Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.2004, Blaðsíða 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 9. október 2004 | 15
Kvikmyndir
Borgarbíó, Akureyri:
Blindsker
Dodgeball


 (SV)
Collateral



 (HL)
Pokémon 5
 (HL)
White Chicks
 (HJ)
Á Saltkráku
Háskólabíó
Næsland


 (HJ)
Collateral



 (HL)
Wicker Park


 (HJ)
The Terminal



 (SV)
The Bourne Supremacy




 (SV)
Shrek 2



 (SV)
Laugarásbíó
Cellular
Dodgeball


 (SV)
Collateral



 (HL)
Anchorman


 (HL)
Pokémon 5
 (HL)
Á Saltkráku
Regnboginn
Blindsker
Cellular
Dodgeball


 (SV)
Dís


 (HJ)
Notebook


 (HL)
Sambíóin Reykjavík,
Keflavík, Akureyri
Wimbledon
Resident Evil: The Apocal-
ypse

 (SV)
Yu-Gi-Oh!
Collateral



 (HL)
The Princess Diaries 2


 (HL)
Anchorman


 (HL)
Wicker Park


 (HL)
Harold and Kumar go to
white castle

 (HJ)
Thunderbirds


 (SG)
Shrek 2



 (SV)
Gauragangur í sveitinni



 (SV)
Smárabíó
Blindsker
Dodgeball


 (SV)
White Chicks
 (HJ)
Pokémon 5
 (HL)
Man on Fire


 (HL)
Grettir/Garfield
(SV)
Myndlist
Gallerí Banananas: Sigrún
Hrólfsdóttir opnar einkasýn-
ingu. Nýjar teikningar og
skúlptúr. Til 7. nóv.
Gallerí I8: Gjörningaklúbb-
urinn. Til 23. okt.
Gallerí Kambur: Lone Mertz
– Frá Himalaja til Heklu. Til
3. okt.
Gallerí Skuggi: Sigrún Guð-
mundsdóttir (Sifa) – Stillur.
Sýningin samanstendur af
textílverkum.
Gallerí Sævars Karls: Ingi-
björg Hauksdóttir sýnir
óhlutbundnar myndir.
Gerðarsafn: Í blóma/En
cierne, spænsk nútíma-
myndlist unnin unnin á papp-
ír. Til 7. nóv.
Gerðuberg: Alþýðulistamað-
urinn Sigurður Einarsson
sýnir olíumálverk í Boganum.
Náttúra og þjóðtrú. Til 30.
okt.
Grafíksafn Íslands: Salur ís-
lenskrar grafíkur. Síðasta
sýningarhelgi Benedikts S.
Lafleur landslag í mótun.
Hafnarborg: Valgerður
Hauksdóttir, Deborah Corn-
ell, Paolo Ciampini og Richard
Cornell sýna grafík, innsetn-
ingar og hljóðverk. Til 11. okt.
Hallgrímskirkja: Haustsýn-
ing Magdalenu Margrétar
Kjartansdóttur í fordyri kirkj-
unnar. Til 25. nóvember.
Íþróttahúsið Eiðum: Dieter
Roth. Til des.
Kjarvalsstaðir: Ragna Ró-
bertsdóttir – Kynngikraftur.
Til 31. okt.
Kling og bang: Ólöf Björns-
dóttir opnar sýninguna Lopa-
meyja. Til 24. okt.
Kunstraum Wohnraum, Ása-
byggð 2, Akureyri: Ulrike
Scoeller. Til 21. okt.
Listasafn Akureyrar: Boyle-
fjölskyldan. Til 24. okt.
Listasafn ASÍ, Freyjugötu:
Þorri Hringsson, málverk frá
2003–2004. Þórunn Hjart-
ardóttir, innsetning. Til 10.
október.
Listasafn Íslands: Tilbrigði
við stef: Guðmunda Andr-
ésdóttir – yfirlitssýning. Sýn-
ing á forvörslu í Listasafni Ís-
lands. Til 31. okt.
Listasafn Reykjanesbæjar:
Ása Ólafsdóttir myndlist-
arsýning. „Sýning Ásu vekur
upp áleitnar spurningar um
skilin milli handverks og
myndlistar, milli persónu-
legrar sköpunar og listmuna-
gerðar. Ása vinnur verk sín
sjálf frá grunni, hún handlitar
garnið og skapar með mis-
litum þráðum ferli tilviljunar
og sköpunar sem erfitt er að
