Vikublaðið - 06.01.1995, Qupperneq 10

10
S<J6rnmálin
VIKUBLAÐIÐ 6.JANÚAR 1995
Fj ár málastefna ríkisstjóm-
arinnar er kolsprungin
Mörg teikn eru nú á lofti sem
undirstrika hversu fjár-
málastjóm rikisstjórnar
Davíðs Oddssonar hefur gjörsamlega
farið úr böndunum. Sér í lagi blasir
við að á kjörtímabili ríkisstjómarinn-
ar hefur ríkissjóður alls verið rekinn
með tæplega 40 milljarða króna halla,
þótt það hafi verið eitt helsta mark-
mið ríkisstjómarinnar að minnka
hallann og eyða honum á kjörtíma-
bilinu. Þessi gegndarlausi hallarekst-
ur hefúr ýtt ríkisstjóminni út í bull-
andi erlendar lántökur, þannig að
nýtt og ókræsilegt Islandsmet blasir
við. Hreinar skuldir hins opinbera
vom 8 til 9 prósent af vergri þjóðar-
framleiðslu á árunum 1986 til 1988.
Hjá síðustu stjóm fór þetta hlutfall
upp í 16 til 17 prósent og fékk hún
ómælda gagnrýni fyrir, einkum úr
munnum sjálfstæðismanna. Undir
verkstjóm Davíðs Oddssonar og fjár-
málastjóm Friðriks Sophussonar er
þetta hlutfall komið upp í 34 til 35
prósent. Áædað er að hreinar skuldir
ríkissjóðs, heildarskuldir að ffádregn-
um kröfúm, muni á nýhöfhu ári
nema nær 140 milljörðum króna,
sem er rúmlega hálf milljón á hvert
mannsbam.
Glórulaus vinnubrögð í
þinginu
Þegar Alþingi leitaðist við að af-
greiða fjárlög, lánsfjárlög og tengd
frumvörp nú fyrir áramótin bauð
stjómarmeirihlutinn upp á vinnu-
brögð sem em einsdæmi. Mjög mik-
ilvægar upplýsingar og forsendur fyr-
ir afgreiðslu þessara mála vom í fu.ll-
kominni óvissu fram á síðustu
stundu. Dag eftir dag var þingið
verkefnalítið vegna ósamkomulags
stjómarflokkanna og ffam á elleftu
stundu var allt á huldu um niður-
stöðutölur fjárlaga, utan að útgjöld
hækkuðu á meðan tekjur breyttust
lítið og því jókst hallinn jafht og þétt.
Rúsínan í pylsuendanum kom síðan í

Ný húsaleigulög
1. janúar 1995
taka gildi ný húsaleigulög.
Húsnæðisnefndir sveitarfélaga veita almennar
upplýsingar um efni og framkvæmd
hinna nýju húsaleigulaga.
Húsnæðisnefndir sveitarfélaga veita aðilum
leigusamnings leiðbeiningar varðandi
ágreiningsefni, sé þess óskað, og munu leitast
við að sætta slíkan ágreining.
Upplýsingabæklingur um nýju lögin liggur nú
frammi hjá húsnæðisnefndum og félagsmálastofnunum
sveitarfélaga, verkalýðsfélögum, Leigjendasamtökunum,
Húseigendafélaginu, Búsetafélögum og
Húsnæðisstofnun ríkisins.
HUSNÆÐISSTOFNUN RIKISINS
SUÐURLANDSBRAUT 24 • 108 REYKJAVÍK • SlMI: 569 6900 (kl. 8-16f
BRÉFASÍMI: 568 9422 • GRÆNT NÚMER (utan 91-svæðisíns): 800 69 69
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar, þ.e. ein útgáfa hennar. Þvert gegn hástemmdum lof-
orðum um að eyða ríkissjóðshallanum og draga úr erlendum lántökum hefur ríkis-
stjórnin slegið öll fyrri met.
mynd sérstakra skattaívilnana til
handa stóreigna- og hátekjufólki.
Inn í miðja hringavitleysuna kom
síðan ný þjóðhagsspá sem gerbreytti
helstu forsendum fjárlaga- og láns-
fjárlagavinnunnar. Þjóðhagsspá þessi
var til muna hagstæðari en hinar
fyrri, þótt ýmislegt væri í óvissu, svo
sem loðnuveiðin og veiðamar utan
landhelginnar. Batans sá hins vegar
ekld stað í afkomu heimilanna, sem
gagnvart gífurlegum erfiðleikum og
skuldasöfnun var boðið upp á lítt
breytt atvinnuleysisstig eða 4,8 pró-
sent á árinu.
Allt að 13 milljarða króna
halli
Það er til marks um fjármálaóreið-
una að endurteldð hefur meirihlutinn
verið að afgreiða fjáraukalög og láns-
fjáraukalög vegna síðasta árs, 1994.
