Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.2004, Blaðsíða 16

N
ámskeið, fyrirlestrar, upp-
lestrar, áritanir og kynningar
er meðal þess sem gestir
bókastefnunnar í Gautaborg
geta notið þá fjóra daga sem
hún stendur ár hvert. Í ár
voru gestirnir rúmlega 108 þúsund talsins og að
mati Bertils Fack var þessi bókastefna sú best
heppnaða hingað til, en hann er stjórn-
arformaður Bok & Bibliotek og einn af upphafs-
mönnum bókastefnunnar. Alls komu um 1.500
rithöfundar frá 32 löndum og lásu upp eða sátu
fyrir svörum í málstofum.
40 breskir rithöfundar komu til Gautaborgar
á bókastefnuna og var það í fyrsta skipti sem
þeir voru svo margir saman á viðburði utan
Bretlands. Bókastefnan í Gautaborg er þekkt
sem bókastefna lesenda
og rithöfunda, fremur en
útgefenda eða markaðs-
fólks, og lýstu margir
bresku höfundanna
ánægju sinni með þá upplifun og svo beint sam-
band við lesendur.
Sigurður Svavarsson, útgáfustjóri Eddu, lýs-
ir bókastefnunni í Gautaborg einmitt sem við-
burði fyrir lesendur fremur en útgefendur og
segir meira markvert fyrir þá síðarnefndu t.d. á
bókastefnunni í Frankfurt sem nú styttist í. Ís-
lenskir rithöfundar á bókastefnunni í ár voru
þau Steinunn Sigurðardóttir og Sigurgeir Sig-
urjónsson ljósmyndari sem kynnti bókina Ís-
lendingar sem hann er höfundur að ásamt Unni
Jökulsdóttur.
Sigurður Svavarsson ræddi við Sigurgeir í
einni af 450 málstofum á bókastefnunni og
hlýddu um 60 manns á þegar Sigurgeir sagði
frá námsárum sínum í Stokkhólmi, ljósmyndun
og íslenskri náttúru og horfðu á ljósmyndir úr
nýju bókinni og bókinni Lost in Iceland. Það
vakti lukku þegar Sigurgeir sagði frá fyrsta
verkefni sínu í ljósmyndanáminu í Stokkhólmi,
þ.e. að mynda leikara. Feiminn í nýju landi
bankaði hann upp á í leikhúsinu og var bent á að
fara í förðunarherbergið að finna leikara í
myndatöku. Það gerði hann og spurði að lokum
einn sem honum leist vel á hvort hann væri til í
myndatöku. Sá samþykkti og myndatakan fór
fram úti undir beru lofti og á heimili leikarans.
Við verkefnaskil kom í ljós að módel Sigurgeirs
var enginn annar en stórleikarinn Max von Sy-
dow sem Íslendingurinn hafði ekkert þekkt til.
Málstofugestir fræddust einnig um að Sig-
urgeir hefur líklega heimsótt alla staði á Íslandi
og myndað. Íslenskt landslag er krefjandi
myndefni en maður verður að hafa gaman af að
ferðast til að myndirnar verði góðar, að sögn
ljósmyndarans. Sigurgeir sagðist ánægður eftir
málstofuna en hann er nú kynntur á bókastefnu
í fyrsta sinn. Hann segist ekki sjá neinn beinan
árangur af þátttökunni í bókastefnunni heldur
fyrst og fremst hafa gaman af viðburðinum.
Bókin Íslendingar hefur hlotið góðar viðtökur
þótt þær hafi fyrst verið nokkuð blendnar, þ.e.
sumir hafa haldið því fram að einhver hæðinn
undirtónn sé í bókinni. Því hafnar Sigurgeir al-
farið og þegar spurning Sigurðar er endurtekin
um hvort myndefnið sé að einhverju leyti ís-
lenskir „hillbillies“ spyr hann á móti hvort við
séum ekki öll „hillbillies“. Um næstu bók er
ekkert ákveðið og Sigurgeir segist ætla að nota
veturinn í bókasafnsfræði, þ.e. flokkun og
skipulag á myndunum, en ný verkefni komi í
ljós með vorinu.
