Morgunblaðið - 28.08.2004, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 2004 33
Í DAG, laugardag, bjóða Akur-
eyringar til veislu bæði gestum og
sjálfum sér. Akureyrarvaka er nú
haldin í þriðja sinn í samvinnu
bæjarins, fyrirtækja og stofnana í
miðbænum og listamanna. Vökuna
skapa íbúarnir sjálf-
ir, hún er lifandi
verkefni sem þarf
ekki að standast
samanburð við neina
aðra hátíð.
Akureyrarvaka er
endapunktur Lista-
sumars og afmæli
Akureyrarbæjar
fagnað jafnframt, en
hún markar einnig
upphaf skammdeg-
isins og það er hress-
andi fyrir líkama og
sál að lyfta sér á
kreik þegar fer að
húma að. Njóta hins
margbreytilega sem
bærinn okkar hefur
uppá að bjóða.
Hátíðin var sett í
rökkurró í Lystigarð-
inum kl. 21.00 í gær-
kveldi. Búið er að
setja upp lýsingu á
aðal göngustíga í
garðinum og hann
verður upplýstur
fram til 15. sept-
ember svo að það verður ánægju-
legt að njóta rökkursins á haust-
kvöldum þar.
Í morgun voru bæjarbúar vaktir
af Lúðrasveitinni og fjallahjólamót
hófst í Kjarnaskógi kl. 9.00 í
morgun. Síðan rekur hver við-
burðurinn annan.
Mér telst til að það verði a.m.k.
sjö opnanir á myndlistarsýningum
innlendra listamanna sem sýna
verk sín og Listasafnið okkar opn-
ar stórmerkilega sýningu á verk-
um Boyle-fjölskyldunnar, ,,Ferð
að yfirborði jarðar“ og það er frú
Cherie Blair sem opnar hana
formlega.
Í dag er margt fróðlegt að sjá,
skoða, snerta og smakka hér
nyrðra, þar má nefna sem dæmi
tillögur að nýju menn-
ingarhúsi, fjórða bindi
af Sögu Akureyrar
sem kemur út í dag,
Maríu mey í ýmsum
myndum, gamlar
glæsikerrur, þæfða
ull, muni úr Fairey
Battle flugvélinni,
myndbrot úr sögu Ak-
ureyrar, byggingarlist
á brekkunni og heil-
steikt naut á Ráðhús-
torgi. Dagskráin er
einn allsherjar bræð-
ingur sköpunar og
gleði og í honum vona
ég að allir ættu að
geta fundið sinn takt.
Akureyrarvöku lýk-
ur síðan á eldgöngu
þar sem safnast sam-
an hestamenn, kyndla-
berar, lúðrasveit og
eldspúarar og ganga
úr Gilinu niður á upp-
fyllingu við Strand-
götu þar sem form-
legri dagskrá lýkur á
eftirminnilegan hátt.
Gaman væri að sjá íslenska fán-
ann að húni á sem flestum stöðum
og ég hvet bæjarbúa til að flagga í
tilefni dagsins.
Dagskráin er birt í heild sinni á
vef Akureyrarbæjar www.ak-
ureyri.is.
Góða skemmtun.
Velkomin á
Akureyrarvöku!
Sigrún Björk Jakobsdóttir
skrifar um Akureyrarvöku
Sigrún Björk
Jakobsdóttir
’Akureyrar-vaka er enda-
punktur Lista-
sumars og
afmæli Akur-
eyrarbæjar
fagnað jafn-
framt …‘
Höfundur er formaður menningar-
málanefndar Akureyrar.
LYFJAFYRIRTÆKIÐ Delta,
dótturfyrirtæki Pharmaco, sem er
eign íslenska lyfjarisans Actavis
Group, ber hag íslenskra sjúklinga
fyrir brjósti. Velta og hagnaður
þessarar lyfjasamsteypu er sú
hæsta sem þekkist hér á landi.
