Morgunblaðið - 22.10.2004, Qupperneq 6

6 FÖSTUDAGUR 22. OKTÓBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Bók sem sker sig úr
Ótrúleg spenna!
Lesið og sannfærist
BÓKAÚTGÁFAN HÓLAR
„Karin Alvtegen er einstök
meðal spennusagnahöfunda“
Eskilstuna-Kuriren
„Þessi bók tekur af öll
tvímæli um frábæra
hæfileika Alvtegen ...“
The Guardian
„... spennan eins og hjá
Hitchcock ...“
Vouge
HÆSTIRÉTTUR hefur staðfest
þá niðurstöðu Héraðsdóms Suður-
lands, um þjóðlendumörk í upp-
sveitum Árnessýslu, eða Bláskóga-
byggð, að land innan landamerkja
nokkurra jarða sé ekki þjóðlenda.
Jafnframt var staðfest niðurstaða
héraðsdóms um að Framafréttur
teljist þjóðlenda en í öðru máli,
sem ríkið höfðaði aðeins gegn Blá-
skógabyggð, var snúið við niður-
stöðu héraðsdóms um að afréttur
„norðan vatna“ væri ekki þjóð-
lenda. Hefur úrskurður óbyggða-
nefndar því verið staðfestur um að
allur Biskupstungnaafréttur sé
þjóðlenda og um leið afréttur Blá-
skógabyggðar.
Dómsins beðið á
mörgum vígstöðvum
Telst niðurstaða Hæstaréttar,
sem var fjölskipaður í málunum
tveimur, vera fordæmisgefandi
fyrir þau landsvæði sem óbyggða-
nefnd á eftir að fjalla um. Var
Hæstaréttardómsins beðið á mörg-
um vígstöðvum og meðferð mála á
Norðausturlandi og uppkvaðning
úrskurða um V-Skaftafellssýslu og
Rangárvallasýslu hafði verið frest-
að. Hefur lögmaður ríkisins þannig
fengið öðru sinni framlengdan
frest til 12. nóvember nk. að lýsa
þjóðlendukröfum á Norðaustur-
landi.
Í öðru málinu sótti ríkið gegn 17
einstaklingum, einu einkahluta-
félagi, einni kirkjusókn (Bræðra-
tungukirkju, einum minningarsjóði
og sveitarfélaginu Bláskógabyggð.
Kröfum ríkisins var hafnað um
að mörk þjóðlendu yrðu dregin inn
fyrir landamerki Úthlíðartorfu,
Haukadalstorfu, Hóla og Tungu-
heiðar, eins og þeim er lýst í
landamerkjabréfum og dómi. Gekk
eignardómur í Hæstarétti um
Tunguheiði árið 1980, þar sem við-
urkenndur var beinn eignarréttur
Bræðratungukirkju að landinu.
Hæstiréttur bendir á að ríkið hafi
unað þeim dómi en kjósi engu að
síður að haga kröfulínu sinni þann-
ig að hún fari þvert í gegnum land
kirkjunnar. „Sú krafa fær ekki
samrýmst þeirri afstöðu aðaláfrýj-
anda [ríkisins] að una áðurnefnd-
um dómi og eru haldlausar þær
skýringar hans að með dóminum
hafi ekki verið skorið efnislega úr
um eignarrétt. Verður kröfu aðal-
áfrýjanda um að mörk þjóðlendu
verði dregin inn á land stefnda
Bræðratungukirkju á Tunguheiði
hafnað þegar af þeirri ástæðu,“
segir Hæstiréttur.
Fellst ekki á að nefndin hafi
ekki sinnt rannsóknarskyldu
Hæstiréttur segir landamerkja-
bréf fyrir Úthlíðartorfu og Hauka-
dalstorfu frá ofanverðri 19. öld
ekki ein og sér sanna beinan eign-
arrétt landeigenda. Önnur atriði
verði að koma til, s.s. eldri heim-
ildir. Kemur þar einkum til vísitas-
íubók Brynjólfs Sveinssonar, bisk-
ups í Skálholti, frá árinu 1646 þar
sem skráður er vitnisburður leigu-
liða um landamerki jarðarinnar.
Fellur sá vitnisburður saman við
lýsingu landamerkjabréfa. „Er
með þessum gögnum sýnt fram á
hver umráðamenn jarðarinnar í
nokkrar aldir töldu vera rétt mörk
landsins og að með landamerkja-
bréfinu 1885 hafi ekki verið gengið
lengra í því að helga jörðinni land
en áður var gert,“ segir Hæstirétt-
ur um Úthlíðartorfuna.
Þá fellst Hæstiréttur ekki á þau
sjónarmið Bláskógabyggðar og
landeigenda að með þjóðlendulög-
unum nr. 58/1998 sé ekki fullnægt
kröfum um réttláta málsmeðferð.
Ekki er heldur fallist á að
óbyggðanefndinni hafi ekki verið
ætlað með lögunum að taka til um-
fjöllunar kröfur ríkisins um land
sem þinglýstar heimildir væru til
um, né að nefndin hafi ekki sinnt
rannsóknarskyldu sinni með full-
nægjandi hætti.
Málin dæmdu dómarar Hæsta-
réttar, þau Markús Sigurbjörns-
son, Garðar Gíslason, Guðrún Er-
lendsdóttir, Gunnlaugur Claessen,
Hrafn Bragason, Ingibjörg Bene-
diktsdóttir og Pétur Kr. Hafstein,
fv. hæstaréttardómari.
Lögmaður ríkisins var Skarp-
héðinn Þórisson hrl. en lögmenn
landeigenda voru Ólafur Björns-
son hrl., sem einnig flutti mál Blá-
skógabyggðar, og Ragnar Aðal-
steinsson hrl.
Var ríkinu gert að greiða gjaf-
sóknarkostnað, 300 þúsund krónur
í málskostnað tveggja aðila og
þóknun lögmanna upp á tvær
milljónir króna. Að öðru leyti féll
málskostnaður niður fyrir Hæsta-
rétti.
Hæstiréttur staðfestir úrskurði óbyggðanefndar um þjóðlendumörk í uppsveitum Árnessýslu
Morgunblaðið/Golli
Þeir Björn Sigurðsson í Úthlíð og Ólafur, sonur hans og lögmaður, ánægðir fyrir utan Hæstarétt í gær.
Eignarrétt-
ur landeig-
enda viður-
kenndur