ráða í. Þessir mislitu þræðir
Ásu minntu mig á garnið sem
hefur fengist undanfarin
misseri og ætlað er til sokka-
og vettlingaprjóns. Það er
mislitt svo að þegar prjónað
er skapast af sjálfu sér óreglu-
legt litamynstur og sá sem
ekki þekkir til ætlar án efa að
mikil vinna hafi farið í mynst-
urgerðina. Mislitt garn Ásu
skapar óreglulegt mynstur á
svipaðan hátt en manni er
ekki ljóst að hversu miklu
leyti mynstrið er ákveðið fyr-
irfram. Þessi þáttur tilviljunar
er heillandi en um leið er eitt-
Safnasafnið: 11 nýjar sýn-
ingar.
Safn – Laugavegi 37: Ívar
Valgarðsson, blönduð tækni.
Pieter Holstein, grafík og
málverk. Til 24. okt. Harpa
Árnadóttir, málverkasýning
til 7. nóv.
Safn Ásgríms Jónssonar:
Þjóðsagnamyndir Ásgríms
Jónssonar.
Salur íslenskra myndlist-
armanna: Jónas Bragi Jón-
asson. Ný og eldri verk.
Slunkaríki: Jón Óskar, blönd-
uð tækni á pappír. Til 17. okt.
Leiklist
Austurbær: Vodkakúrinn, lau,
sun.
Borgarleikhúsið: Chicago,
lau. Lína langsokkur, sun.
Rómeó og Júlía lau., sun. Geit-
in – eða hver er Sylvía, sun.
Héri Hérason, sun.
Hafnarfjarðarleikhúsið: Úlf-
hamssaga, sun.
Iðnó: Tenórinn, sun.
Íslenska óperan: Sweney
Todd, sun.
Leikfélag Akureyrar: Svik,
sun.
Loftkastalinn: Hinn útvaldi,
sun.
Þjóðleikhúsið: Þetta er allt að
koma, lau. Dýrin í Hálsaskógi,
sun. Svört mjólk, lau.
hvað næstum því of auðvelt
við hann. Þó er það ef til vill
færni listakonunnar í að setja
saman áferðarfallegar lita-
samstæður sem gerir það að
verkum að þetta virðist auð-
veld lausn en eins og allir vita
virðast erfiðir hlutir jafnan
auðveldir í höndum þeirra
sem vel kunna til.“ Ragna Sig-
urðardóttir. Til 17. okt.
Listasafn Reykjavíkur – Ás-
mundarsafn:
Maðurinn og efnið. Yfirlits-
sýning. Til 2006.
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhús: Erró, Víðáttur.
Yfirlitssýning. til 27. feb 2005.
Listasafn Reykjavíkur –
Kjarvalsstaðir: Ragna Ró-
bertsdóttir Kynngikraftur. Til
31. okt.
Listasafn Sigurjóns Ólafs-
sonar: Mánasigð. Grænlenska
listakonan Isle Hessne.
Norræna húsið: Norður og
niður, samsýning norrænna
listamanna. Til 31. okt.
Nýlistasafnið: Grasrót #5,
ungir íslenskir listamenn
sýna. Einnig í sal Orkuveitu
Reykjavíkur. Stendur fram í
nóvember.
Ráðhús Reykjavíkur: Jóhann
G. Jóhannsson, Tindar og
pýramídar. Til 10. okt. Síðasta
sýningarhelgi.
GUÐMUNDA Andrésdóttir átti langan feril
að baki í málverkinu þegar hún lést komin á
áttugasta aldursár. Hún smitaðist af sjúk-
dómnum málverkinu á unga aldri, hafði ver-
ið áhugasöm um myndlist en það var marg-
fræg sýning Svavars Guðnasonar árið 1945
sem var eins og hún sagði sjálf hreint rot-
högg, rothögg sem hún náði sér aldrei af
heldur málaði allt sitt líf af einstakri ástríðu
sem nú má lesa úr hverju einu og einasta
málverka hennar sem fylla sali Listasafns
Íslands. Guðmunda hóf nám árið 1946 þegar
hún hélt til Svíþjóðar og ætlaði sér í auglýs-