Gestir á málstofunni voru bæði Íslendingar
og annarra þjóða og bókasafnsfræðingurinn
Maud Hammar frá Stokkhólmi lýsti ánægju
með málstofuna. Hún hefur komið nokkrum
sinnum til Íslands, varð heilluð af náttúrunni og
íslensku samfélagi og fannst myndir Sigurgeirs
lýsa því vel. „Þessi bók er einmitt fyrir erlenda
ferðamenn sem koma aldrei inn á íslensk heim-
ili,“ sagði Maud.
Þriðja útgáfa af Tímaþjófnum
Steinunn Sigurðardóttir átti samtal við útgef-
andann sinn í Svíþjóð, Camillu Nagler frá for-
laginu Wahlström & Widstrand, í bás útgáfu-
fyrirtækisins á bókastefnunni. Steinunn á
greinilega aðdáendur í Svíþjóð því margir voru
komnir að hlusta á og fá áritaða nýjustu bókina
hennar Hundrað dyr í golunni sem er nýkomin
út á sænsku undir titlinum Hundra dörrar i
brisen.
Wahlström & Widstrand hefur einnig endur-
útgefið Tímaþjófinn, nú í kilju en bókin hefur
selst í yfir 25 þúsund eintökum í Svíþjóð og er
nú gefin út í þriðja skipti.
Bækur Steinunnar eru víða þekktar og verð-
ur bók hennar Jöklaleikhúsið t.d. gefin út í
Finnlandi og í Danmörku. Tímaþjófurinn verð-
ur að kvikmynd í Frakklandi og í Sviss er áhugi
á því að setja upp dagskrá helgaða verkum
Steinunnar með upplestri og tónlist.
Barnabækur voru í brennidepli á bókastefn-
unni og fengu börn úr hópi gesta upplestur við
hæfi, skemmtilegar þrautir og leiki á barna-
torginu og nóg af bókum að blaða í á básunum.
Múmínálfarnir, Lína langsokkur, Einar Áskell,
Pétur og kötturinn Brandur og fleiri félagar,
sem íslenskir lesendur þekkja í þýðingum úr
m.a. finnsku, sænsku og dönsku, voru áberandi.
Engir íslenskir barnabókahöfundar voru á
stefnunni en Njála í barnaútgáfu Brynhildar
Þórarinsdóttur hefur nú verið þýdd á sænsku.
Njála og Egla Brynhildar sem er nýkomin út á
íslensku voru til sýnis í íslenska básnum en þar
réð sem fyrr ríkjum Anna Einarsdóttir sem var
á bókastefnunni í nítjánda skipti. Anna er
fulltrúi fyrir öll íslensku forlögin og svaraði
spurningum gesta á bókastefnunni jafnt um
fræðibækur, íslenskukennslu, fagurbókmenntir
og íslenska náttúru. Íslenskar landkynning-
arbækur voru fyrirferðarmestar í íslenska
básnum en íslenskur bás var nú í fimmtánda
skipti á bókastefnunni í Gautaborg undir stjórn
Önnu.
Íslenskar glæpasögur
njóta aukinna vinsælda
Að sögn Kristjáns B. Jónassonar, þróun-
arstjóra Eddu, er nýtt fyrir íslenskum útgef-
endum að ýta á eftir öðru en fagurbókmenntum
á bókastefnu, þar sem bók Sigurgeirs og Unn-
ar, Íslendingar, sé annars eðlis. Á þessu ári hafa
selst 30 þúsund bækur eftir Sigurgeir og eru þá
taldar með allar bækur hans, og lætur því nærri
að tíundi hver erlendur ferðamaður á Íslandi
taki með sér bók eftir Sigurgeir, eins og Sig-
urður Svavarsson bendir á.
Sigurður og Kristján segja að íslenskar fag-
urbókmenntir hafi náð fótfestu og þátttaka í
bókastefnum sé mikilvæg í því sambandi. Vel-
gengni Arnaldar Indriðasonar á alþjóðavett-
vangi hafi aukið áhuga á íslenskri spennusagna-
gerð til muna og samningaviðræður um
þýðingar og útgáfurétt á öðrum íslenskum
spennusögum séu hafnar. Þar eru nefndir höf-
undar eins og Stella Blómkvist og Viktor Arnar
Ingólfsson.
