Morgunblaðið - 25.01.2004, Síða 12

12 | 25.1.2004
H
rafnhildur Ming, sextán mánaða, handleikur stóra
kubba, tætir tepoka og rífur í pottablóm eins og henn-
ar aldri sæmir. Mamma hennar, þingkonan Þórunn
Sveinbjarnardóttir, fylgist með og grípur inn í þegar
pottablómið er farið að þjást óþarflega mikið. „Hún
hefur mikið skap og lætur ekki ganga framhjá sér,“
segir hún og horfir á dóttur sína sem hún fékk fyrst í
fangið í Kína fyrir tæpum þremur mánuðum. Þá var lokið ættleiðingarferli sem alls
tók tvö ár og níu mánuði.
Það er ýmislegt sem getur dregið ættleiðingu á langinn, hér á landi og í heima-
landi barnanna. Í Kína virðist daglegt brauð að stúlkubörn séu borin út, þar sem
karlkynið er rétthærra þar í landi og lög í gildi um að hjón megi bara eignast eitt
barn. Þær sem bornar eru út bjargast stundum og fá þá skjól á munaðarleys-
ingjahælum eða barnaheimilum. Auglýst er eftir foreldrum þeirra og ef enginn gef-
ur sig fram er hægt að huga að ættleiðingu.
Umsókn Þórunnar var send til Kína haustið 2002, um fimmtán mánuðum eftir
að hún var samþykkt sem kjörforeldri. Þá var Hrafnhildur nýfædd. Fæðing-
ardagur hennar er skráður 28. ágúst þar sem talið er að hún hafi verið þriggja
vikna þegar hún fannst í september 2002, úti á götu í Boyang í Jiangxi-héraði í
Kína.
Þórunn fékk myndir og upplýsingarnar um Hrafnhildi í september á síðasta ári
en þá höfðu skýrslurnar um barnið legið fyrir frá í apríl sama ár og hún því tilbúin
til ættleiðingar átta mánaða en ekki fjórtán mánaða eins og hún var þegar þær
mæðgur hittust loks. Í skýrslunni sem Þórunn fékk í september voru myndir og
skýrslur um þroska og heilsu Hrafnhildar. Þessar upplýsingar miðuðust allar við
apríl sl. Skýrslur þeirra mæðgna rötuðu svo saman á ættleiðingarskrifstofu sum-
arið 2003 og svo hittust þær loks hinn 2. nóvember 2003.
Byrjum á núllpunkti
Þórunn ákvað fyrir þremur árum að hún vildi ættleiða barn. „Ég var ekki búin
að hugsa um þetta lengi þegar ég ákvað að ættleiða. Ég er nú yfirleitt fljót að taka
ákvarðanir þegar ég vind mér í þær. Ákvörðunin var sú að eignast barn og síðan
varð hún sú að ættleiða barnið. Ég vissi að þetta tæki sinn tíma. En ég hafði þá ráð-
rúm til þess að hugsa málið og undirbúa mig að því marki sem hægt er. Allt fyrsta
árið, ef ekki lengur, var þetta mjög óraunverulegt. Það var ekki fyrr en einu og
hálfu ári eftir að ferlið hófst að stóra umsóknin fór til Kína; allt um mig og mína,
fjárhagsstöðu og uppruna. Þá vissi ég að það var um það bil ár í að ég myndi eign-
ast barn og það stóð heima. En það er ekkert öruggt fyrr en búið er að ganga frá
ættleiðingunni og allir pappírar stimplaðir og frágengnir.“
Þórunn og Eydís, eldri systir hennar, fóru til Kína í lok október sl. með hópi sem
var að fara að ná í alls tíu stelpur á tveimur barnaheimilum í
Jiangxi-héraði. Aðlögun var engin þegar börn og foreldrar
hittust í fyrsta skipti. „Ég held að það hugtak sé ekki til í
Kína,“ segir Þórunn og kímir. „Okkur var skipt í tvo hópa
og sátum í stóru hótelherbergi. Svo var komið með þær, kín-
verska nafnið þeirra kallað upp og foreldrarnir áttu að gefa sig fram. Ég var að