ingagerð en í dag getum við þakkað þeim
kennurum hennar sem hvöttu hana til að
snúa sér alfarið að myndlistinni, sem hún
gerði. Eftir dvöl á Íslandi við kennslu fór
Guðmunda til Parísar 1951 og var þar sam-
tíða m.a. Hjörleifi Sigurðssyni, Valgerði
Hafstað, Valtý Péturssyni, Gerði Helgadótt-
ur og fleirum. Henni líkaði ekki við námið í
Académie de la Grande-Chaumiere og flutti
sig í Académie Ranson þar sem hún lærði
undir handleiðslu Gustave Singier. Hún
lagði snemma fyrir sig geómetríska ab-
straktlist, hreinflatarstefnu og var á þessum
tíma m.a. undir sterkum áhrifum frá Victor
Vasarely. Hreinflatarstefnan er lýsandi
dæmi um hversu mjög ríkjandi stefnur og
straumar í myndlist móta starf listamanna.
Fylgni Guðmundu og fleiri við stefnuna var
mjög umdeild á sínum tíma, í viðtali sagði
hún að einhverjir hefðu jafnvel orðið fyrir
líkamsmeiðingum. Enn í dag virðist slík
fylgni kannski bera vott um ósjálfstæði en
hafa ber hugfast að listamenn á öllum tím-
um vinna innan síns tíðaranda, reyndar er
það sjálfsögð krafa á þá sem vilja hafa eitt-
hvað áhugavert fram að færa. Guðmundu
tókst líka það sem ekki var allra, hún fann
sitt eigið myndmál innan þess ramma sem
hún setti sér.
Langur rannsóknarferill
Abstraktlistin eftir stríð skiptist í stórum
dráttum í tvennt, annars vegar ljóðrænt ab-
strakt og hins vegar hreinflatarstefnuna.
Hið ljóðræna abstrakt var ekki eins strang-
lega bundið því að hreinsa myndflötinn af
öllum tengslum við umhverfið og reyndar
fara þó nokkur verka Guðmundu í þá átt á
ýmsum tímum á ferli hennar. Guðmunda
hefur sagt að listamenn hreinflatarstefn-
unnar hafi verið afar uppteknir af því að
myndverkið stæði sjálft án nokkurra tilvís-
ana í t.d. náttúru eða manngerð form. Helst
átti myndin líka að geta snúið á alla kanta,
þó er víst að Guðmunda hefur aldrei sett
myndum sínum svo ströng skilyrði. Í Lista-
safni Íslands gengur áhorfandinn í gegnum
allan feril Guðmundu en verkum hennar er
raðað í salina í tímaröð. Góð viðbót við olíu-
verkin eru vatnslitamyndir hennar og önnur
minni verk sem sýna enn frekar hugsun og
vinnulag listakonunnar. Ferli Guðmundu má
í grófum dráttum skipta í nokkur tímabil en
þó ber að gæta að því að allur hennar ferill
er samhangandi vinna og næsta mynd ávallt
unnin í einhvers konar samhengi við þá á
undan, rannsókn hennar á litum, formum og
hreyfingu er augljós þegar svo margar
myndir hennar eru saman komnar á einum
stað. Í allra fyrstu myndum Guðmundu í
upphafi sjötta áratugarins mátti greina út-
línur skipa eða húsa en slíkt hvarf fljótt og
við tóku geómetrísk málverk sem byggðust
eingöngu á samspili lita og forma, sum
minna á steinda glugga nema hvað litirnir
eru jarðneskari. Á sjöunda áratugnum hélt
hún áfram á þessari braut en litameðferð
hennar mýktist og tengslin við jörð og nátt-
úru verða enn sterkari, sumar myndir henn-
ar frá þessum tíma eru undurfallegar eins
