Sunnudagsblaðið - 01.02.1959, Side 7

SUNNUDAGSBLAÐIÐ
55
flytja búslóð sína. Búslóðin var
gamall dívan og borð, auk stór
hluta upplags af rityerki skálds-
ins, sem seldist treglega. Svo ó-
heppilega vildi til að einn fótur
dívansins brotnaði í flutningnum
og varð ónothæfur til síns brúks
í nýju íbúðinni. Flutningsmenn-
irnir voru að fjasa yfir þessu, og
hvað þeir ættu til bragðs að taka
til þess að kippa þessu í lag. Skáld
ið þreyttist á fjasinu, og' sagði
þeim að nota sem þyrfti af bók-
unum sem fjórðu löpp dívansins,
því þær seldust ekki hvort eð
væri. í dag berjast íslendingar
um þessa dívanlöpp og telja sig
ekki hólpna nema þeim takist að
eignast hluta af henni, og greiða
stórfé fyrir, ef tækifæri býðst.
Ýmsum stærri ritverkum er
ejnnig ákaflega erfitt að ná sam-
an, og liggja einnig til þess marg-
víslegar orsakir. Kirkjusaga
Finns biskups Jónssonar kom út
á árunum 1772—78 { fjórum bind-
um. Upplagið af fjórða bindinu
glataðist að miklu leyti í eidsvoða,
svo að ógerlegt hefur verið að fá
nema þrjú fyrstu bindin. Nokkru
fyrir stríð var hægt að fá „com-
plett“ eintak af kirkjusögunni hjá
Munksgaard fyrir 250 danskar
krónur, en þrjú fyrstu bindin
kostuðu aðeins 75 krónur.
Erlendis eru íslenzkar bækur í
háu verði, og margar eldri bækur
mjög eftirsóttar, enda segja bók-
saiar í Kaupmannahöfn, að ber-
ist þeim í hendur gamlar íslenzk-
ar bækur, séu þær oftast fyrir-
fram seldar. Ég minnist þess sér-
staklega að í janúar 1947 var ég
staddur í Kaupmannahöfn og var
að snuðra þar á gömlum slóðum
eftir íslenzkum bókum. í glugga
einnar fornbókaverzlunarinnar sá
ég fágæta íslenzka bók. Vatt ég
mér straks inn í búðina og spurð-
ist fyrir um verð bókarinnar. Bók-
sá'linn sagði mér að þókin væri
eltki til sölu, og hefði af místök-
um verið stillt út í gluggann. Mér
þótti þettá kynlegt og innti hann
nánar eftir því, hvernig á þessu
stæði. Hann sagði að allar gamlar
íslenzkar bækur væru dollara
vara, sem ekki mætti selja í dönsk
um krónum. Stafaði það af því,
að mikil eftirspurn væri eftir
gömlum íslenzkum bókum frá
Bandaríkjunum.
Á seinni árum hefur
eftirspurn eftir íslenzkum
bókum aukizt mjög mikið. Til
þess eru margar ástæður. Mörg
rit skálda og rithöfunda seldust
lítið. Upplag bóka lítið og eftir-
stöðvar þess glötuðust á einn og
annan hátt. Eftir að fólk fór að
flytjast í betri híbýli var venja,
er flutt var, að losa sig við allt
bókarusl, sem talið var að ekki
væri í húsum hæft, og í mörgum
slíkum tilfellum var margri „perl-
unni“ kastað á haugana. Er það
af eðlilegum ástæðum, því fólk
sem er ekkert inni í þessum hlut-
um gerir sér ekki grein fyrir því,
hvaða bækur eru fágætar og
hverjar ekki. Fyrir mörgum árum
rýmdi gamall maður íbúð sína
fyrir dóttur sinni og tengdasyni
og flutti sig í kjallarann. Átti
hann mikið af eldri bókum og
voru margar þeirra ekki í góðu
standi. Þegar gamli maðurinn dó
voru tíndar úr bækurnar, sem
fallegar voru útlits og gylltar á
kjöl, þeim raðað upp í hillur en
hinu fleygt. í því sem fleygt var
lágu margar þúsundir króna, því
vitað var, að meðal þess voru fá-
gætir árgangar úr ýmsum elztu
tímaritum og ýmsar fágætar bæk-
ur.
Eftir að efnahagur fólks fór að
rýmkast, og það að hafa meira en
rétt til hnífs og skeiðar, fór bóka-
löngunin strax að segja til sín.
Þrátt fyrir allt umtalið um eftir-
sókn æskulýðsins í lestur alls kon-
ar glæparita, þá hafa aldrei verið
fleiri bókasafnarar á íslandi en í
dag. Hinn taumlausi áróður, sem
rekinn er í sambandi við sölu
þessará rita, glepur fólki sýn.
Haldið þið' virkilega, að á öllum
þessum áróðri þyrfti áð halda, ef
ritin seldust eins mikið og fólk
heldur. Það er dýrt að auglýsa,
og það gerir enginn einungis sér
til gamans. Eftirsókn unglinga í
lestur slíkra rita er aðeins um
stundarsakir. Efni þeirra er að
mestu hvert öðru líkt, og ungling-
arnir þreytast á þessu fyrr en var-
ir og hætta lestrinum. En ef fara
á að banna slík rit, kemur fram
löngunin í eitthvað spennandi, og
við þekkjum öll söguna um for-
boðna ávöxtinn. Haldið þið ef til
vill að við hin eldri höfum verið
eitthvað betri? síður en svo. Það
var farið þetur með það vegna
þess að það var eltki móðins í þá
daga, auk þess sem framboð slíkra
rita var ekki nema hluti þess sem
það er í dag. En það get ég sagt
ykkur, að margar ferðirnar fór-
um við félagarnir upp á Lands-
bókasafn og lásum þar rit, sem
ábyggilega hefði verið fortekið
fyrir heima, að við hefðum séð
eða lesið.
Bókasafnarar eru fólk á öllum
aldri. Um fjölda þeirra má til
sönnunar meðal annars benda á
hina miklu bókaútgáfu á ári
hverju. Út hafa komið mörg ný
og stórmerkileg rit í vönduðum
útgáfum, auk þess sem endur-
prentuð hafa verið eldri rit. Jafn-
hliða mikilli sölu þessara bóka
eykst hröðum skrefum eftirspurn
in eftir frumútgáfunum, því nýja
útgáfan er um leið vísbending um
það, að torvelt sé að fá eldri út-
gáfuna. Það sama gildir um bæk-
ur og málverk „gömlu meistar-
anna“, að eldri útgáfunni fylgir
einhver „slagæð höfundarins“,
sem vantar í þá síðari, þrátt fyrir
það að hún sé með fallegan kjöi
og pökkuð inn í „cellophane“.
Gunnar Hall.