Vikublaðið - 09.12.1994, Blaðsíða 8

8
VIKUBLAÐIÐ 9. DESEMBER 1994
Þankar vegna bókar
Leitaöu mín
undir skósólunum
Aþessum dögum er margt
skrafað um bækur. Og ef til
yill gleymist oftar en skyldi
að minna á að þegar lesandi og bók
finnast fara undarlegir neistar á milli
þeirra, það er boðið til hugarævin-
týra: hvemig skyldi lesturinn fara,
hafna ég bókinni eða heimtar hún
að tengjast við mig og tímann?
■ Mér kom þetta í hug um daginn
þegar inn á borð barst ný þýðing á
bálki bandaríska skáldsins „Söngur-
inn um sjálfan mig“ sem fyrst sá
dagsins Ijós 1855 og Sigurður A.
Magnússon hefur nú þýtt af hind og
ástríðu. (Bjartur gefúr út).
Ég vegsama...
Bálkurinn hefst á þeim frægu og
að því er virðist ósvífnu orðum „Eg
vegsama sjálfan mig“ - þau eru ít-
rekuð með ýmsum hætti í því sem á
eftir fer og lesandinn spyr sjálfan
sig: er þetta sjálfumglaða amríska
tröll, Walt Whitman, að fara með
Árni
Bergmann
upphafið að sjálfsdýrkun nútímans,
þar sem EG er EG en hinir mega
svosem þakka fyrir að vera til? I
24ða kvæði segir „Eg trúi á holdið
og fysnimar“ - rétt eins og menn
gera nú, og sjálfshrifningin snýst um
leið í skefjalausa manndýrkun:
„Guðdómlegur er e'g innra se?nytra,
°g ég helga allt sevi ég snerti eða snertir
mig.
llmurinn úr handarkrikanutn er
yndislegri en allar bænir... “
Við segðum að Whitman væri
sjóðvitlaus í sinni sjálfsdýrkun ef
hún væri ekki um leið alheimsfögn-
uður - hann sjálfur er svona merki-
legur af því heimurinn er fagur og
hann játast honum skilmálalaust,
samsamast honum í fögnuði. Bæði
kraftaverkum mannslíkamans,
mannfólkinu í öllum þess undur-
samlegu störfum, veislum og ástum
og þá ekki síst náttúrunni í stærð og
smæð:
Eg trúi að grasstrd sé engu minna
undur en stömuskari himins
Og maur er sama undur, sömuleiðis
sandkom og egg músarrindils.
Ög trjáfroskurinn er makalaust
meistaraverk....
Ogsmágervustu liðamót i hendinni
gera vélum skómm til...
Allt fær að vera með, enginn fyr-
irlitur skjaldbökuna „af því hún er
ekki eitthvað annað“ (13) og meira
að segja „taðið og forin eru aðdáun-
Hjartagátan
Setjið rétta stafi í reitina neðan við krossgátuna. Þeir mynda þá ömefni. Lausnarorð krossgátunnar í síðasta blaði er Vilmundur.
A =
Á =
B =
D =
Ð =
E =
É =
F =
G =
H =
1 =
í =
J =
K =
L =
M =
N =
o =
Ó =
P =
R =
S =
T =
U =
Ú =
v=
x =
Y =
Ý =
Þ =
Æ =
Ö =
1 =
2 =
3 =
4 =
5 =
6 =
7 =
8 =
9 =
10 =
11 =
12 =
13 =
14 =
15 =
16 =
17 =
18 =
19 =
20 =
21 =
22 =
23 =
24 =
25 =
26 =
27 =
28 =
29 =
30 =
31 =
32 =
arverðari en nokkum óraði fýrir“
(41).
