Morgunblaðið - 04.11.2004, Qupperneq 14

14 FIMMTUDAGUR 4. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Áhuginn var ósvikinn, mennflykktust enda á kjörstað,margir biðu klukkustund-um saman í röð og nið-
urstaðan er sú að djúpstæður klofn-
ingur bandarísku þjóðarinnar hefur
verið staðfestur. Líklegt er að sá
klofningur setji í auknum mæli
mark sitt á næstu fjögur ár George
W. Bush í Hvíta
húsinu í Wash-
ington.
Þótt endanleg
niðurstaða hvað
varðar fjölda
kjörmanna hafi ekki fengist í gær
er ljóst að sigur George W. Bush
telst afgerandi og glæsilegur og
mun stærri en skoðanakannanir
höfðu gefið til kynna. Á landsvísu
hlaut Bush 51% greiddra atkvæða
gegn 48% Johns F. Kerrys. Er það
besta hlutfall í prósentum talið frá
árinu 1988 þegar faðir núverandi
forseta gjörsigraði andstæðing sinn,
Michael Dukakis. Forskot Bush á
landsvísu mældist (síðdegis í gær
þegar talningu var ekki fyllilega
lokið) um þrjár og hálf milljón at-
kvæða sem verður í ljósi aðstæðna
að teljast gífurlegt. Kosningaþátt-
taka var mikil á bandaríska vísu.
Klofningur bandarísku þjóð-
arinnar hefur á hinn bóginn verið
staðfestur í þessum kosningum því
gjörólík sýn til umheimsins, Banda-
ríkjanna og grundvallargilda í
mannlífinu mótaði það hvernig al-
menningur varði atkvæði sínu.
Kannanir sem gerðar voru á kjör-
stöðum leiddu í ljós að kjósendur
Bush studdu hann einkum með til-
liti til „siðferðisgilda“ og stríðsins
gegn hryðjuverkaógninni. Kjós-
endur Kerrys höfðu einkum hugann
við efnahags- og atvinnumál og inn-
rásina í Írak. Traust á forustu Bush
í hryðjuverkastríðinu, ótti við ógn-
arverk og djúp sannfæring fyrir því
að forsetinn stæði betur vörð um
heldur íhaldssöm „siðferðisgildi“
sýnast hafa tryggt honum sigur í
kosningunum. Trúarleg og siðferð-
isleg afstaða mótaði afstöðu kjós-
enda fremur en stétt, kynþáttur eða
menntun og voru mikilvægari í
huga þeirra en hryðjuverkastríðið,
ástandið í Írak og efnahagsmálin.
Þetta eru mikil tíðindi í banda-
rískum stjórnmálum.
Hvað „siðferðisgildin“ varðar er
vert að benda á að í ellefu ríkjum
var kosið um hvort leggja bæri
bann við hjónaböndum samkyn-
hneigðra. Í öllum þessum ríkjum
var bannið samþykkt með miklum
meirihluta atkvæða.
Framganga Bush í embætti,
einkum herförin gegn stjórn Sadd-
ams Hússeins í Írak og margvísleg
eftirmál hennar og árásarinnar á
Bandaríkin 11. september 2001,
hefur kallað fram afar djúpstæð
pólitísk ágreiningsefni í Bandaríkj-
unum. Þau bætast við þau sem jafn-
an eru til staðar en misjafnlega
áberandi og lúta flest að siðferð-
islegum gildum, trúarlegri afstöðu
og samfélagssýn. Vitanlega er slík-
ur klofningur ríkjandi víða erlendis,
Ísrael kemur upp í hugann, en hann
hefur líklega aldrei birst með svo
skýrum hætti sem nú í Bandaríkj-
unum.
Viðtekin sannindi hrakin
Margvísleg viðtekin sannindi um
bandarísk stjórnmál reyndust ekki
eiga við í þessum kosningum. Þann-
ig hefur jafnan verið litið svo á að
mikil kjörsókn komi demókrötum
til góða. Það reyndist ekki eiga við
nú. Bush forseti fékk mun fleiri at-
kvæði en keppinauturinn, rúmar 58
milljónir gegn tæplega 55 millj-
ónum Kerrys. Sigur hans í kjör-
mannaráðinu var því ekki bundinn
við það fyrirbrigði líkt og gerðist
árið 2000 þegar Al Gore tapaði
kosningunum þrátt fyrir að hafa
fengið fleiri atkvæði.
