Eintak - 07.04.1994, Qupperneq 8

£INTAK
Geflð út af Nokkrum íslendingum hf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Framkvæmdastjóri: Níels Hafsteinsson
Auglýsingastjóri: Örn ísleifsson
HÖFUNDAR EFNIS í ÞESSU BLAÐI
Andrés Magnússon, Árni E. Bjarnason, Bonni, Davíð Alexander,
Einar Örn Benediktsson, Finnur Jóhannsson, Gerður Kristný,
Guðbergur Bergsson, Guðmundur Andri Thorsson,
Hallgrímur Helgason, Hilmar Örn Hilmarsson, Jói Dungal,
Jón Óskar Hafsteinsson, Jón Kaldai, Jón Magnússon, Jón Proppé,
Júlíus Kemp, Loftur Atli Eiríksson, Óttarr Proppé,
Ragnhildur Vigfúsdóttir, Sigurður Pálsson.Sigurjón Kjartansson,
Styrmir Guðlaugsson og Þorvaldur Þorsteinsson.
Setning og umbrot: Nokkrir íslendingar hf.
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi.
Verð í lausasölu kr. 195. Áskriftarverð kr. 700 á mánuði.
Guðmundar-
og Geirfinnsmál
í EINTAKI í dag er birt viðtal við Sævar Ciesielski. Það þarf
ekki að segja neinum hver sá er. Fyrir tuttugu árum þegar rann-
sókn á Guðmundar- og Geirfinnsmálum stóð sem hæst var hann
mest hataður íslendinga. Hann sat í gæsluvarðhaldi ásamt öðrum
sakborningum í þessum málum í þau tvö ár sem rannsókn þeirra
stóð. Sú rannsókn fór í nokkra hringi, sakborningar bentu hver á
annan og allt aðra menn, játuðu og drógu síðan játningar sínar til
baka. Á meðan voru þessi mál í stöðugri umræðu manna á með-
al. Og mynd almennings af þessari rannsókn og sakborningum
hennar varð magnaðri og magnaðri eftir því sem á leið.
Rannsókn Guðmundar- og Geirfmnsmála hófst stuttu eftir að
lögreglan fór að rannsaka fíkniefnamisferli hér á landi. Fáir ís-
lendingar vissu yfirleitt hvað fíkniefni voru. Fréttir af rannsókn
tvöfalds morðmáls féll því í frjóa jörð ímyndunarafls almennings.
Fólk taldi sér trú um að hér væri komin fram ný tegund manna;
glæpamenn sem virtu mannslíf einskis og lifðu utan við öll lög og
lögmál. Það fylltist hatri á þeim mönnum sem rannsókn lögregl-
unnar beindist að hverju sinni. Fólk leit á það sem skepnur frek-
ar en menn.
í þessu andrúmslofti kepptist lögreglan við að finna einhverja
niðurstöðu í þessum málum sem virtust annars næsta óleysanleg.
Engin lík fundust, engin morðvopn og það eina sem lögreglan gat
reynt að byggja á voru misvísandi játningar gæsluvarðhaldsfang-
anna sem þeir gáfu, oft eftir langar og strangar yfirheyrslur. Játn-
ingar sem þeir síðan drógu til baka jafnóðum. Á endanum setti
lögreglan saman líklega atburðarás úr þessum játningum og mál
var höfðað gegn sakborningunum.
Héraðsdómur dæmdi þá til allt að ævilangs fangelsis. Hann
hafnaði afturköllun játninganna og byggði dóm sinn á þeim. Og
aðeins þeim því þrátt fyrir tveggja ára rannsókn fundust engin
áþreifanleg sönnunargögn í málinu. Hæstiréttur mildaði síðar
dóminn en eftir sem áður hlutu tveir sakborninga þyngstu dóma
sem þá höfðu verið felldir á íslandi á þessari öld, sautján ára fang-
elsi.
Við rannsókn Guðmundar- og Geirfinnsmálanna komu skýrt
fram gallarnir á íslensku réttarkerfi. Við upphaf þessara mála var
sakadómari í raun yfirmaður rannsóknar sakamála. Það er sama
fyrirkomulag og Mannréttindadómstóll Evrópu taldi ótækt við
rannsókn og dóm í umferðarlagabroti. Vegna augljósra ágalla við
rannsókn þessara mála var Rannsóknarlögregla ríkisins stofnuð
og gerð óháð sakadómi.
Líklega efast enginn sem kynnir sér málið að hægt er að gagn-
rýna rannsókn þessara mála frá mörgum hliðum. Við rannsókn á
harðræði sem sakborningar ásökuðu lögregluna um kom fram að
þær ásakanir áttu við rök að styðjast þótt ekki tækist að sanna all-
ar þær ásakanir. Öll rannsókn málsins frá upphafi var með ólík-
indum og undir lokin virtist það eitt vaka fyrir rannsóknaraðil-
um að setja saman eitthvað sem gat litið út eins og niðurstaða
fremur en að leiða hið sanna í Ijós. Lögreglan vann að þessu máli
undir miklum þrýstingi frá almenningi sem heimtaði niðurstöðu
— og þá niðurstöðu sem hann var þegar kominn að.