    



 
 


      


 

 
 
 
 





 





 
 
 
 
 


 


 
 
 
 



 


  










  
 


 
!




"  


 







 

 

 
   
!  
 " # $
 $
  !
 & '("  


 

Vísitasíubók Brynjólfs biskups
mikilvægt sönnunargagn
NIÐURSTÖÐUR Hæstaréttar eru
í samræmi við úrskurð óbyggða-
nefndar og þær eru ótvíræð stað-
festing á því að meginniðurstöður
óbyggðanefndar eru reistar á
traustum grunni.
Þetta sagði Sif Guðjónsdóttir,
skrifstofustjóri hjá óbyggða-
nefnd, eftir að Hæstiréttur hafði
kveðið upp dóm um þjóðlendur á
Suðurlandi í gær.
Sömu niðurstöður
Hún segir Hæstarétt í raun
komast að alveg sömu niðurstöðu
og óbyggðanefnd um Bisk-
upstungnaafrétt, bæði norðan
vatna og Framafrétt þar sem
óbyggðanefnd hafi úrskurðað
þjóðlendur. Héraðsdómur Suður-
lands hafi snúið þeirri niðurstöðu
við hvað varðar afrétt norðan
vatna og talið það eignarland.
„Hæstiréttur er hins vegar sam-
mála óbyggðanefnd og segir að
þar sé þjóðlenda og afréttur,
þ.e.a.s. á afrétti norðan vatna, og
sama máli gegni um Framafrétt
þar sem Héraðsdómur Suður-
lands var raunar á sama máli.
Síðan er það niðurstaða óbyggða-
nefndar, Hæstaréttar og Héraðs-
dóms Suðurlands að jarðir neðan
við Biskupstungnaafrétt séu eign-
arlönd. Þannig að í þessum dóm-
um tveimur felst ótvíræð stað-
festing Hæstaréttar á því að þær
meginforsendur sem óbyggða-
nefnd hefur byggt úrskurði sína
á fái staðist,“ segir Sif.
Hún segir eina frávikið milli
niðurstöðu nefndarinnar og
Hæstaréttar vera Hagafells-
svæðið svokallaða, sem sé lítill
landskiki á jaðri Biskups-
tungnaafréttar vestanverðum.
„Þar hafði óbyggðanefnd úr-
skurðað þjóðlendu og Hæstiréttur
bætir því við að þar sé afréttur
að auki,“ segir Sif.
Staðfest-
ing á nið-
urstöðum
óbyggða-
nefndar
ÞAÐ VAR mjög mikilvægt að fá
niðurstöðu Hæstaréttar um til-
tekin grundvallaratriði í þessu
máli. Nú þarf að rannsaka að
hve miklu leyti þessi dómur hef-
ur fordæmisgildi gagnvart öðr-
um landsvæðum og taka til
skoðunar að hve miklu leyti
menn kunni að þurfa að breyta
um stefnu í þeim efnum.
Þetta segir fjármálaráðherra,
Geir H. Haarde, um dóma
Hæstaréttar í þjóðlendumál-
unum og minnir á að varðandi
landsvæðin norðan vatna og
Framafrétt hafi Hæstiréttur
fallist á þau séu þjóðlendur.
„Stóra niðurstaðan gagnvart
landeigendum er að það er fall-
ist á þeirra kröfur. Ég tel ekki
að þetta sé neinn ósigur fyrir
ríkið. Tilgang-
urinn var ekki
síst að fá á
hreint í eitt
skipti fyrir öll
hvernig þess-
um málum
væri háttað.
Það eru auð-
vitað mik-
ilvægir lang-
tímahagsmunir fyrir þessa
landeigendur að það komi ekki
aðilar síðar og beri brigður á
þeirra eignarétt. Ég tel ástæðu
til þess að óska landeigendum
til hamingju með þessa nið-
urstöðu og sérstaklega Birni
Sigurðssyni í Úthlíð sem hefur
haft ákveðna forystu í þessum
málum,“ segir Geir.
Ekki ósigur
fyrir ríkið
Geir H. Haarde