Menn geta síðan velt því fyrir sér
hver viðbrögðin hefðu orðið og þá
ekki síst erlendis hefði Kerry unnið
kosningarnar í kjörmannaráðinu
þrátt fyrir að vera tæpum fjórum
milljónum atkvæða á eftir Bush á
landsvísu. Slíkt hefði án nokkurs
vafa verið talið rothögg fyrir kosn-
ingakerfið í Bandaríkjunum og ef til
vill sjálft lýðræðið þar.
Þegar utankjörstaðaatkvæði og
svonefnd „bráðabirgðaatkvæði“ eru
talin með greiddu um 120 milljónir
manna atkvæði á þriðjudag. Það fer
nærri spám og telst um 60% kjör-
sókn. Rúmlega 173 milljónir manna
höfðu á hinn bóginn skráð sig.
Sannaðist því enn á ný að eitt er að
fá fólk í Bandaríkjunum til að skrá
sig og annað að fá það til að nýta
atkvæðisréttinn.
Þá hafði því verið spáð að ýmsir
hópar hlynntir demókrötum myndu
skila sér á kjörstaði sem aldrei fyrr,
Horft var m.a. til innflytjenda og
ungs fólks. Þetta kom að vísu á
daginn en hópar hlynntir repúlíkön-
um, t.a.m. kirkjuræknir Banda-
ríkjamenn og trúheitir, gerðu slíkt
hið sama þannig að met í skráningu
og kjörsókn virðist hafa jafnað sig
út.
Kerry gaf eftir
á lokasprettinum
Því hafði og verið haldið fram að
Kerry myndi reynast sterkur á
lokasprettinum. Vísað var til viðtek-
inna sanninda í því efni þar sem
skoðanakannanir sýndu að forset-
inn hafði einungis um 48% fylgi á
landsvísu gegn 46–47% Kerrys.
Haft var fyrir satt að forseti sem
ekki nyti stuðnings meira en 50%
kjósenda skömmu fyrir kjördag
væri í vandræðum því reglan væri
fremur sú að fylgið sogaðist til
áskorandans á allra síðustu dög-
unum. Þetta reyndist augljóslega
ekki eiga við rök að styðjast.
Loks var fullyrt að Kerry hefði
jafnan reynst öflugur frambjóðandi
á lokaspretti kosningabaráttu. Ann-
að kom á daginn, raunar verður
ekki annað séð en honum hafi tekist
illa upp í lokin þegar allt snýst um
að skapa sem mesta nálægð við al-
menning í þessu mikla landi. Póli-
tískir hæfileikar forsetans njóta sín
hins vegar best við þær aðstæður
og vel kann að vera að kraftmikil
framganga hans allra síðustu sólar-
hringana hafi riðið baggamuninn.
Alltjent er sýnt að sveiflan lá öll til
Bush.
Stórsigur í Flórída
Skoðanakannanir reyndust réttar
að því marki sem þær leiddu í ljós
lykilríki forsetakosninganna 2004.
Því hafði verið spáð að úrslitin
myndu ráðast í þremur ríkjum,
Ohio, Flórída og Pennsylvaníu.
Sýnt þótti að sá sem færi með sigur
af hólmi í tveimur þessara ríkja
færi með húsbóndavaldið í Hvíta
húsinu næstu fjögur árin. Þetta
kom á daginn. Kerry marði sigur í
Pennsylvaníu (50,8% gegn 48,6%)
en Bush vann Flórída örugglega og
kom það nokkuð á óvart (munurinn
var um 370.000 atkvæði, 52% gegn
47%). Forsetinn vann síðan Ohio,
það viðurkenndi Kerry að lokum
síðdegis í gær þó svo að talningu
vafaatkvæða væri ekki lokið. Því
hafði enda verið haldið fram fyrr
um daginn að tölfræðilega væri úti-
lokað að óstaðfest úrslit þar breytt-
ust nægilega til að tryggja Kerry
sigur í ríkinu sem hefur tuttugu
kjörmenn. Kerry og menn hans
virðast hafa komist að sömu nið-
urstöðu. Þar með hafði forsetinn
hlotið 274 kjörmannaatkvæði en 270
slík þarf til að sigra í forsetakjöri í
Bandaríkjunum. Andrew Card,
skrifstofustjóri forsetaembættisins,
sagði að þar á bæ væru menn sann-
færðir um að Bush myndi alls
hljóta 286 kjörmannaatkvæði þegar
upp yrði staðið. Úrslit lágu ekki
fyrir í gær í Iowa og Nýju-Mexíkó
en þau breyta engu. Undirsátar
Bush töldu hins vegar að hann
myndi einnig vinna þessi ríki sem
ættu að skila lokaniðurstöðu í dag.
