Vikublaðið - 17.09.1993, Qupperneq 2

2
VIKUBLAÐIÐ 17. SEPTEMBER 1993
BLAÐ SEM V I T E R í
Útgefandi: Alþýðubandalagið
Ritstjóri og ábm.: Hildur Jónsdóttir
Blaðamenn: Páll Vilhjálmsson og Ólafur Þórðarson
Auglýsingar: Ólafur Þórðarson
Ritstjórn og afgreiðsla:
Laugavegur 3 (4. hæð) 101 Reykjavík
Sími á ritstjórn: (91)-17500
Útlit og umbrot: Leturval
Prentvinna: Prentsmiðjan Oddi hf.
Stjórnarliðar
í stríði
Stjórnarflokkarnir, Alþýðuflokkurinn og Sjálfstæðis-
flokkurinn, hafa nú opnað svo margar víglínur í tog-
streitu sinni innbyrðis að vopnahlé virðist útilokað á
næstunni. Engar ffiðarviðræður virðast geta stöðvað
pólitískar blóðsúthellingar á vígvelli stjórnarliða næstu
vikurnar.
Sjálfstæðisflokkurinn valtaði yfir Alþýðuflokkinn þegar
gengifellingin og ráðstafanir í skuldamálum sjávarútvegs-
ins voru á döfinni í vor. Formaður Alþýðuflokksins lýsti
því yfir að hann og Alþýðuflokkurinn hefðu lent í minni-
hluta í ríkisstjórninni eins og það sé hægt í tveggja flokka
stjórn.
Auðvitað er það ekki hægt eins og best sést á því að Al-
þýðuflokksmenn gera nú hverja stórskotaliðsárásina á
fætur aðra á Sjálfstæðisflokkinn þar sem hann er veikast-
ur fyrir og mest misræmið milli frjálsræðiskenninga hans
og verndar fyrir tiltekinn hagsmunahahóp. Hér er opnuð
víglína í landbúnaðarmálum þar sem Sjálfstæðismenn og
Alþýðuflokksmenn munu slíta sig í sundur nema annar
aðilinn gefist upp.
Ekki er fjármálaráðherra fyrr búinn að setja fjárlaga-
frumvarpið í prentun fyrr en formaður Alþýðuflokksins
segir á fundi að það sé ómark. Hallatala þess upp á 9.8
milljarða þýði í raun halla upp á 13 til 16 milljarða króna.
Alþýðuflokkurinn vill að sögn formannsins halda raun-
verulegum halla innan við 10 milljarða með því að skera
útgjöld ríkisins niður um marga milljarða til viðbótar og
auka tekjur þess um 2.5 milljarða með skatti á eignatekj-
ur. Hér er semsagt verið að opinbera fyrir alþjóð að fjár-
lagafrumvarpið sé grín, allt laust og óbundið milli stjórn-
arflokkanna um afgreiðslu þess, og hæði hnífar og svipur
hafðar á loft til þess að bregða upp mynd af því hvað gera
þurfi.
Það er að sjálfsögðu uppgjöf að sitja uppi með skatta-
kóng og hallakóng í embætti fjármálaráðherra, skulda-
súpu þjóðarbúsins sem nálgast 70 % af landsframleiðslu
og óuppgerða stefhu í sjávarútvegsmálum. Það er ekki
nema von að krötunum líði illa. Enn verra er þó að ríkis-
stjórnin virðist hvorki hafa vit né þor til þess að taka á
málum. Hér átti að sitja að völdum samstæð stjórn
tveggja flokka, sem væri sterk út á við og leysti ágrein-
ingsmál sín í kyrrþey innávið. Nú eru ráðherrarnir hætt-
ir að talast við nema í gegnum lögffæðinga, eins og Hall-
dór Blöndal klagaði yfir á fundi á Akureyri í vikunni.
I hverju málinu á fætur öðru, gengisfellingardellunni,
„Smugumálinu", Peresarheimsókninni, skinkumálinu og
í ríkisfjármálunum, hefur komið í ljós að forsætisráðherra
og utanríkisráðherra, oddvitar stjórnarflokkanna, sem
einir mynduðu núverandi stjórn, eru hættir að talast við,
hvað þá að tala sama tungumálið. Og nú er að bætast við
„kalkúnamál“ ofan á skinkuna eins og sérpantað ffá utan-
ríkisráðherra í stríðinu við Sjálfstæðisflokkinn og „bann-
stefhu“ hans í innflutningsmálum.
