Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.2004, Blaðsíða 10

10 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 2. október 2004
Páll Skúlason rektor: Inngangur.
Stein Ringen, stjórnmálafræðingur og prófessor við Oxford University:
What is Democratic Quality (and How Good a Democracy is Iceland)?
Gunnar Helgi Kristinsson, stjórnmálafræðingur við Háskóla Íslands:
Andsvör.
Hlé
Sandrine Rui, félagsfræðingur:
Democratizing Democracy by Involving Citizens ? The French case.
Sigríður Þorgeirsdóttir, heimspekingur við Háskóla Íslands: Andsvör.
Pallborðsumræður: Aðalheiður Jóhannsdóttir, Bjarni Benediktsson,
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Karl Blöndal, Sigurborg Kr. Hannesdóttir,
Stein Ringen og Sandrine Rui. Ólafur Þ. Stephensen stýrir umræðunum.
D
ag
sk
rá
:
BETRA LÝÐRÆÐI?
RÁÐSTEFNA HÁSKÓLA ÍSLANDS OG MORGUNBLAÐSINS
Í TILEFNI AF 100 ÁRA AFMÆLI HEIMASTJÓRNAR OG
60 ÁRA AFMÆLI LÝÐVELDISINS
FÖSTUDAGINN 8. OKTÓBER 2004 KL. 15-18.30
Í ODDA, SAL 101, HÁSKÓLA ÍSLANDS.
RÁÐSTEFNUSTJÓRN: TORFI H. TULINIUS, FORSTÖÐUMAÐUR HUGVÍSINDASTOFNUNAR.
RÁÐSTEFNAN ER ÖLLUM OPIN
B
rasilíski rithöfund-
urinn Paulo Coelho
hefur notið gríð-
arlegra vinsælda
undanfarin ár. Verk
hans hafa verið
þýdd á 56 tungumál í 150 löndum.
Thor Vilhjálmsson þýddi þekkt-
ustu bók hans fyrir fáeinum árum
á íslensku, Alkemistann, og nú hef-
ur Guðbergur Bergsson þýtt nýj-
ustu bók hans, Ellefu mínútur.
Bækur Coelhos lýsa iðulega leit
að tilgangi lífsins eða einhverjum
æðri sann-
leika, trúar-
legum, heim-
spekilegum,
persónulegum. Ellefu mínútur eru
engin undantekning á þessu. Í
henni er lýst leit að hinum sanna
kjarna kynlífsins.
Coelho tileinkar bókina dyggum
lesanda sínum í upphafi hennar en
þessi lesandi hafði sagt að bækur
Coelhos fengju sig til að dreyma. Í
tileinkuninni segist skáldið hafa
skyldum að gegna gagnvart les-
endum sínum og sjálfum sér að
„ræða um það sem ég hef áhyggj-
ur af en ekki eitthvað sem lætur
vel í allra eyrum.“ Og hann bætir
við: „Sumar bækur láta okkur
dreyma, aðrar færa okkur veru-
leikann, en enginn getur sloppið
undan því sem skiptir höfund
mestu máli, að hann sé heiðarlegur
gagnvart því sem hann skrifar.“
Það viðkvæma vandamál, harða
og hneykslanlega, sem Coelho kall-
ar sjálfur svo í tileinkuninni og
bókin fjallar um, er mansal. Ellefu
mínútur segir frá bráðfallegri
brasilískri stúlku, Maríu, sem er
ginnt til þess að flytja til Genfar í
Sviss þar sem hún geti átt framtíð-
ina fyrir sér sem einhvers konar
dansari. Í ljós kemur að henni er
ætlað að starfa á næturklúbbi þar
sem konur eru falar fyrir 350
franka.
María hefur kynnst ástinni í
fyrsta sinn þegar hún heldur til
Genfar en orðið fyrir vonbrigðum
og telur að hún geti aðeins valdið
þjáningum. En hún hefur jafn-
framt uppgötvað að hún geti beitt
kyntöfrum sínum sem valdatæki,
til þess að fá það sem hún vill.
Kynlíf er henni sálarlaus athöfn.