Hagnaðurinn er talinn í þúsundum
milljóna á hverjum ársfjórðungi.
Þessi mikla velgengni hvílir á
útsjónarsemi starfsmanna og eig-
enda, sem leita allra leiða til að
hagræða í rekstri þannig að eig-
endur hagnist sem mest og við-
skiptavinir (sjúklingar) fái lyfin á
sanngjörnu lágmarksverði.
Tökum einfalt dæmi:
Læknar hafa um nokkurt skeið
ráðlagt kaup á „Barnamagnýl“,
sem er fyrirbyggjandi gegn blóð-
tappamyndun hjá sjúklingum með
hjartaöng og hjartadrep. „Barna-
magnýl“ var því eitt mest notaða
lyfið í landinu. Hvert box innihélt
sem svarar til 100 x 150 mg
skammta á 799 kr. (en ráðlagður
skammtur er 75 mg á dag, og því
innihélt hvert box 200 dag-
skammta).
Þarna sáu velunnarar okkar hjá
lyfjarisanum sér leik á borði.
– Við búum bara til nýtt nafn á
lyfið – „Hjartamagnýl“ – hækkum
verðið um 250% - og tökum gamla
„Barnamagnýlið“ út af markaðum!
Algjör snilld!
Nú er aðeins hægt að kaupa
„Hjartamagnýl“ í lyfjaverslunum
og inniheldur hvert box 50 x 75
mg skammta á 498 kr. eða 4 sinn-
um færri skammta en áður.
Hækkunin sem sé 250%!
Afgreiðslustúlkurnar í lyfja-
versluninni sögðust fá skammir
frá sjúklingum margoft á dag
vegna þessarar nýju uppfinningar
lyfjarisans.
Þetta er aðeins lítið og „ódýrt“
dæmi um misnotkun á einokun.
Hvar eru neytendavarnir? Hvers
vegna er Sjónvarpið ekki með
vikulega neytendaþætti – eins og
t.d. í Bretlandi – þar sem fram-
leiðendum er veitt aðhald og af-
hjúpaðar viðskiptabrellur og
óheiðarlegir viðskiptahættir gegn
neytendum?
HANS KRISTJÁN ÁRNASON,
viðskiptafræðingur,
Sjafnargötu 6,
101 Reykjavík.
„Barnamagnýl“
breytt í
„Hjartamagnýl“
Frá Hans Kristjáni Árnasyni:
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
EINS og svo margir aðrir ungir
skákmenn ólst ritari þessara lína
upp við goðsögn í skákheiminum
sem gnæfði yfir allar aðrar en það
var sérlundaði snillingurinn Bobby
Fischer sem varð heimsmeistari á
Íslandi 1972 og tefldi ekki neitt eftir
það. Aðdáendur hans skiptu hundr-
uðum þúsunda og var lærifaðir minn
einn þeirra. Hann tefldi allar byrj-
anirnar hans og gerir enn. Eitt stóð
upp úr hjá þessari amerísku kynja-
veru við skákborðið; sigurviljinn var
óþrjótandi. Engu skipti hvort skákin
var mikilvæg eða ekki, ávallt skyldi
teflt til sigurs. Þeir sem urðu þess
heiðurs aðnjótandi að tefla við snill-
inginn geta vart lýst þeim mikla bar-
áttukrafti sem stafaði frá honum.
Jafntefli og sérstaklega þau stuttu
voru eitur í hans beinum. Telft skyldi
í botn í hverri skák. Ekki leit út fyrir
annað en að hávaxni bandaríski ein-
farinn myndi hætta alfarið tafl-
mennsku eftir heimsmeistaratignina
og fylgja þannig í fótspor fyrirmynd-
ar sinnar og landa Pauls Morphys
sem hafði sigrað skákheiminn með
glæsilegri taflmennsku 1857–1859
en hóf eftir það að hoppa eins og
riddari sem leiddi til þess að hann
hvarf af sjónarsviðinu.
