Vikublaðið - 06.01.1995, Qupperneq 7

VIKUBLAÐIÐ 6.JANÚAR 1995
hreinna skulda hins opinbera af landsfram-
leiðslu hins vegar í stað. Þrátt fyrir harða dóma
sem ráðherrar ríkisstjómarinnar hafa fellt um
fjármál ríkisins á árinu 1991 var niðurstaðan
engu að síður sú að hreinar skuldir hins opin-
bera jukust þá ekki frá árinu 1990. Á núverandi
kjörtímabili hafa hins vegar á hverju einasta ári
orðið risavaxnar breytingar á skuldasöfnun hins
opinbera. Alhr ráðherrar þessa kjörtímabils
eiga vemlega hlutdeild í þeirri óheillaþróim.
Hlutfall skuldanna er komið í rúm 30% af land-
framleiðslu og gífurlegt átak þarf til að færa það
að nýju niður í það sem var þegar ríldsstjómin
tókvið árið 1991.
Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
hefur enn fremur sett fjármál ríkisins í þann sess
að kröfur Seðlabankans á ríkissjóð em nú rúm-
lega tvöfalt hærri en þær vom árið 1991. Þær
nema nú um 18 milljörðum en vom um 8 millj-
arðar í árslok 1991. Það verður brýnt en erfitt
verk að lækka þá tölu aftur á nýju ári.
Þessar staðreyndir - 40 milljarða halh á kjör-
tímabilinu, hreinar skuldir hins opinbera yfir
30% af landsframleiðslu og kröfur Seðlabank-
ans á ríkissjóð um 18 milljarðar - tala ským máli
um viðsldlnað ríkisstjómarinnar. Ríkissjóður
hefur síðan á undanfömum misserum í auknum
mæli teldð erlend lán til að standa undir rekstr-
inum.
Það sýnir mótsagnimar í málflutningi ráð-
herranna að á sama tíma og þeir segja að
minnkun erlendra skulda þjóðarinnar sé dæmi
um árangur em þeir sjálfir að reka ríkið á þann
veg að hlutur erlendra lánadrotma í skulda-
byrðinni verður sífeht stærri. Þegar lánin sem
ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks
hefur tekið á kjörtímabilinu verða borguð til
baka munu þeir íjármunir íara til þess að koma
krafti í hagkerfi erlendis. Lántaka hér innan-
lands hefði hins vegar orðið til að færa íslensku
atvinnuh'fi vítamínssprautur.
Björgunarsjóður í húsnaeðismál-
um - Lífskjarajöfnun
Það er ekld aðeins gífurleg skuldasöfrtun hins
opinbera sem einkennir landsstjóm Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins. Það hefur einnig
skapast neyðarástand í húsnæðismálum þús-
unda heimila í landinu. Þetta neyðarástand
birtist í göllum húsbréfakerfisins, auldnni
greiðslubyrði launafólks sem er í félagslega
húsnæðiskerfinu, kreppu kaupleigmbúðakerfis-
ins í fjölmörgum sveitarfélögum og einnig í gíf-
urlegri greiðslubyrði sem nú þjakar aldraða
samborgara sem trúðu á gylliboðin um þjón-
ustuíbúðir aldraðra.
Það er sérkennileg þversögn að á sama tíma
og neyðarástand blasir við í húsnæðismálum
þústmda Islendinga skuli sá stjómmálamaður,
sem borið hefur ábyrgð á húsnæðismálum
lengur en nokkur arrnar á undanfömum áratug-
um, vera í skoðanakönnunum talinn líklegasti
bjargvættur latmafólksins í landinu. Jóhanna
Sigurðardóttir hefur í sjö ár verið ráðherra hús-
næðismála. Það er lengri tími en nokkur annar
stjómmálamaður hefur ráðið þeim málaflokki.
Niðurstaðan af verkum hennar er sú að þótt
þúsundir einstaklinga hafi gert allt sem í þeirra
valdi stendur tii að standa í sldlum, þá blasir nú
gjaldþrot við fleirum en nokkrn sinni fyrr.
Sú holskefla gjaldþrota sem framundan er
mun gera þúsundir fjölskyldna heimilislausar
og hafa í för með sér gífurlega eignaupptöku.
Ljóst er að slíkt neyðarástand í húsnæðismálum
mun skapa margvísleg félagsleg vandamál, auka
örvæntingu einstakhnga og fjölskyldna, leggja
vemlegar byrðar á félagsmálastofnanir og skapa
djúpstæð sár í samfélaginu sem lengi verða að
gróa.
