Sunnudagsblaðið - 26.04.1964, Qupperneq 8

LISTVINAHUSIÐ
Frh. af bls. 323.
arinnar. Einn hvellur. Og sjá:
Mannvirkin eru að engu gerð. Allt
cr gleymt, séhi bendit til þess, að
nokkru sinni hafi lifað menn og
listámenh á SkólaVorðuhæð, —
þar er ekkert eftir nema Hall-
grímskirkjan.
Bara kírkjan og skólinn!
Her stóð Kjarval og fór með liti
sina og lércft. Eggcrt stóð hér og
teiknaði. Guðmundiir mótaði hér
andlit í steininn. Hér kom fólk og
keypti kunningjunum gjafir. En
nú er ekkert, meir. .
Ekkert meir!
Listvinahúsið á Skólavörðuhæð
var reist árið 1922 að tilhlutan fé-
lagsskapar, er stofhsettur var hér
í Reykjavík laust fyrir 1920 og
hafði það á stefnuskrá sinni að
veita ungum og úpprennándi lista-
mönnum brautargengi;. Þórarinn
B. Þorláksson, hinn góðkunni list-
málári, sem nefndur hefuir verið
faðir íslenzka landsíagsinálverks-
ins, skrifaði bæjarstjóm í maí
1922 og sótti fyrir hönd Eistvina-
félagsins um leyfi til að byggja
liús, er ætlað yrði til sýninga á
listaverkum og listiðnaði. Var um-
sóknin samþykkt í júní’1922 og
íélaginu úthiutað lpð á Skólavörðu
liæð vestanverðri.
Þórarinn B. Þorláksson teiknaði
húsið og var það í öllum atriðum
byggt eftir þeirri teikningu. Mcnn
voru þó inisjafnlega ánægðir með
tillögur hins merka listamanns og
varð kollega hans, Guðmundur
Thorsteinssen (Muggur)-meðal ann
arra til þess að bénda á, að þar
mætti æði margt betur fara. Til
dæmis taldi Muggur að húsið ætti
að vera búið loftgluggum til að
bjartara yrði í salnum. Þrátt fyr-
ir þessar ábendingar var þó ckki
vikið frá uppdrætti Þórarins og
lians fyrirsögn fylgt til hlítar.
Með byggingu Listvinahússins
var unnið þarf verk fyrir frum-
kvæði Listvinafélagsins. Fram að
mönnum oft reynzt erfitt að fá
inni fyrir sýningar sínar, og þar
sem allmikil grózka var í listalífi
þjóðarinnar um þessar mundir
varð þörfin fyrir nothæft sýning-
arhúsnæði sífellt brýnni.
Að Listyinafélaginu, sem því
miður lognaðist út af 1925—’26,
stóð margt merkra manna, er
höfðu orð á sér fyrir stuðning við
listir og menningarmál. Má þar
nefna þá Alexander Jóhannesson
prófessor, Bjarna frá Vogi, Magn-
ús Jónsson próf. og Matthías Þórð-
arson þjóðminjavörð. Sakir ým-
issa örðuglcika kom þó að þvi að
þessir heiðursmenn urðu að láta
í minni pokann fyrir aldarandan-
um og slíta félagsskapnum og láta
húsið af hendi.
Á fyrstu árum Listvinahússins
voru haldnar þar nokkrar ágætar
listsýningar og meðal þeirra lista-
mánna, er þar áttu hlut að máli
má nefna tvö öndvegislistamenn
þjóðarinnar fyrr og síðar, þá Ás-
grím Jónsson og Jóhannes Kjar-
val. Og sjálfur bjó Kjarval í vest-
urenda hússins í nokkur ár. Og
Eggert Guðmundsson stalst þar
in'n og málaði í heilan vetur.
A meðan Jóhannes Kjarval bjó
í Listvinahúsinu var það allra húsa
skcmmtilegast. Það cr til dæmis
í frásögur fært, aö Kjarval hafi
þar átt að sambýlisinanni danskan
kynjakvist, cr Kaj Millner var
ncfndur, og kunnur var að ýmis
konar skrítilegheitum, cnda vart
heill á sönsum. Kaj Millner
tók upp á frálcitustu tiltækjum
og fann meðal annars upp á því
bæði hér á íslandi og lieima hjá
sér í Danmörku, að spranga um
götur í kjól og hvítt mcð tófu-
skolt hangandi um licrðar.
Af samskiptum þeirra Kjarvals
ganga margar sögur og kostuleg-
ar, meðal annarra sú, er segir, að
einhverju sinni, er Kjarval þurfti
að skrcppa úr borginni og lét
Millner einan, hafi sá síðarnefndi
verið búinn að ráðstafa öllum mál
verkum meistarans, er liann kom
í bæinn aftur. Og er Kjarval fór
að rannsaka, hverju það
sætti, að myndir hans væru allar
horínar, gerði Millner þá játn-
ingu, að hann hefði gefið þær vin-
um sínum og kunningjum. „Já, þu
ert höfðingi“, varð Kjarval þá að
orði og var ekki mcira um þetta
talað þeirra í miUi.
Einhverju sinni vakti Millner
Kjarval sambýlismann sinn að næt
ux-lagi og hrópaði hástöfum:
„Teatret brændcr! Teatret bræn-
der!“ „Æ, þegiðu strákur", anzaði
Kjarval og sneri sér til veggjar.
„Teatret brænder! Teatret brænd-
er!“ endurtók Millner og bar óð-
an á. „Æ, þegiðu strákur", svaraði
Kjarval sem fyrr. „Teatret brænd-
cr!“ öskraði Daninn í þriðja skipti
og hristi Kjarval allt livað af tók.
Þá reis Kjarval upp við dogg og
þeim tíma hafðl reykvískúm lista-
328 SUNNUDÁGSBIíAÐ ALÞÝÐUBXAÐIB ^