Kannski er þetta hluti skáklistar-
innar – snillingar sem þar spretta
upp eiga erfitt með að hafa stjórn á
allri þeirri innri sálarbaráttu sem
listin krefst. Grundvöllur sigurs í
listinni er sjálfstraust og orka. Af
hvoru tveggja hafði Fischer nóg en
orka hans var því miður of oft nei-
kvæð og eyðandi. Sennilega hefði
verið gott fyrir skáksöguna að eiga
þessa goðsögn í friði; hann hafði bor-
ið sigurorð af rússneska birninum og
sest í helgan stein. En eins og svo
margir snillingar varð hann uppi-
skroppa með fé og fimm milljón doll-
ara verðlaunapottur var of mikið til
að hafna. Einvígi milli hans og Boris
Spasskys hófst 1992, tuttugu árum
eftir að heimsmeistaraeinvígi þeirra
lauk í Reykjavík 1972. Auðjöfur
nokkur stóð fyrir þessu uppátæki og
fóru leikar fram í fyrrverandi Júgó-
slavíu en þá hafði það land fengið á
sig fordæmingu heimsins og við-
skiptabann hafði verið lagt á það.
Þetta hafði í för með sér að banda-
rískir ríkisborgarar máttu ekki þéna
þar fé. Á blaðamannafundi fyrir ein-
vígið skyrpti hinn 49 ára „heims-
meistari“ á yfirlýsingu bandarískra
yfirvalda þess efnis að hann ætti yfir
höfði sér handtöku vegna þátttöku
sinnar í einvíginu. Boris Spassky, þá
franskur ríkisborgari, fékk engar
slíkar hótanir frá þarlendum stjórn-
völdum.
Eins og svo oft áður í skáksögunni
bryddaði Fischer upp á einhverju
nýju í einvíginu. Hann innleiddi sín
eigin tímamörk þar sem hvor kepp-
andi fékk viðbótartíma fyrir hvern
leik sem hann lék. Í dag er þetta
form tímamarka að koma í stað þess
sem var. Fischer sigraði í einvíginu
með tíu sigrum gegn fimm en alls
voru tefldar þrjátíu skákir. Að mati
flestra var einvígið ekki vel teflt í
samanburði við það sem bestu skák-
menn þess tíma voru að gera. Engu
að síður náðu þessir öldnu meistarar
að kveikja óhemju mikinn áhuga
skákmanna á einvíginu og ekki síst
hér á landi. Margir lögðu leið sína í
húsakynni Taflfélags Reykjavíkur til
að fylgjast beint með gangi mála í
fyrstu einvígisskákinni. Að gæðum
stóð þessi skák upp úr í einvíginu.
Hvítt: Bobby Fischer
Svart: Boris Spassky
Breyer-afbrigðið í Spænska
leiknum
1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 a6 4.
Ba4 Rf6 5. 0–0 Be7 6. He1 b5 7. Bb3
d6 8. c3 0–0 9. h3 Rb8
Upphafið af Breyer-afbrigðinu
sem Spassky hafði mikið dálæti á en
hann tefldi það m.a. í Reykjavík
1972.
10. d4 Rbd7 11. Rbd2 Bb7 12. Bc2
He8 13. Rf1 Bf8 14. Rg3 g6 15. Bg5
h6 16. Bd2 Bg7 17. a4 c5 18. d5 c4
Næsti leikur þótti nokkuð merki-
legur í Faxafeni á sínum tíma en frá
sjónarhóli nútímans virðist hann
ósköp eðlilegur enda til þess ætlaður
að hindra mótspil svarts á drottning-
arvæng og byggja upp spil hvíts þar.
19. b4! Rh7?!
Strategísk mistök þar sem meira
mótspil hefði fengist eftir 19. … cxb3
20. Bxb3 Rc5 þó að hvítur stæði
vissulega betur eftir 21. c4!