A haustmánuðum ræddum við Alþýðu-
bandalagsfólk ítarlega hvað gera þyrfti til að
hamla gegn þessari óheillaþróun í húsnæðis-
málum. Niðurstaða okkar var að stofna ætti sér-
stakan björgunarsjóð húsnæðismála. Hann
myndi starfa í nokkur ár og hljóta fjármagn frá
ríld, sveitarfélögum, bönkum og lífeyrissjóðum.
Verkefni hans yrði að veita sérstök greiðsluerf-
iðleikalán, fjármagna lengingu fasteignaveðlána
í húsbréfakerfinu, lengja lán í félagslega kerf-
inu, létta um tíma greiðslubyrði og auðvelda
einstaldingum og fjölskyldum að halda íbúðum
á meðan fólk leitar lausnar á tímabundnum erf-
iðleikum, eins og atvinnuleysi og veikindum.
Auk björgunarsjóðs húsnæðismála verður
strax á fyrstu mánuðum nýrrar landsstjómar að
grípa til fjölmargra annarra aðgerða til að
tryggja lífskjarajöfhun og snúa við því óréttlæti
sem þróast hefur í valdatíð Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks. Sú lífskjarajöfnun verðtu- að
taka til skattamála og launamála, fela í sér fjöl-
þættar aðgerðir í þágu fjölskyldna og bama,
festa á ný í sessi jafnrétti til menntunar og
Tímamét
7
skólagöngu, treysta undirstöður heilbrigðis-
kerfisins og gera öllum kleift að njóta umönn- 2.
unar og lækninga án tillits til efnahags og þjóð-
félagslegrar aðstöðu.
Jafnrétti í skattamálum
Alþýðubandalagið hefur sett fram ítarlegar
tillögur um jafnrétti í skattamálum. Þær fela í
sér að á fyrsta ári nýrrar ríkisstjómar verði flutt-
ir 5-7 milljarðar ffá fjármagnseigendum, há-
tekjufólki og gróðafyrirtækjum til lágtekjufólks
og núðtekjuhópa.
Skattastefnan sem Alþýðubandalagið mun
beita sér fyrir í nýrri landsstjóm felur í sér:
1. Hækkun skattleysismarka í áföngum.
2. Afnám tvísköttunar á h'feyrisgreiðslum.
3. Utborgaðan persónuafslátt til launafólks
með laun undir skattleysismörkum.
4. Millifæranlegan persónuafslátt unglinga
16-20 ára í námi ef fjölskyldutekjur em
undir meðallagi.
5. Ný jöfnunarákvæði um vaxtabætur, húsa-
leigubætur og bamabætur.
f samræmi við ábyrga fjármálastjóm sem Al-
þýðubandalagið hefur kappkostað, bæði á vett-
vangi landsstjómar og í sveitarstjómum, setjum
við einnig fram lýsingu á því hvemig þessar
breytingar skulu fjármagnaðar innan skatta-
kerfisins. Sú fjármögnun byggist á: a) skattlagn-
ingu fjármagnstekna eins og annarra tekna; b)
sérstökum stighækkandi hátekjuskatti á fjöl-
skyldutekjur yfir 350-400 þús. kr. á mánuði; c)
nýju þrepi í tekjuskatti fyrirtækja þegar hreinn
hagnaður fer yfir ákveðin mörk á sama tíma og
fyrirtæki fái viðurkenndan ffádrátt vegna ný-
sköpunar- og þróunarverkefha; d) breyttum
reglum sem þrengja notkun rekstrartaps fyrir-
tækja sem keypt hafa tapfyrirtæki; og e) nýjum
tímabundnum tekjutengdum stóreignaskatti.
í framhaldi af þessum aðgerðum verði jöfn-
unargrundvöllur skattkerfisins styrktur enn
ffekar með viðbótarfjármagni á næstu árum.
Það verði sótt í hert skattaeftirht og sérstakar
eftirhtsaðgerðir og lagabreytingar vegna
skattsvika. Meðal þeirra aðgerða sem Alþýðu-
bandalagið hefúr bent á í þessu skyni em:
• Aukin sérhæfing hjá skattyfirvöldum með
nýrri verkaskiptingu á skattstofúm.
• Sérþjálfaðar eftirhtssveitir.
• Hert viðurlög og fangelsisvist vegna
stærri skattsvikabrota.
• Ný lagaákvæði og lágmarksrefsingar fyrir
skattsvik.
• Missir starfsréttinda og rekstrarleyfe
vegna svartrar atvinnustarfsemi og bók-
haldsbrota.