Þar hafa verið afgreiddar viðbóta-
heimildir vegna aukins hallareksturs
ríldssjóðs og áforma um spamað sem
runnið hafa út í sandinn.
Fjárlög fyrir 1994 vom afgreidd
með 113,8 milljarða króna útgjöldum
og 104,1 milljarða króna tekjum eða
halla upp á 9,6 milljarða. Þessi áætl-
aði halli samsvaraði 9,3% af tekjum.
Niðurstaðan, eftir mildð hringl með
fjáraukalögin, varð allt önnur. Ymis
bataeinkenni leiddu til þess að tekj-
umar hækkuðu í 106,8 milljarða eða
um 2,7 milljarða. Ekld var þó batinn
notaður til að minnka hallann, ekki
einu sinni var haldið í horfinu. Ot-
gjöld ársins hækkuðu á sama tíma um
3.9 milljarða og var hallinn þá orðinn
10.9 milljarðar. Þegar síðan við bæt-
ast að heimildir upp á um tvo millj-
arða vom fluttar yfir á árið ffá því
1993 var fjárlögunum lokað með allt
að 13 milljarða halla. Alls er óvíst
hvað nýtt verður af þeim heimildum,
það kemur í ljós þegar ríkisreikning-
urinn verður gerður upp. Að
óbreyttu blasir við halh sem nemur
minnst 10,2 prósent af tekjum, en allt
að 12,2 prósent.
Hreinar skuldir 120% af
árstekjum
Frainmi fyrir alls um 40 milljarða
króna heildarhalla á kjörtímabilinu
hefur það orðið ríkisstjóminni um
megn að nýta efhahagsbatann til að
laga stöðima í lokin. Auknum tekjum
ríkissjóðs vegna efnahagsbatans hefur
verið ráðstafað og rúmlega það með
ýmiss konar ákvörðunum yfir háuð-
amar, ákvörðunum sem rýrt hafa
tekjumar en aukið á útgjöldin. Um
leið hefúr ríkisstjómin skellt skolla-
eyrunum við þeirri uggvænlegu þró-
un sem Seðlabankinn hefur nýverið
lýst ítarlega.
Seðlabanldnn bendir á, að hreinar
skuldir ríkissjóðs hafi aðeins verið 0,5
prósent af vergri landsffamleiðslu
árið 1982 - þ.e. fyrir aðeins rúmum
áratug. Samkvæmt fjárlagaffumvarpi
er þetta hlutfall áætlað um 31 til 32
prósent á þessu ári, en 3 til 4 prósent
hjá sveitarfélögum. Hreinar skuldir
ríkissjóðs era nú að komast í 120 pró-
sent af árstekjum ríkissjóðs. Til við-
miðunar má nefha að „hættumörk“
hjá sveitarfélögum em talin vera 80
prósent.
Seðlabankinn bendir á að þótt færa
megi rök fyrir hallarekstri sem tíma-
bundinni lausn á vanda þá eykst á-
hættan af slíku atferli með versnandi
skuldastöðu og æ þyngri vaxtabyrði.
Nú era hreinar vaxtagreiðslur um 7
prósent af tekjum hjá ríldnu, en að-
eins um 2,5 prósent hjá sveitarfélög-
unum (þar sem mildð hefur verið tal-
að um erfiða stöðu og „gjörgæslu“
hinna verst stöddu). Vaxtagreiðslur
ríkissjóðs á næsta ári em einmitt ná-
lægt áætluðum halla 1995 samvæmt
fjárlögum, þótt sá halli muni vafa-
laust eiga eftir að aukast með fjár-
aukalögum.
Ólafur Ragnar: Friðrik kol-
féll á eigin prófi
Við afgreiðslu lánsfjárlaga fór O-
lafur Ragnar Grímsson formaður Al-
þýðubandalagsins hörðum orðum
um stefhu ríkisstjómarinnar. Ekki
síst benti hann á að vaxtastefha
stjómarinnar hefði sprungið, sem
berlega kæmi ffam í því að á síðari
helmingi ársins 1994 hefðu vextir á
ríldsvíxlum hækkað um 15 til 15 pró-
sent. Hann minnti á orð fjármálaráð-
herra sjálfs um að það væri forsenda
fyrir lægri vöxtum, auknum hagvexti,
eflingu atvinnuh'fs og bættum lífs-
kjörum að efnahagsbatinn yrði not-
aður til að minnka halla ríkissjóðs.
