Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.2004, Side 4

4 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 2. október 2004
Þ
að teljast óhikað tímamót þegar
ein of okkar þekktustu og bestu
leikkonum, Edda Heiðrún Back-
man, skiptir um vettvang innan
leikhússins. Hún er byrjuð að
leikstýra og hætt að leika.
Fyrsta verkefni hennar sem leikstjóra var ein-
mitt frumsýnt í gærkvöldi hjá Leikfélagi Ak-
ureyrar en það er leikritið Svik eftir Harold
Pinter. Framundan er annað verkefni, Mýr-
arljós eftir írsku skáldkonuna Marinu Carr sem
frumsýnt verður í Þjóðleikhúsinu fljótlega eftir
áramótin. Með Eddu
Heiðrúnu í báðum þess-
um verkefnum vinnur
eiginmaður hennar, Jón
Axel Björnsson mynd-
listarmaður, sem leikmyndarhönnuður en þetta
er í fyrsta sinn sem hann starfar í leikhúsinu en
hann hefur verið í hópi okkar fremstu myndlist-
armanna um árabil.
Þeir sem hafa unnið með Eddu Heiðrúnu
ljúka upp einum rómi um að hún hefði átt að
vera byrjuð að leikstýra fyrir löngu en hverja
sögu verður að segja eins og hún er og fyrir
Eddu Heiðrúnu sem hefur verið ein eftirsótt-
asta leikkona landsins í tvo áratugi þá gafst í
rauninni ekki svigrúm til að sinna leikstjórn
fyrr en örlögin gripu í taumana og gerðu henni
ókleift að standa á leiksviði lengur. Hún greind-
ist með MND-sjúkdóm fyrir ári sem hefur sett
þetta strik í reikninginn.
„Annað þarf ekki að segja um það,“ segir hún
en segist þó vilja líta á þetta sem eins konar
gæfu þar sem annars hefði henni líklega aldrei
gefist tækifæri eða svigrúm til að finna leik-
stjórann í sér.
„Ég hefði aldrei trúað því hvað mér finnst
mikil nautn fólgin í því að leikstýra. Þetta er
ótrúlega skemmtileg vinna enda fer ég inn á æf-
ingarnar kl. 10 á morgnana og veit ekki af mér
fyrr en klukkan er allt í einu orðin fjögur. Æf-
ingin búin! Ég gleymi mér gersamlega. Það er
frábært. Og þegar maður er með svona góðu og
heilbrigðu fólki eins og ég hef fengið til liðs við
mig þá eru þetta ótrúleg forréttindi. Þau eru
svo jákvæð og heil í sinni vinnu að þetta hefur
verið stórkostlega skemmtilegur tími sem við
höfum átt saman við þetta vel skrifaða verk. Og
Leikfélag Akureyrar hefur verið einstaklega
gott í samstarfinu.“
Við Edda Heiðrún áttum þetta samtal áður
en leikhópurinn hvarf úr höfuðborginni norður
yfir heiðar til að eiga lokasprettinn fyrir frum-
sýninguna í leikhúsinu á Akureyri. Þeim kafla
lauk með frumsýningunni í gærkvöld og nýr
tekur við þar sem leikstjórinn hefur sleppt tök-
unum og leikararnir eiga sýninguna. Fyrir
Eddu Heiðrúnu hlýtur að vera skrýtið að
standa í þessum sporum eftir að hafa ávallt ver-
ið í því hlutverki að bera kyndilinn áfram eftir
að æfingatímanum lýkur. Sumir leikstjórar tala
um depurð sem leggst yfir þá eftir frumsýn-
ingu, á meðan aðrir eru því fegnastir að hafa
skilað barninu af sér til að lifa sjálfstæðu lífi.
„Já, þetta verður eflaust skrýtin tilfinning en
ég fer eiginlega beint í næsta verkefni þannig
að lítill tími gefst til að velta vöngum yfir því.“
Edda Heiðrún kom fyrst fram sem atvinnu-
leikari í hlutverki Árdísar í Hart í bak eftir Jök-
ul Jakobsson hjá Leikfélagi Reykjavíkur haust-
ið 1983. Það er samdóma álit allra sem til Eddu
Heiðrúnar þekkja að afstaða hennar til listar
sinnar hefur frá upphafi einkennst af virðingu
fyrir starfinu, virðingu sem birtist í ströngum
sjálfsaga og gegndarlausum kröfum til sjálfrar
sín um að gera sífellt betur og leita dýpra eftir
efnivið til túlkunar. Fagmennska er þetta
stundum kallað en það er miklu meira en það
þegar stórir listamenn eiga í hlut. Það er auð-
mýkt, virðing og endalaus alúð fyrir þeim hæfi-
leikum sem þeim hafa hlotnast og djúpstæður
skilningur á þeirri skyldu um stöðuga rækt sem
hæfileikarnir leggja þeim á herðar. Söngrödd-
ina sína hefur Edda Heiðrún lagt góða rækt við
og stundað söngnám árum saman samhliða
leikhúsvinnunni og uppskorið samkvæmt því.