Nýtt launakerfi
Auk þess misréttis í skattamálum sem Al-
þýðuflokkurinn og Sjálfstæðisflokkurinn hafa
fest í sessi á undanfömum árum hefúr komið
skýrt í ljós að núverandi launakerfi hefur algjör-
lega gengið sér til húðar. Þúsundir launafólks
býr við 40-60 þús. kr. mánaðarlaun á sama tíma
og fjöldi stjómenda og forstöðumanna ríkis-
stofhana fær 400-1100 kr. mánaðarlega. Tí-
faldur og upp í rúmlega 20-faIdur launamunur
er í hrópandi mótsögn við jafhréttisvitund ís-
lendinga.
Þegar samdráttur og niðurskurður einkenna
hagstjóm og atvinnulíf hverfa margvíslegar
launabætur frá fyrri tíð á skömmum tíma.
Fjöldi fólks situr eftir með taxtakaupið eitt þótt
flestir væm hættir að telja það samrýmast líf-
vænlegum launum. Á síðustu missemm hefúr
mismunurinn aukist í báðar áttir: Hæstu launin
hafa enn hækkað en þeir sem e'm með lægstu
latmin hafa orðið að taka við strípuðu taxta-
kaupinu. Stjómendur hjá fyrirtækjum, ríki og
sveitarfélögum hafa bætt kjör sín með margvís-
legum hlunnindum á sama tíma og venjulegt
launafólk hefur orðið að sætta sig við minnk-
andi tekjur. Flóldð kerfi óunninnar yfirvinnu,
bílaffíðinda, dagpeninga, dvalarstyrkja, arð-
greiðslna og annarra þátta hefur orðið til þess
að stjómendastéttin í landinu hefur sífellt styrkt
kjarastöðu sína á sama tíma og almenningur
hefur búið við kjararýmun. Ekkert samræmi
ríkir lengur milli launakjara, vinnuframlags, á-
byrgðar, menntunar og starfeþjálfunar. Þessi
þróun hefur smðlað að alls kyns ósanngimi og
óréttlæti og grafið undan hagkvæmni og fram-
leiðni í atvinnufyrirtækjum og opinberri stjóm-
sýslu.
Alþýðubandalagið telur því brýnt að þegar í
stað verði hafið víðtækt samráð urn mótun nýs
launakerfis í landinu. Meginþættir slíks launa-
kerfis verði:
1. Sett verði lög um afkomutryggingu og
lægsm laun hækkuð verulega.
Einfalt og samræmt launakerfi komi í stað
þeirrar margþætm og ranglám skipunar
sem þróast hefur á undanfömum árum.
Launakjör verði gagnsæ og launamunur
byggist eingöngu á tilvístmum til vinnu-
ffamlags, hæfhi og ábyrgðar.
Fylgt verði eftir ákvæðum um launajafn-
rétti kynjanna og með markvissum hætti
eytt þeirri skipan að kvennastörf séu met-
in lægri í launum en störf karla.
5. Fríðindi, hlunnindi, aukagreiðslur,
sporslur og annað sem lengi hefur skekkt
launakerfið í landinu verði lagt af og í
staðinn komi gagnsætt, formlegt og opið
launakerfi, bæði hjá hinu opinbera og hjá
einkafyrirtækjum.
6. Sett verði hámark á laun bankastjóra, for-
stjóra, ráðuneytisstjóra og annarra stjóm-
enda opinberra stofhana.
7. Breytingar á launakerfinu byggist m.a. á
virkri launastefhu ríkisvaldsins sem
stærsta atvinnurekanda landsins.
Meðal fyrsm verkefna nýrrar ríkisstjómar
verður að festa í sessi nýtt launakerfi sem bygg-
ist á ffamangreindum grundvallarviðhorfum og
mótað verður í samvinnu launafólks, atvinnulífe
og ríldsvalds. Ný launastefha er í reynd for-
senda þess að Islendingum takist að varðveita
stöðugleika í verðlagsþróun og gengismálum,
styrkja grundvöll atvinnulífeins og sækja nýja á-
vinninga í þjóðartekjum sem bætt geta h'fekjör-
in enn frekar.
Atvinnustefna framtíðarinnar
Tillögugerð Alþýðubandalagsms um at-
vinnu, jöfnuð og siðbót myndar samræmda
heild. Án endurreisnar atvinnulífs og kerfis-
breytinga verður erfitt að tryggja aukna velferð
og samhjálp. Án ffamfara í menntun og bætts
aðbúnaðar fjölskyldna og bama skapast ekki
það félagslega öryggi sem er skilyrði fyrir nýrri
sókn í atvinnumálum. Án eðlilegra leikreglna,
heiðarleika og velsæmis í opinbem h'fi og
stjómun fyrirtækja og stofhana verður ekld
hægt að tryggja jöfiiuð og veita fjölmennum
kynslóðum ungs fólks tækifæri til að nýta hæfi-
leika sína í þágu þjóðarinnar.