Aukinn meirihluti á þingi
Repúblíkanar unnu einnig merka
sigra í þingkosningunum sem fram
fóru og bættu stöðu sína í báðum
þingdeildum þar sem þeir höfðu
meirihluta fyrir. Mun sú niðurstaða
án efa koma Bush til góða í við-
skiptum við þingið næstu fjögur ár-
in. Forsetinn mun vafalaust líta svo
á að hann hafi fengið skýrt umboð,
skýrara en fyrir fjórum árum, til að
framfylgja pólitískri heimspeki
sinni, ekki síst á sviði efnahags- og
félagsmála.
Mesta athygli vakti ósigur Toms
Daschles, leiðtoga minnihluta
Demókrataflokksins í öldungadeild-
inni. Er það í fyrsta skipti í meira
en fimmtíu ár sem flokksleiðtogi í
öldungadeildinni tapar sæti sínu.
Margir horfðu í gær til þess að leið-
togahlutverkið kæmi nú í hlut
Hillary Clinton.
Sigur Bush á landsvísu og glæsi-
legan árangur Repúblíkanaflokks-
ins í þingkosningunum má skýra
með ýmsum hætti. Freistandi er að
túlka niðurstöðuna m.a. á þann veg
að margir kjósendur hafi ekki talið
það æskilegt ástand við þær að-
stæður sem nú ríkja að demókrati
tæki við forsetaembættinu og þyrfti
að eiga í erjum við óvinveittan
meirihluta á Bandaríkjaþingi.
Sigur fyrir hefð-
bundna fréttamiðla
Sjónvarpsstöðvar vestra sýndu
mikla varfærni á kosningakvöldið.
Umfjöllun þeirra er sigur fyrir
hefðbundna fréttamiðla. Áður en
myndin tók að skýrast fóru ýmsir
pólitískir vefmiðlar og „bloggarar“
svonefndir hamförum og birtu upp-
lýsingar sem sagðar voru byggðar á
útgöngukönnunum. Þær voru flest-
ar mjög hagstæðar Kerry. Í ljós
kom að upplýsingar þessar voru
byggðar á afar hæpnum gögnum
enda reyndust þær alrangar í öllum
atriðum. Því er iðulega haldið fram
að vefmiðlar og „bloggarar“ séu
fréttamiðlar nútímans en annað
kom á daginn í forsetakosningunum
í Bandaríkjunum. Slíkir „miðlar“
mótast af sjálfhverfu og óvand-
virkni og eiga lítið erindi við al-
menning í leit að áreiðanlegum upp-
lýsingum.
Klofningurinn staðfestur
Fréttaskýring | Viðtekin sannindi í bandarískum stjórnmálum reyndust mörg hver ekki eiga við í forsetakosning-
unum á þriðjudag. Ásgeir Sverrisson veltir fyrir sér niðurstöðum kosninganna.
Reuters
Liðsmenn Johns Kerrys á kosningavöku í Boston á þriðjudagskvöld.
’Trúarleg og siðferðis-leg afstaða mótaði af-
stöðu kjósenda fremur
en stétt, kynþáttur eða
menntun og voru mikil-
vægari í huga þeirra en
hryðjuverkastríðið,
ástandið í Írak og efna-
hagsmálin.‘
asv@mbl.is
Reuters
Stuðningsmenn Bush í Washington fylgjast með talningunni á þriðjudagskvöld. Sjónvarpsstöðvar sýndu mikla varkárni að þessu sinni í spádómum sínum.