Það er ljóst að Alþýðuflokkurinn er að undirbúa upp-
gjör við Sjálfstæðisflokkinn í ríkisstjórn og búa sér til
kosningastöðu með „billegum atkvæðaveiðum“ eins og
fjármálaráðherra orðar það. Það er spurning hvað Davíð
Oddsson forsætisráðherra hefur mikið langlundargeð til
þess að þola skæruhernað Jóns Baldvins Hannibalssonar
án andsvara. Það á hvort sem er að kjósa 20. nóvember
næstkomandi. Ríkisstjórnin er óstarfhæf og því fyrr sem
ábyrgðaraðilar hennar horfast í augu við það þeim mun
betra. Alþingiskosningar í nóvember væru það besta sem
gæti komið fyrir þjóðarbúið.
Sjónarhorn
Náttúrusýn og siðfræði náttúrunnar
Afstaða manna til náttúrunn-
ar verður ekki til af sjálfu
sér. Menn líta hana ólíkum
augum sem á rætur að rekja til ým-
issa sögulegra og menningarlegra
þátta. Þessa þætti þarf að skoða og
íhuga með gagnrýnu hugarfari ef
færa á samskipti manns og náttúru í
betra horf. Þar skiptir e.t.v. mestu
að móta afstöðu á siðferðilegum
grunni hliðstæðum þeim sem gild-
ir um samskipti manna á meðal.
Mótun slíkrar afstöðu og afstaða
manna til náttúrann^r almennt eru
viðfangsefni ráðstefnu sem Sið-
ffæðistofnun H.í. efnir til 18.-19.
september í Háskólabíói. Ráð-
stefnan ber heitið: Náttúrusýn,
ráðstefiia um siðffæði náttúr-
unnar. Fluttverða um tutmgu 15-
20 mínúma löng erindi sem deilast
á fjóra málaflokka: náttúra og siö-
ferði, náttúra og listir, náttúra og vís-
indi og náttiira og tní, auk sameigin-
legra umræðna um efni þessara er-
inda.
Náttúra og siðferði
A laugardaginn hefst dagskráin
með erindi Páls Skúlasonar prófess-
ors, „Maðurinn í spegli náttúrunn-
ar“. Þar reifar Páll þá kenningu að
hugmyndir mannsins um sjálfan
sig séu léiddar af hugmyndum hans
um náttúruna og færir rök fyrir því
að inynd mansins af sjálfum sér sé
að breytast og afstaðan til náttúr-
unnar því einnig. Sigrún Helgadótt-
ir líffræðingur flytur næst erindið
„Kvenlæg vistfræði", um ólíka af-
stöðu karla og kvenna til náttúr-
unnar og nauðsyn nýrrar heims-
myndar út ffá kvenlægum forsend-
um. Þorsteinn llilmarsson heim-
spekingur fjallar um siðferðilegar
skyldur í erindinu „Þekking og sið-
ferði í umgengni við náttúruna“.
Þorsteinn telur að eiginleikar nátt-
úrunnar feli ekki í sér kvöð uin sið-
ferðilega ábyrgð inanna og jafn-
framt að siðferðileg gagnrýni sé
varhugaverð ef hún heftir viðleimi
til að skilja og nýta náttúruna. Jór-
unn Sörensen félagsfræðingur ræðir
um viðhorf til villtra dýra og með-
ferð á þeim í erindi sínu „Dýrin -
hluti lifandi náttúru íslands". Nið-
urstaða hennar er sú að meðferð
dýra taki meira mið af geðþótta en
siðferði. Stefáti Bergmann lektor
talar næst um „Umhverfismennmn
og siðfræði í skólum“. Þá ræðir
Bjöm Guðbrandur Jónsson utnhverf-
isffæðingur um nauðsyn þess að
auka vægi umhverfismála í stjórn-
sýslu í erindi sínu „Umhverfismál
sem meginatriði ákvarðanatöku í
lýðræðissamfélagi“.
Náttúra og listir
Eftir hádegishlé hefst dagskrá að
nýju með erindi Guðrúnar Nordal
bókmenntafræðings, „Náttúran í
skáldskapnum“. Þar ræðir Guðrún
um mismunandi náttúruskynjun
eins og hún birtist í íslenskum bók-
mennmm. Því næst flytur Gunnar
J. Amason listfræðingur erindið,
„Heimurinn án mannsins. Náttúra
í myndlist og myndlist í náttúr-
unni“. Gunnar ber náttúrusýn
samtímans saman við þá sýn sem
við lýði var um aldamótin með
hliðsjón af verkunt fjögurra mynd-
listarmanna. OlafitrJ. Engilbertsson
myndlistarmaður fjallar um náttúr-
una í myndlist Bólu-Hjálmars,
Sölva Ilelgasonar, ísleifs Konráðs-
sonar og Olafar Grimeu Þorláks-
dótmr (Grímu) í erindi sínu „Eilíf-
legu, andlegu spekiblómin and-
anna“. Ingólfitr Asgeir Jóhannesson
sagnffæðingur tekur næstur til
máls í erindi sem nefnist „Innra
eðli náttúmnnar - hvað er nú það?