Þessu lýsir Friðrik Sophusson sldl-
merldlega í kaflanum um efhahags-
stefiiuna og markmið fjárlaga í fjár-
lagaffumvarpi fyrir nýhafið ár. Olaf-
ur Ragnar benti á að afgreiðsla fjár-
laga og lánsfjárlaga væri þvert á þessa
stefhu og því væri ríkisstjórnin að
brjóta gegn eigin stefnu. Tekjuauk-
inn hefði verið notaður til að auka út-
gjöldin og gott bemr. Þetta kæmi í
veg fyrir að unnt yrði að lækka vexti
og stæði í veginum fyrir því að sam-
komulag náist um lífskjör í landinu.
„Fjármálaráðherra gekk undir
merkilegt próf og hann kolféll. Þvert
gegn yfirlýstri stefnu var batanum
eytt og gott betur á síðusm dögunum
fyrir jól,“ sagði Olafur Ragnar.
Bullandi vantraust markað-
arins á stjórninni
Hann benti á þá nöturlegu stöðu,
að auk þess sem ríkissjóður væri í vax-
andi mæh fjármagnaður með lántök-
um blasi við að meirihluti lántökunn-
ar á sér nú stað erlendis. Fjárlög hafa
verið afgreidd á þann hátt að nettó
era um 20 milljarðar króna teknir að
láni og þar af um 11 milljarðar er-
lendis. Það sldptir að sjálfsögðu máli
hvar lánin em tekin því þegar farið er
að borga af þeim fer stærri hlutinn til
þess að efla hagvöxt í þeim löndum
sem veita lánin en ekki innanlands.
Ein skýringin á þessu sé ef til vill sú
að ríkisstjómin treysti sér ekki til að
taka ffekar innlend lán á þvívaxtastigi
sem þar ríldr. Kaupendur séu ekld til
sem vilja fjánnagna fé sitt á þeim
kjörum sem ríkisstjómin býður upp
á. Við þetta bætist að einkaaðilar hafa
á síðari helmningi nýliðins árs flutt
um 7 milljarða króna út úr hagkerf-
inu til ávöxtunar og fjárfestingar er-
lendis. Það em því risavaxnar upp-
hæðir sem streyma úr landi, annars
vegar úr ríkissjóði en hins vegar ffá
einkaaðilum. Þessi útflumingur á
peningum út úr íslenska hagkerfinu
er ekkert annað en bullandi vantraust
á það hagkerfi sem ríkisstjómin býð-
ur upp á. Markaðurinn sjálfur hefúr
kveðið upp sinn dóm.
Síðasthðinn miðvikudag birti
Morgunblaðið uggvænlega ffétt. Þar
kemur fram að lánsfjárþörf ríkissjóðs
næstu þrjá mánuðina sé 18 til 19
milljarðar. I næsta mánuði þarf ríkið
að leysa út tæplega 10 milljarða vegna
spariskírteina ffá 1990. „Magmis
Pémrsson, ráðuneytisstjóri í fjár-
málaráðuneytinu, segir að til þess að
mæta þessari fjárþörf þurfi annað
tveggja að grípa til erlendrar lántöku
eða bjóða fjárfestum sem eigi bréfin
sem komi til innlausnar upp á skipti-
kjör, en ríkissjóður hljóti að leggja
mikla áherslu á að þetta fé haldist hjá
honum og fari ekki til annarra verð-
bréfakaupa," segir í frétt Morgun-
blaðsins og er þar enn fr emur staðfest
það sem stjómarandstaðan benti á að
erlend lántaka hefði á síðasta ári orð-
ið mun meiri en áætlað var, hún fór
úr 5 til 6 milljörðum nettó í 11 millj-
arða. Á sama tíma fór áætluð lántaka
innalands úr 11 til 12 milljörðum í
3,5 til 4 milljarða. Þessi niðurstaðan
skýrist einkum af því að fjármögnun
húsnæðislánakerfisins hefúr algerlega
bmgðist og þá einkum útboð hús-
bréfa.
1995 boðar íslandsmet í
ríkisútgjöldum
Afgreiðsla fjárlaga fyrir 1995 gefur
tilefni til að staldra við og meta „ár-
angurinn“ af baráttu Friðriks Soph-
ussonar fjármálaráðherra (trndir
verkstjóm Davíðs Oddssonar) gegn
„BAKNINU“. Á áætluðu meðal-
verðlagi 1995 hljóða útgjöld ríkisins
upp á 119,5 milljarða króna (eftir að
hafa hækkað úr 116 milljörðum ffá
ffumvarpinu). Árið 1994 verður á
sama verðlagi gert upp með um
120,6 milljörðum. Þetta em nánast
sömu rauntölumar og komu fram
þegar árin 1988 og 1989 vom gerð
upp. Og þetta em um 5 milljörðum
króna lægri niðurstöðutölur en á því
útgjaldamilda ári 1991, sem fyrri og
núverandi ríkisstjóm skiptu á milli
sín. Þá er þess að gæta að 1990 til
1991 hækkuðu útgjöld ríkissjóðs