum. Ef
einn flokkur nær þar meiri-
hluta og flokkurinn er svo
skammsýnn, að telja hag sín-
um best borgið með að stjórna
og takmarka skoðanaskipti, þá
getur hann það. Tveir eða
fleiri smáflokkar geta einnig
gert það í samfloti. Þetta er sú
hætta, sem menn hafa oft bent
á í sambandi við einokun ríkis-
ins á útvarpi, sem algengt er
víða um heim. Það fyrirkomu-
lag nýtist fólkinu best þegar
útvarpsstöðvar eru reknar fyrir
ríkisfé, en stjórnað af óháðum
mönnum eins og hverju öðru
fyrirtæki. Enn betur reynist
það þegar fjöldasamtök fólks-
ins eiga aðild að útvarps-
rekstrinum í hlutafélagaformi og
ráða starfsmenn sem eru
ábyrgir fyrir efni og efnistök-
um.
Loks má nefna, að fjölmiðl-
un má hneppa í fjötra peninga-
valds, þar sem fjölmiðlun safn-
ast á hendur fárra manna eða
félaga, sem allir aðhyllast
sömu lífsskoðun eða stjórn-
málastefnu og beita blöðum
sínum, útvarpi og tímaritum
henni til framdráttar.
Hér er því eindregið varað
við þeim hugmyndum, sem
uppi eru hjá sérfræðingum í
Fjármálaráðuneytinu, að inn-
heimta söluskatt af blaðaút-
gáfu í landinu.
Hugmyndir um framkvæmd
málsins eru vissulega nokkuð á
reiki og alls óvíst hvort hægt er
að koma slíkri skattheimtu við,
en það er hugmyndin á bak við
skattheimtuna sem skiptir
máli. Blöð og önnur fjölmiðla-
fyrirtæki þeirra manna, sem
standa Sjálfstæðisflokknum
næst, myndu trúlega þola þau
afföll í áskriftum og viðskipt-
um, sem slík skattheimta hefði
í för með sér, en blöð smærri
stjórnmálaflokka og lands-
málablöð myndu ekki þola
þau.
Heyrst hefur, að ríkisstjórn-
in hyggist hækka ríkis-
styrk til blaðanna í staðinn.
Slíkt er auðvitað kjánalegt,
því þá hljóta menn að spyrja,
til hvers sé verið að innheimta
skattinn.
Það hlýtur að vera krafa.
allra lýðræðislega þenkjandi
manna, að þessi hugmynd um
auknar tekjur ríkissjóðs verði
lögð til hliðar. Ef ríkisstjórnin
og sérfræðingar hennar hyggj-
ast ná í ríkissjóð einhverju af
því fé sem liggur í auglýsinga-
viðskiptum í landinu þá eru til
þess miklu betri leiðir, sem
þeir ættu að kanna.
Ríkisstjórn í lýðræðisríki má
aldrei falla í þá gryfju að ætla
að skattleggja skoðanaskipti
þegnanna.
Helgi Pétursson.