Sigurður segir gaman að sjá hvernig sænsk-
ur bókamarkaður hefur þróast þar sem hann
hafi verið kominn að fótum fram fyrir nokkrum
árum. Eftir að virðisaukaskattur af bókum var
lækkaður verulega og útgefendur og bóksalar
komu sér saman um að því yrði skilað til neyt-
enda í formi lægra bókaverðs, jókst sala á bók-
um um 25% og merkilegt að sjá hvernig lífi var
blásið í bóksölu á þennan hátt, að hans sögn.
Ýmis námskeið voru haldin í tengslum við
barnabækur, bæði um ákveðna höfunda og
ákveðin efni. Kynhlutverk í barnabókum voru
t.d. rædd af blaðamanni, rithöfundi, bókasafns-
fræðingi og kennurum á einni málstofunni þar
sem spurt var hvort bækur fyrir yngstu lesend-
urna þyrftu á reiðum stelpum að halda. Og
svöruðu þátttakendurnir spurningunni játandi.
Annika Samuelsson og Eva Bergström eru höf-
undar mynda og texta í tveimur bókum fyrir
yngstu lesendurna um kattastelpuna Snurran
sem fer sínar eigin leiðir og fær sitt fram. Áður
en börn lesa eða heyra bókina telja þau víst að
Snurran sé stelpa af myndunum að dæma en
eftir að bókin hefur verið lesin fyrir þau eru þau
á báðum áttum, að sögn leikskólakennara sem
tók þátt í umræðunum og hefur lesið bókina
fyrir leikskólabörn. Hegðun Snurran er dæmi-
gerðari fyrir hegðun stráka en stelpna í barna-
bókum, t.d. þannig að hún er ákveðin, verður
reið, hefur hátt og gerir það sem hún vill. Höf-
undarnir telja mikilvægt að stelpur séu líka
sýndar í því ljósi í barnabókum, en forðast beri
að ýta undir ímyndina af stelpunni sem tekur
ábyrgð, er hjálpsöm og heldur sig til baka.
Börnin verði að sjá margbreytileikann í bók-
unum.
Georgia Byng sem heimsækir Ísland nú í vik-
unni kynnti bækur sínar um hina munaðarlausu
Molly Moon með dáleiðsluhæfileikana. Hún
upplýsti að þriðja bókin um Molly væri tilbúin
en sú gerist á Indlandi og fjallar um tíma-
ferðalög, einnig að verið er að skrifa handrit að
kvikmynd um Molly. Á annarri málstofu var
hún spurð að því fyrir hverja hún skrifaði og
hvort hún hefði annaðhvort stráka eða stelpur í
huga. Georgia Byng svaraði því til að hún skrif-
aði fyrir sjálfa sig ellefu ára og vildi ná til bæði
stráka og stelpna. Hún telur að í hópi lesenda
Molly Moon séu stelpur þó fleiri og víst að mis-
munandi efni höfði til hvors kyns. „Ég get til
dæmis ekki skrifað um gildrur, handsprengjur
og innihaldsefnin í handsprengjum sem strákar
virðast hafa meiri áhuga á en stelpur,“ sagði
hún og vísaði til bókmennta sessunautar síns
Anthony Horowitz, bresks rithöfundar sem
nýtur mikillar velgengni nú þegar fimm bækur
hafa komið út um Alex Rider sem lýst hefur
verið sem 14 ára James Bond. Horowitz lýsir
bókunum sem afþreyingarbókum fyrir börn og
unglinga og segir að bækur verði að hafa
skemmtigildi því það sé nógu erfitt að fá börn til
að lesa.
Eldri og yngri kynslóð
breskra rithöfunda
Í hópi bresku rithöfundanna voru auk barna-
bókahöfunda ljóðskáld, skáldsagnahöfundar og
ævisöguritarar. Meðal stóru nafnanna voru
Margaret Drabble, Beryl Bainbridge og David
Lodge. Drabble er mikils metinn rithöfundur í
Bretlandi og utan og hefur mætt nokkrum sinn-
um á bókastefnuna í Gautaborg og gerði það nú
með nýjustu bók sína The Red Queen og
sænska þýðingu á þeirri næstsíðustu, Seven
Sisters.