Stöðugleild í efnahagslífi, jafnvægi í ríkisfjár-
málum, á peningamarkaði og í viðsldptum við
útlönd em forsendur þess að árangur náist.
Svigrúm til fjármögnunar nýrra verkefha á vett-
vangi ríkis og sveitarfélaga mun fyrst og ffemst
fást með eflingu atvinnulífe og auknum þjóðar-
tekjum. Þess vegna er sú nýja atvinnustefna sem
lýst er í Utflutningsleið Alþýðubandalagsins
lykillinn að lífekjarajöfnun og aukinni velferð í
landinu.
Utflutningsleiðin felur í sér að með samstöðu
atvinnulífe, launafólks og stjómvalda em mót-
aðar nýjar sóknarlínur í hagþróun og ffam-
leiðslustarfeemi. Fjárveitingum er varið til
rannsókna, þróunarstarfe og markaðskannana.
Nýjar áherslur em settar í menntun og starfs-
þjálfun, því menntun er ásamt fjárfestingu í
hugmyndum og hæfileikafólki lykillinn að
ffamfömm í efhhagslífi á nýrri öld. Utflutn-
ingsleiðin gerir hugvit, tækni, þjónustu og upp-
lýsingar að homsteinum í hagkerfi ffamtíðar-
innar. Framkvæmd hennar byggist á breyttri
útlánastefnu banka og lánasjóða. Áliættufjár-
magni verði fyrst og ffemst veitt til smárra og
meðalstórra fyrirtækja. Margvíslegt samstarf
verði eflt til að styrkja ímynd Islands á erlend-
um mörkuðum.
Utflutningsleiðin byggist á því- besta í ís-
lensku atvinnulífi og nýjum hugmyndum sem
mótað hafa hagstjóm í löndum sem mestum ár-
angri hafa náð á undanfömum árum. Alþjóðleg
samkeppni hefúr sannað að leið útflutnings-
sóknar og samhæfingar í atvinnuhfi er ótvírætt
árangursríkari en gamlar aðferðir ffjálshyggj-
unnar. Þessi nýja leið er líkleg til að skapa hag-
vöxt sem þarf til að við Islendingar getum áffam
auldð jöfnuð og velferð, heilbrigði og menn-
ingu í okkar samfélagi. Án þeirra straumhvarfa í
stefhu og vinnubrögðum stjómvalda sem felast
í Utflutningsleiðinni er óvíst að okkar litla sam-
félagi takist að hrinda í ffamkvæmd þeim lausn-
um sem duga til að bæta lífekjör á íslandi. Eng-
inn annar stjómmálaflokkur hefur lagt ffam
jafn heilsteypta lýsingu á nauðsynlegum breyt-
ingum í íslensku atvinnulífi.
Siðbót - Nýjar leikreglur
Alþýðubandalagið hefur um langt árabil
gagnrýnt hvemig fakeppni, fjölskylduveldi,
ffændsemishyggja, klúbbhugarfer, lokað
stjómkerfi, flokksklíkur, misbeiting valds og
sjóðasukk hafa verið alvarleg sjúkdómseinkenni
á íslensku stjómkerfi. Við höfúm vakið athygli á
því að ungt, vel meimtað og hæfileikaríkt fólk
muni snúa baki við Islandi ef það mætir ættar-
veldi eða klíkuskap þegar það þýður ffam krafta
sína til starfe hér á landi. Það er brýnt að breyta
leikreglum og koma á víðtækri siðbót ef hinar
fjölmennu kynslóðir trngra Islendinga eiga að fá
tækifæri til að auðga samfélagið á komandi
árum.
Oháðir ffæðimenn hafa borið vitni um að
rannsóknir staðfesti að Alþýðubandalagið sker
sig úr þeim stjómmálaflokkum sem starfað hafe
á Islandi þar eð við séum eini stjómmálaflokk-
urinn sem hefúr aldrei á undanfömum þremtu-
áratugum sldpað þingmann í opinbert embætti
eða stjómunarstöðu.