20. Be3 h5 21. Dd2 Hf8 22. Ha3!
Rdf6
Áætlun hvíts gengur út á að þre-
falda á a-línunni og þrýsta svo hægt
og sígandi á b5-peð svarts. Til greina
kom fyrir svartan að leika 22. … h4
23. Rf1 f5 24. exf5 gxf5 25. Rg5 en þá
stæði hann einnig aðeins lakar.
23. Hea1 Dd7 24. H1a2 Hfc8 25.
Dc1 Bf8 26. Da1 De8 27. Rf1! Be7
28. R1d2 Kg7 29. Rb1
Svartur er orðinn verulega að-
þrengdur og reynir nú að mynda sér
mótspil með mannsfórn.
29. … Rxe4! 30. Bxe4 f5?!
30. … Rf6 hefði veitt svörtum
kröftugra mótspil.
31. Bc2 Bxd5 32. axb5 axb5 33.
Ha7! Kf6 34. Rbd2 Hxa7 35. Hxa7
Ha8 36. g4! hxg4 37. hxg4 Hxa7 38.
Dxa7 f4?!
Hugsanlega hefði 38. … Be6 veitt
harðvítugra viðnám en næsti leikur
hvíts sýnir óumdeilanlega að lengi
lifir í gömlum glæðum!
39. Bxf4! exf4?!
Betra hefði verið 39. … Bxf3! 40.
Bxe5+ dxe5 41. Rxf3 Rg5 en engu að
síður stæði hvítur þá vel að vígi. Eft-
ir textaleikinn tekst hvítum að færa
frumkvæði sitt sér í nyt.
40. Rh4! Bf7 41. Dd4+ Ke6 42.
Rf5!
Glæsileg gervifórn sem svartur á
ekkert gott svar við.
42. … Bf8 43. Dxf4 Kd7 44. Rd4
De1+ 45. Kg2 Bd5+ 46. Be4 Bxe4+
47. Rxe4 Be7 48. Rxb5 Rf8 49.
Rbxd6 Re6 50. De5 og svartur gafst
upp.
Að einvíginu loknu í Júgóslavíu
dvaldist Bobby aðallega í Ungverja-
landi en hvarf þaðan eftir að fylgd-
arkona hans í einvíginu hryggbraut
hann með því að hafna bónorði hans.
Meðan á dvöl hans þar stóð hittu
skákmenn hann einstöku sinnum
fyrir tilviljun. Núverandi breski
meistarinn í skák, skoski stórmeist-
arinn Jonathan Rowson, sagði mér
eitt sinn að hann hefði ásamt enskum
kollega sínum, Peter Wells, hitt
Bobby á lestarstöð í Búdapest. Skot-
inn áræðni nálgaðist meistarann og
hrósaði honum í hástert. Bobby tók
honum ekki illa en vildi vera út af
fyrir sig. Mér þótti frásögn þessi
merkileg en í raun og veru er hún
það ekki. Eina ástæðan fyrir því að
mér fannst hún spennandi var sú að
sterkur skákmaður talaði við Bobby.
Þessi tilfinning var dæmigerð fyrir
þá dulúð sem hvíldi yfir Bobby en
eftir viðburði síðustu ára og fúk-
yrðaflaum veiks manns í fjölmiðlum
er ljóst að blæjan dularfulla er farin
fyrir bí. Að sumu leyti er það harmur
skákheimsins og Bobbys en engu að
síður á þessi gamla hetja það ekki
skilið af löndum sínum að vera hent í
fangelsi fyrir það eitt að hafa teflt
skák. Andi hans mun vart fá frelsun
þar.
Frelsun Bobbys
SKÁK
Japan
ARFLEIFÐ FISCHERS
Ágúst 2004
Reuters
Bobby Fischer, fyrrverandi heimsmeistari í skák.
Daði Örn Jónsson
Helgi Áss Grétarsson