Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.2004, Blaðsíða 3

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 2. október 2004 | 3
G
uðbergur Bergsson hefur haft
veg og vanda að sýningu á
spænskri samtímalist sem
opnuð verður í Gerðarsafni í
dag. Guðbergur segir að
hann hafi fengið hugmyndina
að því að halda yfirlitssýningu á spænskri
nútímamyndlist þegar hann heyrði fyrir
rúmu ári að til stæði að halda spænska
menningardaga í Kópavogi með þátttöku
þarlendra tónlistarmanna og dansara. „Ég
sá upphaflega fyrir
mér að sýna líka verk
eftir listamenn frá
Portúgal. Portúgölsk
menning er algjörlega
óþekkt hér á landi og það hefði verið gott að
tengja þessar tvær þjóðir á Pýrenea-
skaganum. Þetta eru lönd sem kaupa eig-
inlega allan saltfiskinn af okkur og ég held
að það sé skylda Íslendinga að gefa menn-
ingu þeirra gaum. En svo varð úr að þetta
væri eingöngu spænsk hátíð. Ég sá fyrir
mér að í tengslum við hana væri hægt að
sýna stuttmyndir og fá hingað farandsöngv-
ara, og gefa auk þess út þýðingar á spænsk-
um og portúgölskum bókmenntum, en það
gekk ekki heldur eftir. Íslendingar ráða illa
við það sem er stórt og mikið.“
Aðeins hægt í gegnum kunningsskap
Guðbergur setti sig í samband við vini og
kunningja á Spáni og hóf að grennslast fyrir
um hvort unnt væri að fá lánaðar myndir til
sýningarinnar. „Þetta er gert í gegnum
kunningsskap en ekki opinbera aðila, sem er
að sumu leyti erfiðara, en auðveldara að því
leyti að maður var miklu frjálsari. Þarna er
ekki ríkjandi hinn opinberi smekkur, eins og
oft er á slíkum sýningum. Það hefur hjálpað
til að ég hef þýtt mikið úr spænsku og þekki
vel til fólks í spænsku myndlistarlífi, kann-
ast við suma listamannanna sem eiga verk á
sýningunni.“
Í Gerðarsafni eru sýnd bæði myndverk og
ljósmyndir. „Það sér maður yfirleitt ekki á
svona sýningum, en með því móti fær maður
betri yfirsýn yfir það sem er að gerast á
hinu myndræna sviði. Sýningin spannar
tímabilið frá 1948 og fram á okkar daga og
tekur til verka eftir þá myndlistarmenn sem
ruddu spænskri myndlist braut í Evrópu og
í Bandaríkjunum. Þetta eru engir aukvisar,
listamenn sem eiga verk á helstu söfnum
heims, meðal annars einn þekktasti lista-
maður Spánar í dag, Barcelo, en sýning á
verkum hans var haldin í Louvre nýlega.
Það er mjög erfitt að fá myndir eftir hann
til sýningar vegna þess að tryggingarnar
eru dýrar. Þetta er einungis hægt í gegnum
kunningsskap. Það hefði verið gífurlega dýrt
fyrir ríkið að standa fyrir sýningunni, því
það hefði verið krafið um hærri fjárhæðir,
fólk heldur að ríkið hafi svo mikið fé handa
á milli. Það hefði auðvitað verið gaman að
hafa líka málverk á sýningunni, unnin með
olíu á striga, en vegna þess hve það er dýrt
ákvað ég að fá bara verk sem unnin eru á
pappír.“
Tilhneiging til fordóma
Um 120 myndverk eru á sýningunni, frá
Baskahéruðunum, Valensíu, Kastilíu og
Katalóníu. „Það var auðvitað erfitt að gefa
heildarmynd af spænskri samtímalist, en
þetta eru myndir frá öllum héruðum Spánar
og með því móti er hægt að gefa meiri yf-
irsýn en yfirleitt er unnt á sýningum.
Myndirnar eru fengnar að láni frá kunn-
ingjum mínum, frá söfnum og úr einkasöfn-
um. Það hefur tekið ansi langan tíma að
velja þær og safna saman. Og ég þurfti að
gæta þess að láta ekki eigin smekk ráða.