Hins vegar er dapurlegt að horfe á hvemig
Alþýðuflokkurinn hefur notað ráðherradóm til
að koma ættmönnum og nánum fjölskylduvin-
um Jóns Sigurðssonar, Jóhönnu Sigurðardótt-
ur, Guðmundar Áma Stefánssonar og Jóns
Baldvins Hannibalssonar í feit embætti hjá rík-
inu. Sonur Jóns, bróðir Jóhönnu, mágur Guð-
mundar Ama og ffændur Jóns Baldvins hafe
allir notið slíkrar ívilnunar. Það dugir eldd að
þykjast styðja siðbót í orði, heldur verður
eirrnig að sýna það í verki.
I reynd er það aðeins einn af ráðherrum Al-
þýðuflokksins, Ossur Skarphéðinsson, sem hef-
ur á undanfömum nússemm reynst hafa hrein-
an skjöld hvað slíkar embættaveitingar snertir,
enda var hann alinn upp í öðmm jarðvegi.
Á sama tíma og Jón Baldvin, Jóhanna og
Guðmundyr Ami vom önnum kafin við að
koma kunningjum sínum, nákomnum ætt-
mennum og vildarvinum í embætti var Alþýðu-
bandalagið að setja ffam fjölmargar tillögur um
víðtæka siðbót. Tillögur Alþýðubandalagsins
fela í sér nýjar leikreglur og auknar kröfur um
velsæmi í opinberri stjómsýslu. Við höfum sett
ffam ítarlega lýsingu á því hverrúg hæfiúsmat
verði lagt til grundvallar við veitingu opinberra
starfa, um afnám ffíðinda og arviráðninga, um
hreyfanleika í störfúm og skýrar reglur um á-
byrgð og hegðan forystumanna.
Jafnffamt er í tillögugerð Alþýðubandalags-
ins um siðbót í íslensku þjóðfélagi að finna lýs-
ingar á nýjum siðareglum í atvinnuh'fi og fyrir-
tækjum. Þær siðareglur fela í sér ákveðin fyrir-
mæli um ráðningu stjómenda, opinber reikn-
ingsskil og stjómakjör í hlutafélögum. Víða er-
lendis hafa slíkar siðareglur verið festar í sessi á
undanfömum árum.
ísland - Land tækifæranna
Sú siðbót sem Alþýðubandalagið hefur boð-
að með nýjum leikreglum og kröfum um heið-
arleika og velsæmi er samofin þeim breytingum
sem við höfum lýst í efnahagslífi og atvinnu-
málum og þeim viðhorfúm sem við viljum að
liggi til grundvallar velferðarþjónustunrú. Sið-
bót, jöfnuður og atvinnuþróun mynda sam-
fellda heild sem felur í sér umsköpun íslensks
þjóðfélags. Samspil þessara þátta er í senn
grundvöllur ffamfera og hagsældar og fyrirheit
um tíma breytinga og bjartsýrú.
Kynni nún af mörgum þjóðlöndum á undan-
fömum árum hafa sannfært mig um að Island sé
vissulega land tækifæranna. Við eigum dýrmæt-
ar auðlindir. Þústmdir af ungu hæfileikafólld
em reiðubúnar að nýta menntun sína og
reynslu í þágu ffamfara og hagsældar. Verkefni
nýrrar landsstjómar verður fyrst og ffemst að
tryggja að þessi hæfileikasveit fái að sanna hvað
í henni býr.
Kosningamar í vor munu snúast um ffamtíð-
ina. Flokkamir verða að sýna að þeir hafi efni-
við í raunvemlegt erindi. Þeir verða að sanna að
þeir verðskuldi traust og geti axlað ábyrgð.
Alþýðubandalagið hefur lagt á borðið ítar-
legri og efnismeiri tillögur en nokkur annar
flokkur í landinu. Við getum með stolti vísað til
verka okkar þegar okkur var síðast falin þátttaka
í landsstjóminni. Við getum byggt á trausti og
ábyrgð sem færði flokknum landssigur í sveitar-
stjómarkosningunum 1994.
1995 - Ár breytinganna
Það er einlæg ósk mín og von að árið 1995
verði ár mildlla breytinga í íslensku samfélagi:
Að nýtt ár færi þjóðinni landsstjóm sem skapi
nýjan vemleika, ryðji framförum braut með
nýrri stefnu í atvinnulífi og efnahagsmálum,
auld jöfúuð og réttlæti í íslensku samfélagi og
festi í sessi leikreglur um siðbót á opinberum
vettvangi.
Árið 1994 var okkur Alþýðubandalagsfólki
sannkallað sigurár. Megi nýtt ár verða sömu
ættar.
Eg færi ykkur öllum þakkir fyrir samstarf á
liðnu ári og vona að við getum á komandi tíð
fagnað í sameiningu núklum árangri.