Gagnrýni á rómantískar hugmynd-
ir um náttúm og útivist“. Þar ræðir
Ingólfur um náttúmhyggju sem
orðræðu á vettvangi þar sem tekist
er á um hugmyndir og hegðun.
Olafur Halldórsson líffræðingur
ræðir næst „Umhverfishyggju og
mannhyggju - tvenns konar nátt-
úmsýn“. Þar fjallar Olafur um and-
stæða náttúmsýn þeirra sem setja
manninn sem viðmiðun alls og
þeirra sem æda náttúmnni jrann
sess. Að lokum tekur Þorvarður
Amason kvikmyndagerðarmaður til
rnáls í erindi sem neffiist „Kvika -
um lifandi og lífvana náttúru".
Þorvarður ræðir þar um náttúru-
upplifanir sem skynræn fyrirbæri
og um merkingu þeirra fyrir
manninn sem vitsmunavem.
Náttúra og vísindi
Á sunnudag hefst dagskráin með
erindi Amþórs Garðarssonar pró-
fessors, „Mannskcpnan og náttúr-
an“. Þar ræðir Arnþór um inann-
inn sem dýr og þau áhrif sem sú
staðreynd hefur á samskipti hans
við náttúmna. Guðmundur E. Sig-
valdason jarðfræðingur ræðir því
næst uin „Náttúrasýn jarðfræð-
ings“ og fjallar um þá náttúmsýn
sem mótast af því kynnast og túlka
verksummerki stórvirkra náttúm-
afla. Skúli Skúlason dýrafræðingur
gerir tengsl vísindamanns og við-
fangsefhis að umtalsefni í erindi
sínu „Vemleiki í mótun“. Skúli
ræðir um uppbyggingu þessara
tengsla sem forsendu þess að vís-
indin dafhi. Ari Trausti Guðtmmds-
son jarðfræðingur tekur því næst til
máls í erindi sem nefhist „Náttúru-
vísindi og almenningur". Þar ræðir
Ari Trausti um siðferðilega ábyrgð
náttúruvísindamanna á rannsókn-
um sínum og áhrifum þeirra á nátt-
úmna og samfélagið. Skiíli Sigurðs-
son sagnfræðingur flytur síðasta er-
indið í þcssum málaflokki, „Hlið-
stæður, samlíkingar og myndhvörf
náttúrunnar" um þá síbreytilegu
náttúmsýn sem lesa rná af spjöld-
um vísinda- og tæknisögunnar.
Náttúra og trú
Eftir hádegi flytur séra MaríaA-
gústsdóttir guðfræðingur erindið,
„Hyggið að liljuin vallarins - af
skynjun manns í sköpun Guðs“.
María fjallar um tengsl nútíma-
mannsins við náttúru og trú, eink-
um með hliðsjón af jiví hvort hægt
sé að skynja Guð í náttúmnni. Þá
tekur séra Bolli Gústavsson vígslu-
biskup til rnáls í erindi sem hann
nefnir „Er trúin á ógæfuna íslensk
þjóðtrú?“. Bolli gerir forlagatrúna
að umtalsefni, m.a. með hliðsjón af
því hvernig hin h'fseiga trú á forlög
og ógæfu hafa mótað jrjóðarvit-
undina. Séra Sigurður Ámi Þórðar-
son, guðfræðingur, fjallar því næst
urn guðfræðilega náttúmtúlkun og
þær breytingar sem hafa orðið á
henni síðustu aldirnar í erindi sínu
„Allt eins og blómstrið eina“. Mik-
ael Karlsson, dósent, ræðir hug-
myndina um náttúmna sem sköp-
un og tengsl hennar við kenninga-
heim róttækrar umhverfishyggju
(Deep Ecology) í erindi sínu
„Náttúran sem skepna". Bjöm
Bjömsson, prófessor, flytur því næst
erindi sem hann nefnir „Maðurinn
í gagnvirkum tengslum við náttúr-
una“. Þar ræðir Björn um ábyrgð
og siðferðilegar skyldur manna í
uingengni þeirra við náttúmna.
Að því búnu mun forseti íslands,
frú Vigdís Finnbogadóttir, flytja
lokaorð.
Þorvarður Árnason