hitta barnið mitt í fyrsta sinn með allt fullt af embættismönnum og fóstrum og
barninu leist náttúrulega ekkert á þetta.“
Þær fengu svo dálítinn frið inni á hótelherbergi og síðan kom ein af fóstrunum
og gat svarað einhverjum spurningum. „Reyndar fengum við ósköp stuttan tíma til
þess. Mér fannst svolítið erfitt að geta ekki setið aðeins lengur með fóstrunum og
rætt um barnið en það var ekki boðið upp á það. Við byrjum bara á núllpunkti,
hún þarf að kynnast mér og ég henni. En lítil börn eru svo skynsöm, þau uppgötva
fljótt hver er alltaf til staðar og gefur þeim að borða og sinnir þeim. Það gengur á
ýmsu en mér finnst hún Hrafnhildur hafa verið ótrúlega dugleg. Það sama má
segja um hinar stelpurnar sem komu heim í nóvember. Þetta eru flottar og dugleg-
ar stelpur.“ Sumar þeirra halda hluta af kínverska nafninu sínu eins og Hrafnhild-
ur Ming, en kínverska nafnið hennar þýðir björt eða skínandi og er í kínversku
táknað með sól og tungli.
Mótmælti kröftuglega fyrstu sólarhringana
Hrafnhildur var þegar búin að taka út heilmikinn þroska og var farin að tileinka
sér kínverskuna þótt hún hafi ekki verið farin að segja margt þegar hún var ætt-
leidd. Hrafnhildur og stelpurnar sem eru í sömu sporum og hún, að því leyti að
hafa verið yfirgefnar af mæðrum sínum og svo ættleiddar, hafa orðið fyrir tveimur
áföllum á stuttri ævi. „Auðvitað er það erfitt fyrir svona lítið barn að sitja skyndi-
lega uppi með einhverja ókunna konu og Hrafnhildur mótmælti kröftuglega fyrstu
sólarhringana, fannst þetta ómögulegt. Svo virtist hún ákveða að sætta sig við orð-
inn hlut og nú gengur vel.“
Hrafnhildur dettur og fer að gráta þegar hér er komið sögu og mamman stekkur
til og huggar. „Þegar hún var nýkomin heyrðist ekki í henni þótt hún dytti kylliflöt.
Hún var orðin vön því að vera ekkert að kvarta en nú er hún farin að bregðast eðli-
lega við. Svo er hún líka búin að læra að kyssa og knúsa og ýmislegt fleira sem gott
er að kunna í lífinu,“ segir Þórunn brosandi. „En það hefur verið vel hugsað um
stelpurnar á barnaheimilinu þar sem Hrafnhildur var. Hún kann að leika sér og
myndar tengsl og er hraust og þrifaleg. Ákveðnin hefur komið henni vel þar sem
lífsbaráttan hefur örugglega verið hörð fyrsta æviárið.“
Líf fólks breytist við að eignast barn, hvort sem það er með ættleiðingu eða öðr-
um leiðum, eins og Þórunn segir þegar talið beinist að því hvernig lífið hafi breyst
með Hrafnhildi Ming. „Ég var búin að venjast því að vera barnlaus en nú er komin
ný manneskja í líf mitt og hún hefur forgang. Það er mjög tímabær og gleðileg
breyting en auðvitað tekur svolítinn tíma að venjast því.“
Ættleiðingarferlið er lengra fyrir einhleypa en hjón og ekki öll lönd sem leyfa
ættleiðingar þarlendra barna til einhleypra. „Ég fann að sumir af þessum embætt-
ismönnum áttu erfitt með að láta það ríma að ég væri einstæð móðir og stjórn-
málamaður. Ég þótti því frekar skrýtin.“
„Baraðferðin“ hentar ekki
Það þykir enn frekar sérstakt hér á landi að einhleyp kona ættleiði barn þótt það
þyki sjálfsagt til að mynda í Bandaríkjunum og víðar. Vinum Þórunnar í útlöndum