Og þannig nálgast hún vændið;
hún telur sér trú um að hún sé að-
eins að selja sig til þess að safna
peningum fyrir ferðinni heim aft-
ur. Hún ætlar sér að hætta á rétt-
um tíma, áður en hún hlýtur skaða
af.
Þegar hér er komið sögu virðist
bókin ætla að segja hina ljótu sögu
um mansal á Vesturlöndum nú-
tímans. Snemma í bókinni ýtir Co-
elho undir þann skilning þegar
hann talar um helsta vanda sam-
tímamenningarinnar:
Það var eitthvað mjög bogið við
menninguna, ekki eyðingu frumskóg-
anna í Amazon, gatið á ósonlaginu,
útrýmingu pandanna, reykingarnar,
matvælin sem valda krabbameini,
ástandið í fangelsismálum, þótt hróp-
að sé um það í fjölmiðlum.
Vandinn var miklu heldur í kynlífsiðn-
aðinum sem María starfaði við.
En Ellefu mínútur fjallar ekki
um hörmungar mansals í heim-
inum heldur það hvernig María
uppgötvar unaðssemdir kynlífsins
og ævintýri ástarinnar í starfi sínu
sem vændiskona. Á endanum
stendur hún uppi sem hrein, falleg
og sterk sál með búnt af seðlum í
farteskinu, lærdómsríka og full-
nægjandi reynslu af Sadomaso-
kisma og sannfæringu um að hún
hafi fundið hina einu sönnu ást í
lífi sínu. Bókin kemur því sann-
arlega á óvart.
Coelho tekur undir það í samtali
við blaðamann að bókin komi les-
andanum í opna skjöldu með þess-
um hætti „en það er vegna þess að
ég dæmi ekki vændiskonuna fyrir
það sem hún gerir,“ bætir hann
við. „Ég nota hana sem útgangs-
punkt til þess að fjalla um hlut
sem snertir okkur öll, kynlíf. Ætl-
un mín er ekki að ræða um vændi
heldur viðhorf okkar til kynlífs.“
Bókin er rituð í stíl ævintýra.
Fyrsta setningin hljómar þannig:
„Einu sinni var vændiskona sem
hét María.“ Coelho spyr sig strax í
upphafi hvort hægt sé að skrifa
sögu um vændiskonu eins og um
ævintýri væri að ræða og segir að
fyrst við erum við hvert fótspor í
lífinu með annan fótinn í ævintýri,
hinn í hyldýpinu, þá sé best að
halda ævintýrastílnum til streitu.
Og eins og rakið hefur verið þá er
sagan um Maríu ævintýri um fá-
tæka stúlku sem finnur hamingj-
una og veraldlegan auð í starfi
vændiskonu. Skyldi Coelho ekki
hafa óttast að setja söguna í þetta
samhengi. Hann svarar því neit-
andi.
„Þó að sagan endi með því að
María gangi í hjónaband þá þýðir
það ekki að hjónabandið verði eitt-
hvert ævintýri.“
Lygin sem umlykur kynlífið
Coelho er ekki sammála því að
bókin sé skrifuð frá sjónarhorni
vændiskonu.
„Hver lesandi hefur auðvitað
sína sýn á bókina en ætlun mín
var að skrifa um mína eigin kyn-
hneigð og kynlífsreynslu. Það er
tilviljun að aðalpersónan er vænd-
iskona en bókin fjallar fyrst og
fremst um mig sjálfan og það
hvernig við nálgumst kynlíf nú um
stundir.“
Coelho segir að sig hafi lengi
langað til að skrifa um kynlíf en
ekki hafa fundið rétta tóninn.
„Ég vildi skrifa út frá sjón-
arhorni persónu sem hefði lifað
viðburðaríku lífi en ég varð að
gæta mín á því að fella ekki dóma
um hana. Bókin átti að fjalla um
leit að heilagleika kynlífsins.“
Coelho segir að hann hafi ekki
komist á neinn skrið með bókina
fyrr en hann kynntist brasilískri
vændiskonu sem hafði sent honum
handrit að ævisögu sinni. Eftir að
hafa heimsótt með henni vænd-
ishverfi í Zürich í Sviss segist
hann hafa uppgötvað að það væri
ekki hægt að skrifa um heilagleika
kynlífsins nema vita af hverju það
var afhelgað. Í kjölfar þessarar
heimsóknar kynntist Coelho ann-
arri vændiskonu í Genf sem varð
fyrirmyndin að Maríu í Ellefu mín-
útum.