Whitman getur verið þreytandi í
sinni mælsku, í þessum orðafossi
sem hann steypir yfir okkur og
heldur að úr verði galdur ef hann
heldur nógu lengi áffam. En það er
samt eitthvað mjög heillandi við
karlinn. Líka vegna þess að við gæt-
um ekki heyrt slika rödd eða skylda
henni nú. Gætu menn t.d. lofað
maur skoplítinn og grasstrá án þess
að vita af áhyggju sinni af því að
„undrið mesta“, maðurinn sjálfúr,
stefnir öllu ríki lífsins í hættu með
græðgi og heimsku? Getum við ját-
ast heimi sem skilur alla eftir á hrak-
hólum, ráðvillta og vanmáttuga?
Hvort sem það er andspænis stór-
glæpum í Bosníu og Ruanda eða
smáglæpum spilltra bjúrokrata,
spilltra tæknikrata, spilltra Evr-
ókrata og markaðskrata sem ýta út
úr samtíðinni með fláttskap og
orðagjálfri öllum sem ekki kunna á
hlutabréf og markaðsssveiflur. Og
eru allir gerðir sekir sem ekki troða
sér ffam og lenda ofan á manna-
bingnum í kaldrifjaðri Nýrri veröld
sem við tekur þegar hver hugsjón er
dauð og hlægileg.
Þverstæður, auðmýkt
En þá má spyrja: var heimurinn
nokkuð betri á öld Whitmans? Var
ekki þrælahald enn við lýði í hans
Amriku þegar Söngurinn um sjálfan
mig var saminn? Að sjálfsögðu.
Enda viðurkennir Whitman það.
Hann veit af fólskunni: eitt kvæðið í
bálknum segir ffá fjöldamorði á
fjögur hundruð ungmennum. Hann
veit að ekki er vanþörf á samúð:
með svörtum strokuþræl sem skotið
er skjóli yfir, með drukkinni hóru
sem allir hlæja að, með kvöl fanga-
klefans. „Hver sem gangi eitt fet án
samúðar gangi til eigin greftrunar"
segir hann. Og hann á sér í ríkum
rnæli samúð með einmitt þeim sem
fæstir vilja af vita nú á dögum - með
þeim sem tapar: „Húrra fyrir þeim
sem brugðust!11 segir hann, fyrir
þeim sem töpuðu orustu og misstu
skip sín í sjóinn. Hann staðhæfir
heldur ekki í þessum fullyrðinga-
sama ljóðabálki að heimur bamandi
fari, hann er ekki haldinn bláeygri
framfaratrú: „aldrei verður meiri
fullkomnun en nú er. Né meira
himnaríki og helvíti en nú er“. Allt
er í okkur, allt er í okkar samtíð.
En sá fær bágt fyrir sem reynir að
koma hugmyndum þessa bálks í
kerfi. Vitaskuld er hann fullur af
þverstæðum eins og maðurinn sjálf-
ur. Hvað þýðir til dæmis að skáldið
segir:
„Eg kanna margbreytileika hlut-
anna, engir tveir eins og allir góðir“
(7)"
Það er vitanlega ffábært að engir
tveir hlutir eru eins, en það getur
ekki verið rétt að allir séu gpðir. Það
er lygi en samt ekki auglýsinga-
skrum og nauðsynlegt að einhver
skuli verða til að segja annað eins:
þær stundir koma að það er næstum
því satt! Við sjáum líka í öðru kvæði
opinskáa þverstæðu (48) - þar segir
„Ég fellst á veruleikann“ - en um
leið er þessi „ég“ ekki sáttari við
hann en svo, að hann er reiðubúinn
að „berja bumdur uppreisnar og lifa
meðal flóttamanna og þeirra sem
brugga launráð og samsæri“.
Já, það er miklu betra en ekki að
vita af Walt Whitman og þakkarvert
að færa hann nær okkur í þýðingum.
Hann þekkti þverstæðurnar en lét
þær ekki lama tungu sína, hann
þekkti hrifninguna og stráði henni
yfir öll mannabörn - og hvað sem
öllum stóryrðum leið þekkti hann
líka auðmýktina. Áður en lýkur
bálkinum hefur hann ánafnað sjálfan
sig aurnum „að ég megi vaxa úr
grasinu sem ég ann:
Efþií villtfmna mig aftur leitaðu
mín þá undir skósólunum"...