Þegar málið kom fyrir Sakadóm og síðar Hæstarétt var það
löngu hætt að vera venjulegt sakamál sem snerist um sannanlega
sekt sakborninga. Ef sakborningar hefðu fengið að njóta þess
mikla vafa sem leikur á sekt þeirra og skort á sönnunum hefðu
dómarnir í raun fellt ægi þungan dóm yfir íslensku réttarkerfi.
Miðað við afstöðu íslenskra dómara í öðrum málum, litla virð-
ingu þeirra fýrir grundvallarmannréttindum og þær ákúrur sem
þeir hafa fengið frá dómstólum ytra er ekki erfitt að ímynda sér
að sú staðreynd hafi vegið þyngra í huga dómaranna en raun-
veruleg efnisatriði málsins.
Það er svo fjölmörgum spurningum ósvarað í Guðmundar- og
Geirfinnsmálunum að það er nauðsynlegt að einhver rannsókn
fari fram á þeim. Og það áður en allir aðstandendur þeirra falla
frá. ©
Ritstjórn og skrifstofur
Vatnsstíg 4,
101 Reykjavík
sími 1 68 88 og fax 1 68 83.
LETTVIQT
Hagkaup hefur boðið
starfsmönnum sínum að
hringja nafnlaust í
símsvara og segja til
félaga sinna sem þeir
gruna um að vinna að
rýrnun á lager
fyrirtækisins.
O
c/)
00
<
•o
“3
©
HUN SEQIR
HANN SEQIR
Loksins friður
Á hverjum páskum upphefst
söngur skemmtanasjúklinga og
sjálfskipaðra frelsispostula: Hvers
vegna eru skemmtistaðir, kvik-
myndahús og barir ekki opnir yfir
hátíðina? Á biskupinn að ráða því
hvort ég fer út að skemmta mér
eða ekki? Páskarnir eru svo leiðin-
legir vegna þess að ekkert er opið
og því ekkert hægt að gera.
Þessi söngur er sennilega bein
afleiðing þess hve fólkið sjálft er
leiðinlegt. Það virðist vera algjör-
lega óhæít til að hafa ofan af fyrir
sér sjálft. Burtséð frá því hvort
menn hafa helgi páskanna í heiðri
eða ekki, finnst mér jákvætt að
hafa einhverja daga ársins þannig
að allir séu í fríi, nema þeir sem
þurfa að sinna neyðar- og bráða-
þjónustu. Nú eru þeir eflaust til
sem svo langt eru leiddir í þjónk-
un sinni við Bakkus að þeir telji að
vínveitingahús eigi að hafa opna
bráðamóttöku fyrir langt leiddar
fyllibyttur og vissulega væri það
dálítið fyndið að sjá barþjóna
meta það hversu kúnnar þeirra
eru langt leiddir í fíkn sinni og
veita þeim lágmarks líkn.
Mér finnst þetta umkvörtunar-
efni bera vott um fádæma hug-
myndafátækt og andlega örbirgð.
Er fólk virkilega svo langt leitt, að
það geti ekkert gert sér annað til
skemmtunar, en að sitja á reyk-
mettuðum knæpum og drekka
brennivín? Páskarnir veita kær-
komið tækifæri til að gera eitthvað
annað, til dæmis að bjóða heim
vinum, án þess að eiga það á hættu
að fólk fari að ókyrrast skömmu
eftir miðnættið og rjúki út á bar í
leit að einhverju sem sjaldnast
finnst þar. Það er líka hægt að
liggja í leti, lesa bækur, skrifa bréf,
raða í myndaalbúmið, fara í
göngutúra, hitta fiölskylduna og
fleira sem lítill tími vinnst til'
venjulega, eða sitja bara uppi með
sjálfan sig sem er hverjum manni
hollt, þó það sé ekki jafn skemmti-
legt fyrir alla. Menn geta þá velt
því fyrir sér hvernig öðrum finnist
þeir, fyrst þeim sjálfum finnst þeir
svona leiðinlegir.
Mér finnst að menn mættu
banna fleira á páskum. Þegar
tryggt er að menn glatist ekki í
hringiðu skemmtanalífsins, held-
ur hafi eilíft líf í hugskoti sínu
heima við, þarf að tryggja að þeir
noti ekki tæki-
færið og týnist
á fiöllum. Það
ætti að loka
miðhálendinu
um páskana,
því enda þótt
komið sé vor í
Vatikaninu er
vetur á Vatna-
jökli og þó að
menn séu
þrautþjálfaðir í
að týnast, er
það engin
trygging fyrir
því að þeir séu
neitt sérstak- *
lega flinkir í að finnast aftur.