„Ég ræddi við þessa konu um
lygina sem umlykur kynlífið. Við
reynum að fullnægja hvert öðru en
þorum yfirleitt ekki að segja satt
til um það hvort við erum full-
nægð, hvort við erum ánægð. Við
erum ekki heil og særum þannig
hvort annað og okkur sjálf.“
Coelho segir að við ræðum iðu-
lega kynlíf opinberlega nú til dags
en þegar við stöndum augliti til
auglitis við elskhuga okkar hlaupi
snurða á þráðinn.
„Við lesum alls konar bækur um
kynlíf, horfum á klámmyndir en
sitjum fyrir vikið uppi með kynlíf
án þeirrar spennu sem fylgir nán-
um samskiptum, því að opna sig.
Með bókinni vildi ég lýsa ferð frá
þessu ástandi til upplifunar á sam-
runa líkama og sálar.“
Karl og kona í senn
Og niðurstaðan er sú að lífið snúist
um annað og meira en þessar ell-
efu mínútur sem kynlíf stendur?
„Já, einmitt. Það er hins vegar
iðulega verið að segja okkur að líf-
ið snúist ekki um neitt annað en
þessar ellefu mínútur lostans.
Mörg sambönd fara í vaskinn
vegna þess að fólk heldur að það
sé eitthvað að því ef það hugsar
ekki allan sólarhringinn um kyn-
líf.“
Í lok bókar renna María og elsk-
hugi hennar saman og þau verða
bæði karl og kona. Þú hefur áður
talað um kvenlegu hliðina á sjálf-
um þér.
„Við höfum tilhneigingu til þess
að flokka alla skapaða hluti og
setja þá í merkta kassa. Ég vil
reyna að komast út úr þeim hugs-
unarhætti. Maður á að leyfa sér að
stjórnast af tilfinningum. Um leið
og við þurfum að vera öguð þurf-
um við að læra að lifa með tilfinn-
ingum okkar. Persónurnar í Ellefu
mínútum komast í snertingu við
bæði karlinn og konuna í sér og
uppgötva þannig nýjar hliðar á líf-
inu.
Við höfum mjög ákveðnar hug-
myndir um kyn og kynlíf. Við
stundum kynlíf eftir bókinni. Við
veitum hvort öðru svo hart aðhald
að við þorum ekki annað en halda
okkur við reglurnar. Við ættum að
brjóta af okkur þessa hlekki. Það
er boðskapurinn í Ellefu mín-
útum.“
Ævintýri um vændiskonu
Skáldsagan Ellefu mínútur eftir
brasilíska rithöfundinn Paulo Co-
elho er ævintýri um fátæka stúlku
sem finnur hamingjuna og verald-
legan auð í starfi vændiskonu. Í við-
tali við höfundinn, sem hefur selt
ógrynni bóka víða um heim, kemur
fram að hann hafi lengi langað til
að skrifa bók um kynlíf.
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Ljósmynd/Frederic Charmeux
Paulo Coelho „Hver lesandi hefur auðvitað sína sýn á bókina en ætlun mín var að
skrifa um mína eigin kynhneigð og kynlífsreynslu. Það er tilviljun að aðal-
persónan er vændiskona en bókin fjallar fyrst og fremst um mig sjálfan og það
hvernig við nálgumst kynlíf nú um stundir.“
’Við höfum mjögákveðnar hug-
myndir um kyn og
kynlíf. Við stund-
um kynlíf eftir
bókinni. Við veit-
um hvert öðru svo
hart aðhald að við
þorum ekki ann-
að en halda okkur
við reglurnar. Við
ættum að brjóta af
okkur þessa
hlekki. Það er boð-
skapurinn í Ellefu
mínútum.‘