og t.d. myndin Vötn frá 1964. Á áttunda
áratug kom hringformið inn í myndina og
varð allsráðandi næsta áratuginn eða svo.
Það er gaman að sjá allar þessar hring-
amyndir Guðmundu saman komnar í einum
sal, á einn bóginn er það allt of mikið í einu
en um leið skapast skemmtileg hreyfing og
mikið líf þegar augu manns hvarfla frá einni
mynd til annarrar, maður verður hálfringl-
aður en þó er forvitnilegt að sjá hversu
óþreytandi Guðmunda hefur verið í leit sinni
að réttu myndinni, líkt og tónskáld sem spil-
ar sömu fáu nóturnar aftur og aftur þar til
rétta samsetningin er fundin. Hringamyndir
Guðmundu þróuðust síðan út í
öldur og sveiglínur og þegar hún
var komin á áttræðisaldur tóku
einfaldari form og hreinni litir
við, þá var líka eins og hún sjálf
væri komin í hring á ferli sínum.
Netbygging sjötta áratugarins
birtist aftur í myndum hennar en
nú á mun persónulegri og hnit-
miðaðari hátt og þessar myndir
gefa hinum fyrri ekkert eftir.
Þrautseigjan blífur
Við skoðun yfirlitssýningar sem
þessarar er það þrautseigja Guð-
mundu sem verður manni efst í
huga, þrautseigjan sem er öllum
listamönnum svo nauðsynleg
birtist hér á hverjum vegg. Einn-
ig staðfesta hennar innan síns
ramma, henni tókst að finna allri
sinni sköpun farveg í málverki
sínu, nokkuð sem yngri lista-
menn gætu haft að leiðarljósi.
Guðmunda sjálf átti alla tíð erfitt
með að sýna verk sín, sýningar
Septemhópsins voru henni að því leyti mikil
björg á sínum tíma. Þessi hlédrægni Guð-
mundu er skiljanleg því maður finnur vel
hvað hún hefur alla tíð lagt mikið af sál
sinni í vinnu sína. Slíkt er ætíð erfitt að
bera á torg og kasta í ljónagryfju gagnrýn-
enda og almennings. Hún hefur fengið mis-
jafna dóma fyrir sýningar sínar, sérstaklega
áttu hringamyndir hennar erfitt uppdráttar
um tíma og enn virðast þær valda fólki hug-
arangri. Nú um stundir efast þó
enginn lengur um það að hún var
sérstaklega persónulegur og
sterkur málari sem þorði að fara
sínar eigin leiðir, einnig á þeim
tímum þegar verk hennar mættu
ekki skilningi. Þessi sýning á sinn
þátt í því að skipa henni þann
sess í íslenskri listasögu sem hún
á skilið. Einnig er það alltaf ómet-
anlegt að geta skoðað allan feril
einstakra listamanna á einu bretti
og almenningi er fengur í slíkum
kynningum. Guðmunda hefur skil-
ið mikið eftir sig og ekki má
gleyma því að ást hennar á mynd-
listinni heldur áfram eftir hennar dag í
formi styrks þess sem hún ánafnaði ungu
listafólki í erfðaskrá sinni.
Ástríðumálari
Ragna Sigurðardóttir
MYNDLIST
TILBRIGÐI VIÐ STEF
Til 31. október. Listasafn Íslands er opið alla daga
nema þriðjudaga frá kl. 11–17.
MÁLVERK, GUÐMUNDA ANDRÉSDÓTTIR (1922–
2002)
Guðmunda Andrésdóttir „Nú um
stundir efast þó enginn lengur um
það að hún var sérstaklega per-
sónulegur og sterkur málari sem
þorði að fara sínar eigin leiðir,
einnig á þeim tímum þegar verk
hennar mættu ekki skilningi.“
Morgunblaðið/Golli