Margaret Drabble stjórnaði málstofu þar
sem hún kynnti verk Davids Lodge en nýjasta
bókin hans er skáldsaga um 19. aldar skáldið
Henry James, Author, Author. Bókin lýsir
Henry James m.a. sem leikskáldi en hann var
púaður niður þegar eitt af leikritum hans var
frumsýnt í London og vísar titill skáldsögunnar
til þess þegar hann var kallaður á svið. Henry
James var viðkvæmur eins og allir rithöfundar,
að sögn Davids Lodge, og Margaret Drabble
sagði að Lodge hefði tekist að draga upp heil-
steypta mynd af rithöfundinum þar sem sagan
er bæði sorgleg og kómísk. Lodge sagði m.a. að
vinsælt hefði verið á síðustu 10–20 árum að
skrifa skáldsögur um fólk sem raunverulega
hefði verið til og hann hafi langað að prófa það.
Beryl Bainbridge skrifar einnig skáldsögur
um þekkt fólk en aðalpersónan í nýjustu bók
hennar er Samuel Johnson sem uppi var á 18.
öld. Bainbridge, sem fimm sinnum hefur verið
tilnefnd til Booker-verðlaunanna, segir sjálf að
skáldsögur hennar falli í tvo flokka, þ.e. annars
vegar þær sem hún byrjaði á að skrifa, gerast á
20. öld og eru í raun byggðar á hennar eigin ævi
og hins vegar þessar sögulegu skáldsögur.
Húmor er í ríkum mæli í skáldsögum Bain-
bridge þótt hún skrifi um dökkar hliðar sam-
félagsins. Hún segist nýlega hafa uppgötvað að
atvik í æsku hennar hafi haft mikil áhrif á hana.
Þegar hún var í barnaskóla í Liverpool rétt eftir
að seinni heimsstyrjöldinni lauk, var henni og
öllum börnunum í skólanum sýnd kvikmynd um
það hvað gerðist í útrýmingarbúðum nasista.
Þetta segir hún að hafi litað rithöfundarferil
hennar og hún minnist þess ekki að nokkuð hafi
verið útskýrt fyrir börnunum í tengslum við
kvikmyndina.
Ungu bresku rithöfundarnir Sarah Waters,
Adam Thirlwell og David Mitchell eru öll nefnd
á lista yfir 20 bestu rithöfunda í Bretlandi undir
40 ára í tímaritinu Granta. Auk þess er David
Mitchell nú tilnefndur til Booker-verðlaunanna
fyrir bók sína Cloud Atlas. Þetta er þriðji listinn
sem Granta gefur út en hann hefur verið gefinn
út á tíu ára fresti frá árinu 1983. Á þeim fyrsta
voru t.d. rithöfundar eins og Salman Rushdie
og Kazuo Ishiguro. Þau spjölluðu saman í mál-
stofu og lásu úr verkum sínum. Höfundarnir
eru ólíkir. Sarah Waters er undir áhrifum frá
Charles Dickens en sögur hennar gerast yf-
irleitt á 19. öld. Adam Thirlwell hefur tekið sér
Milan Kundera öðrum fremur til fyrirmyndar
en David Mitchell er sagður blanda saman
mörgum ólíkum stílum.
Á næsta ári verða bókmenntir frá Litháen í
aðalhlutverki á bókastefnunni í Gautaborg, auk
þess sem hönnun verður í brennidepli þar sem
árið 2005 verður hönnunarár í Svíþjóð.
Bókastefna lesenda og rithöfunda
Tuttugasta bókastefnan í Gautaborg var opn-
uð af barnabókahöfundinum Lygia Bojunga,
handhafa Astrid Lindgren-rithöfundarverð-
launanna, og breska sendiherranum í Sví-
þjóð, Anthony Cary, sl. fimmtudag og var það
vel við hæfi þar sem breskar bókmenntir og
barna- og unglingabókmenntir voru í brenni-
depli á bókastefnunni að þessu sinni.
Eftir Steingerði
Ólafsdóttur
steingerdur@mbl.is
Steinunn Sigurðardóttir átti samtal við útgefandann sinn í Svíþjóð, Camillu Nagler.
Barnabækur voru til umræðu á messunni og spurt var hvort bækur fyrir yngstu lesendurna þyrftu á
reiðum stelpum að halda.
16 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 2. október 2004