Nú munu menn sjálfsagt reka
upp ramakvein og fara að jarma
um frelsi. Frelsi er einskis virði
fyrir þann sem bundinn er í viðjar
vanans og frelsi okkar takmarkast
alltaf af einhverju, hvort sem það
erum við sjálf, aðrir eða heimur-
inn. Og hvað með frelsi þeirra sem
vinna á knæpunum, eiga þeir aldr-
ei að fá frí? Örfáir barlausir dagar
eru ekki mikil fórn, en geta þeir
verið drjúgir séu þeir rétt notaðir.
Og hver veit nema að menn rísi
upp óþunnir á þriðja degi og hafi
átt góða og uppbyggilega helgi. ©
Guði það sem guðs
er og annað ekki
Helgi páskanna
Ekki svo að
skilja að mér sé.
eitthvað sér-
staklega upp-
sigað við krist-
inn sið, en mér
er gersamlega
fyrirmunað að
skilja hvers
vegna kross-
festing og upp-
risa Krists þarf
að lama alla
starfsemi á Is-
landi tæplega
2000 árum síð-
ar.
* Nú er ég þó
þannig gerður að mér finnst endi-
lega að menn eigi að gera sér daga-
mun þegar ástæða er tO, því lífið
yrði afar lítils virði ef hver dagur
Íiði öðrum líkur. Þegar ég held
upp á afmælið mitt býð ég fólki til
veislu og verð kannski örlítið fúll
ef einhver gestanna kemur ekki.
En því fer fiarri að ég setji upp
skeifu þó að allir aðrir þegnar
landsins leggi ekki niður vinnu og
hylli afmælisbarnið.
Á sama tíma og engum fmnst
ofangreint skrýtið er landslögum
svo háttað að hérlendis er öllum
skylt að hafa sig hæga á föstudag-
inn langa og páskasunnudag,
hvort sem þeim líkar betur eða
verr. Hvort sem þeir eru kristnir
eða ekki. Hvort sem þeir eru Is-
lendingar eða ekki. Finnst mönn-
um ekkert sérkennilegt við það?
Ég vil alls ekki mæla gegn því að
kristnir menn hafi helgi páska,
hvítasunnu eða jóla í hávegum, en
mér finnst það skrýtin heígi, sem
þarf að troða upp á fólk, hvort
sem það vill eða ekki. Nú heyrist
ekki nokkur maður minnast á
nauðsyn þess að menn játi kristna
trú hvort sem þeir vilji eða ekki.
Það stafar ekki einungis af kristi-
legu umburðarlyndi og virðingu
fyrir trúfrelsi, heldur er það bein-
línis gildur þáttur Iútersks evang-
elískrar trúar að hver og einn verði
að opna hjarta sitt fyrir Kristi á
eigin forsendum.
En samt sem áður standa þessi
fornaldarákvæði eftir óhögguð.
Eins og löggjafanum komi það
eitthvað við hvort og hvernig ég
kýs að halda páskana. Ekki svo að
skilja að ég megi búast við heim-
sókn hinna mætu lögregluþjóna
Reykjavíkur ef til mín sést inn um
glugga hamrandi þessar línur á
tölvuna á föstudaginn langa. En ef
mér dytti í hug að opna dyr mínar
og selja kaffi og með því er ansi
hætt við því að laganna verðir
gerðu athugasemdir, þó svo mað-
ur yrði tæpast krossfestur.
Hluta af vitleysu þessari má
rekja til þeirrar staðreyndar að hér
er kirkja og ríki eitt og hið sama og
kirkjunnar menn hafa lengst af
ráðið því sem þeir vilja í þessum
efnum. Það sem þó veldur senni-
legast meiru er landlægur leið-
indahugsanagangur, sem annars
vegar byggist á áráttu hins opin-
bera til þess að hafa vit fyrir þegn-
um landsins og hins vegar sér-
kennilegri afskiptasemi þeirra,
sem ekki festa svefn af tilhugsun
um það að einhverjir aðrir kunni
að vera að skemmta sér.
Rökin gegn þessari fásinnu eru
ótalmörg. Það sem mér finnst þó
mestu máli skipta er sú ókurteisi,
sem í banninu felst. öðrum kent-
ur það einfaldlega ekki við hvernig
ég kýs að verja deginum, hvort
sem hann er 28. apríl, 17. júní,
jóladagur eða gamlárskvöld.
Hvort sem ég vil liggja á bæn alla
daga, liggja í leti, liggja í því eða
sinna vinnu minni í friði fyrir af-
skiptum annarra. ©
8
FIMMTUDAGUR 7. APRlL 1994