fannst þetta fulllkomlega eðlileg ákvörðun og spurðu ekki sömu nærgöngulu
spurninganna og sumir Íslendingar hafa gert. „Fyrir einhverjar konur skiptir það
miklu máli að ganga með og fæða barnið sitt. Ég er bara ekki þannig gerð og það
vegur ekki þungt hjá mér. Ég varð vör við það framan af, þegar ég var farin að
segja fólki frá þessu, að þótt allir væru mjög glaðir fyrir mína hönd voru sumir
samt dálítið hissa á því að ég skyldi velja þessa leið. Kannski sérstaklega á Íslandi
því Íslendingar hafa nú löngum notað gömlu „baraðferðina“ við að eignast börn,
þ.e.a.s. með ókunnugu fólki. Það er ekki aðferð sem hentar mér.“
Þórunn var 35 ára þegar hún ákvað að hún vildi eignast barn. „Það hefur aldrei
verið neitt markmið í mínu lífi að verða einstæð móðir, nema síður sé, en auðvitað
kemur að því að maður horfist í augu við það hvort maður ætlar að eignast barn
eða ekki. Örlögin hafa hagað því þannig að ég geri það ein. Ef aðstæður væru með
einhverjum öðrum hætti hefði niðurstaðan líklega orðið sú sama.“
Að mati Þórunnar ætti fólk sem á í vandræðum með að eignast barn að íhuga
ættleiðingu fyrr en nú er raunin. „Ætli fólk á annað borð að eignast barn eða börn
er ættleiðing kostur sem allir ættu að velta fyrir sér. Flestir sem eiga við barnleysi
að stríða virðast tilbúnir til að leggja mjög mikið á sig andlega og líkamlega til að
eignast barnið sitt, til dæmis að fara í glasafrjóvganir. En svo virðist ættleiðingin
ekki eins nærtæk. Því er stundum allt annað fullreynt þegar fólk fer að hugleiða
ættleiðingu sem alvörukost. Ættleiðing tekur sinn tíma og henni fylgir mikil skrif-
finnska. Fólk verður því að vera tilbúið að opna einkalíf sitt fyrir félagsráðgjöfum,
barnaverndarnefndum og ráðuneyti dómsmála og færa ítarleg rök fyrir ósk sinni
og því að maður geti talist gjaldgengt foreldri. Ef maður er tilbúinn til þess er það
algjörlega fyrirhafnarinnar virði.“
Eftir allt saman bara einn heimur
Það gerist varla lengur að börn sem fæðast á Íslandi séu ættleidd. „En áður fyrr
voru börn borin út á Íslandi eins og þau eru borin út í Kína núna, eða fjölskyldur
leystar upp vegna fátæktar. Um allan heim eru börn sem vantar foreldra en lífið er
ekki það einfalt að það sé hægt að para þau öll saman við foreldra í fjarlægum
löndum. Eins og kemur svo berlega í ljós í ættleiðingarferlinu, þá er hin endanlega
ákvörðun í höndunum á yfirvöldum þess lands sem barnið er frá. Og það land, í
mínu tilfelli Kína, setur sínar reglur og sín skilyrði. Það er ekki sjálfsagt að leyfa
ættleiðingar til útlanda og oft spurning um þjóðarstolt. Í ýmsum löndum eru ætt-
leiðingar til útlanda ekki leyfðar af því að yfirvöld vilja ekki að börnin fari annað.
Ég get að mörgu leyti skilið það en ef maður hugsar fyrst og fremst um velferð
barnanna á ekki að skipta neinu máli hvar þau lenda, í upprunalandi sínu eða ein-
hverju öðru.“
Þórunn hefur starfað fyrir Alþjóða Rauða krossinn í þróunarlöndunum og
„Ég var búin að venjast því að vera barnlaus en nú er komin ný
manneskja í líf mitt og hún hefur forgang. Það er mjög tímabær og
gleðileg breyting en auðvitað tekur svolítinn tíma að venjast því.“