Sumum leikurum verður auðveldlega komið
fyrir í einni skúffu. Eddu Heiðrúnu dugir ekki
heil dragkista. Hlutverkalistinn talar sínu máli,
hádramatísk hlutverk heimsleikbókmenntanna,
léttleikandi söngleikjahlutverk, dramatísk
sönghlutverk, gamanhlutverk, rammíslensk
þjóðsagnaklassík og sterkar nútímakonur.
Hún hefur jöfnum höndum leikið léttúðugar
drósir eins og Dollí í Djöflaeyjunni eftir Einar
Kárason (1987), ljóðrænar meyjar á borð við
Vegmeyju Hansen í Höll sumarlandsins eftir
Halldór Laxness (1989), Elmíru í Tartuffe eftir
Molière (1993), syngjandi klæðskiptinginn
Mímí í Evu Lúnu eftir Isabel Allende og hjarta-
hlýju gleðikonuna Sally Bowles í Kabarett eftir
Christopher Isherwood (1995).
Í Þjóðleikhúsinu hefur hún m.a. leikið ís-
lenska nútímakonu í Milli skinns og hörunds
eftir Ólaf Hauk Símonarson, ameríska dað-
urdrós í söngleiknum Gæjum og píum og við-
kvæma blómið Cosette í söngleiknum Vesaling-
unum, söngkonu í Rómeó og Júlíu eftir William
Shakespeare, ýmis hlutverk í Stræti eftir Jim
Cartwright, Donnu Elvíru í Don Juan eftir Mol-
ière, Selíu í Sem yður þóknast eftir William
Shakespeare, Helgu dægurlagasöngkonu í
Þreki og tárum eftir Ólaf Hauk Símonarson,
Gínu í Villiöndinni eftir Henrik Ibsen, Goldu í
Fiðlaranum á þakinu, Kristínu Linde í Brúðu-
heimili, Pálínu í farsanum Tveimur tvöföldum,
Rauðsmýrarmaddömuna og Brynju í Sjálf-
stæðu fólki eftir Halldór Laxness, kerlinguna í
Gullna hliðinu eftir Davíð Stefánsson, eldri leik-
konuna í Hægan, Elektra eftir Hrafnhildi Guð-
mundsdóttur Hagalín og Ljúbov Andrejevnu í
Kirsuberjagarðinum eftir Anton Tsjekhov. Þá
eru ónefnd minnisstæð hlutverk sem hún hefur
leikið með öðrum leikhópum s.s. einsog Hinu
leikhúsinu þar sem hún fór með hlutverk Aud-
rey í Litlu hryllingsbúðinni og titilhlutverkið í
Rauðhóla-Ransí. Hjá Frú Emilíu lék hún lafði
Macbeth í Macbeth eftir William Shakespeare,
Vörju í Kirsuberjagarðinum eftir Anton Tsjek-
hov og aðalkvenhlutverkið í óperunni Rhody-
menia Palmata eftir Halldór Laxness og
Hjálmar Helga Ragnarsson.
Og hér er reyndar ótalið allt sem Edda Heið-
rún hefur afrekað á söngsviðinu utan leikhúss-
ins en um nokkurra ára skeið var hún meðlimur
í Bláa hattinum, einum vinsælasta sönghóp
Alltaf litið á mig sem
Tímamót urðu í gærkvöld á ferli Eddu Heið-
rúnar Backman er hún skilaði af sér fyrstu
leiksýningunni sem leikstjóri. Hún er jafn-
framt hætt að leika á sviði en horfir einbeitt
fram á nýjan vettvang innan leikhússins. Hér
birtist samtal við Eddu Heiðrúnu um leik-
listina og lífið á þessum vegamótum í lífi
hennar.
Morgunblaðið/Kristján
Eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is