Maður hefur tilhneigingu til þess að vera
með fordóma og vilja sýna það sem fellur að
manns eigin smekk, sem er eiginlega veik-
leiki þeirra sem eru að halda opinberar sýn-
ingar. Þannig að ég hugsaði mjög mikið um
að þarna kæmi fram frjálslynt viðhorf til
menningarinnar.
Sýningin er ansi stór og sýningarskráin
er mjög vegleg, um 160 síður. Við höfum
vandað mjög vel til hennar, bæði í vali á
myndum og umfjöllun um alla listamennina.
Þar er fjallað um óhlutbundna list og hvern-
ig spænsk samtímalist varð til, og svo skrifa
ég líka um sögu ljósmyndarinnar á Spáni.
Það má segja að rauður þráður í sýning-
unni sé frelsi formanna, eða þörfin fyrir að
vera frjáls og gera það sem maður vill, í
huganum.
Þegar ég kom til Spánar á sjötta áratugn-
um var mikið andóf gegn þessari nýju
myndlist. Á Spáni hafa alltaf verið miklar
kenningar um myndlist, og hvað sé andlega
séð á bak við hana, því myndlistin er að
mestu leyti andleg hreyfing sem er gerð
sýnileg með litum. Kunningjar mínir á
Spáni skrifuðu mikið um myndlist og ég
varð vitni að því þegar þessir sýningarsalir
fyrir nútímalist komu fram, en frá þessu
segi ég í sýningarskrá.“
Opinbert viðhorf til
listarinnar ekki boðlegt
Guðbergur kveðst lengi hafa haft áhuga á
því að kynna spænska menningu fyrir Ís-
lendingum, ekki aðeins bókmenntir heldur
einnig myndlist. „Erindi þessarar sýningar
til Íslendinga er fyrst og fremst að kynna
það sem maður þekkir ekki og sýna það sem
venjulegir ferðamenn sjá ekki. Og allt svona
lagað auðgar þá þjóð sem fær þetta til þess
að horfa á.“
Guðbergur nefnir að sýningarstjórinn,
Luis Revenga, vinni um þessar mundir að
sýningu á vegum spænska ríkisins í tilefni
af því að 500 ár eru liðin frá fyrstu útgáfu á
Don Kíkóta eftir Cervantes, sem Guðbergur
hefur sjálfur þýtt á íslensku. Revenga hafi
við uppsetningu sýningarinnar notað ýmsan
efnivið frá Íslandi, myndir og viðtöl, og
þannig sé íslenskri menningu komið á fram-
færi á Spáni. „Það má segja að þetta sé
ákveðin vöruskiptaverslun. Ég hef lengi haft
hug á að koma upp sýningu á íslenskri
myndlist á Spáni, en þar er enginn áhugi á
opinberri sýningu. Þá kemur alltaf inn í
kunningsskapur og þröngsýni. Þessar þjóð-
ir, Spánverjar og Portúgalar, eru mjög
þreyttar á hinu opinbera viðhorfi til menn-
ingarinnar, vegna þess að þær hafa þurft að
búa við það á meðan einræði var þar
ríkjandi. Fyrir nokkrum árum var sett upp
stór sýning á íslenskri list og hér á landi var
sagt frá því að henni hefði verið mjög vel
tekið, en um það var beðið í spænskum
blöðum að það yrði ekki aftur komið með
svo lélega sýningu, sem væri mörkuð af op-
inberu viðhorfi til myndlistarinnar. Það væri
ekki boðlegt.“
Þörfin fyrir að vera frjáls
Yfirlitssýning á spænskri samtímamyndlist
verður opnuð í Gerðarsafni í dag í tilefni af
spænskri menningarhátíð í Kópavogi. Guð-
bergur Bergsson sýningarstjóri segir að
rauður þráður í sýningunni sé frelsi for-
manna, eða þörfin fyrir að vera frjáls og gera
það sem maður vill, í huganum.
Guðbergur Bergsson „Erindi þessarar sýningar til Íslendinga er fyrst og fremst að kynna það sem maður þekkir ekki og sýna það sem venjulegir ferðamenn
sjá ekki. Og allt svona lagað auðgar þá þjóð sem fær þetta til þess að horfa á.“
Eftir Aðalheiði
Þorsteinsdóttur
aith@mbl.is
Morgunblaðið/Golli