Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.2005, Blaðsíða 11

Lesbók Morgunblaðsins - 29.10.2005, Blaðsíða 11
Nýjar bækur Nýjar bækur JPV ÚTGÁFA hefur gef- ið út sögulega skáldsögu eftir Ragnar Arnalds sem heitir Eldhuginn – Sagan um Jörund hunda- dagakonung og byltingu hans á Íslandi. Hann var stríðsfangi Breta. Danirnir hötuðu hann og litu á hann sem svikara. Íslendingar tóku honum með tortryggni. Hvernig náði hann völdum og hvað varð honum að falli? Sagan af ævintýralegum ferli sjómannsins sem gerðist ríkisstjóri Íslands um átta vikna skeið. Í lifandi og skemmtilegri skáldsögu leiðir Ragnar Arnalds okkur inn í reyfarakennt líf hug- sjónamannsins, ofurhugans og kvenna- mannsins Jörgens Jörgenssens eða Jör- undar Hundadagakonungs eins og við þekkjum hann best. Dapurlegt lífið í Reykjavík vatnskarla, þjófa, yfirstéttar og lúinna hversdagsmanna öðlast nýtt og óvænt gildi þegar Jörundur og félagar ráðast til uppgöngu fullir eldmóðs og fyr- irheita, lofa gulli og grænum skógum, frjálsri verslun, jafnrétti og bræðralagi. Föngum er sleppt og ráðamönnum gefið langt nef; nú skulu menn vera frjálsir í hugsun og verki, skemmta sér og öðrum og takast á við nýtt líf í gjöfulu landi: fá- tækt, hörmungum, sjúkdómum og hvers kyns erfiðleikum skal útrýmt, almenn- ingur skal njóta menntunar og bjartsýnin ein ráða för. Skáldsagan um Eldhugann er fyrst og síðast saga óbilandi og kraftmikils draum- óramanns sem lætur sér ekki segjast og gefst ekki upp fyrr en í fulla hnefana. HJÁ Almenna bókafélag- inu er komin út Brosað gegnum tárin – Fegurð- arsamkeppnir á Íslandi eftir Sæunni Ólafsdóttur. Það hefur lengi verið al- þekkt staðreynd að ís- lenskar konur eru öðrum konum fegurri og á síðari árum hafa íslenskir karl- menn sýnt og sannað feg- urð sína og náð góðum árangri í fegurð- arsamkeppnum erlendis. Þegar vel hefur tekist til í keppni á alþjóðlegum vettvangi hefur þjóðin verið ákaflega stolt af þessari ósigrandi fegurð, en þegar verr hefur gengið eða fegurðarsamkeppnir átt undir högg að sækja hefur þeim verið fundið flest til for- áttu. Í Brosað gegnum tárin er saga fegurð- arsamkeppna á Íslandi rakin í liprum og lif- andi texta. Fjallað er um hverja keppni fyrir sig, viðbrögð landsmanna, þar á meðal kvennahreyfingarinnar, og umfjöllun ís- lenskra og erlendra fjölmiðla. Bókin er ríku- lega skreytt ljósmyndum og úrklippum sem endurspegla ríkjandi skilning á fegurð og glæsileika. Myndirnar veita einnig skemmti- lega innsýn í tísku og tíðaranda, allt frá peysufataklæddum fegurðardísum á Alþing- ishátíðinni á Þingvöllum 1930 til fagurlega skreyttra þátttakenda í keppninni um titill- inn Dragdrottning Íslands. Bókin er 328 bls. Verð: 4.990 kr. LÍKLEGA eru þeir ekki margir, sem skilja fyrirsögn þessa pistils. En þetta er hið óbrigðula táknmál, sem ræður flestu ef ekki öllu um gerð og störf lífvera og er skráð í erfðaefni hverrar einustu frumu í öllum líf- verum. Nánar táknar þetta, að tilteknar am- ínósýrur (lev-asp-trp-glú-asp-fen) skuli tengjast saman til myndunar á ákveðnu prótíni. Bókstafirnir standa fyrir nöfn á fjórum niturbösum, sem mynda hið svo kall- aða gen og allir þykjast kannast við. En eins og segir í bók þessari er líklegt, að það mundi vefjast fyrir flestum að skýra hvað átt er við með þessu litla orði, ef betur væri að gáð. Í bókinni er leitast við að skýra hvernig genið er efnislega úr garði gert og hvernig starfsemi þess er háttað í lifandi frumu. Einnig er lýst hvernig starfsemi þess er stjórnað og hvernig gen starfa saman að því að móta eiginleika og einkenni lífvera. Saga gena- rannsókna og hugmynda manna um gen er rakin og greint er frá nýlegum rann- sóknum á þessu sviði. Þá er sagt frá margvíslegum rann- sóknaaðferðum í erfðatækni og skýrt frá því, hvernig sú tækni er nýtt í iðnaði og til kynbóta á dýrum og plöntum. Að lokum er svo rætt um hugmyndir um að nýta þessar aðferðir til lækninga og jafnvel til þess að breyta erfðaefni í mönnum. Höfundurinn kenndi erfða- fræði eða sameindaerfðafræði, eins og greinin er jafnan nefnd nú, í rúm þrjátíu ár. Það leynir sér ekki heldur, að hann hefur efnið fullkomlega á valdi sínu, skrifar lát- lausan og læsilegan texta, þó að hann sé ekki tilþrifamikill. Myndir eru nokkrar, en þær hefðu mátt vera fleiri og skýrari. Hér er ekki um venjulega kennslubók að ræða heldur er bókinni ætlað að veita fróð- leiksfúsum mönnum innsýn inn í heim nú- tíma erfðafræði. Á því er ekki vanþörf, því að sú hætta vofir yfir, að fólk fái ýmsar rang- hugmyndir um erfðir og alls kyns erfðabreytingar, sem frá er greint nær daglega í ein- hverjum fjölmiðli. Sízt bætir úr skák, að þeir, sem miðla upp- lýsingum, eru sjaldnast vel heima í þessum fræðum. Svo virðist sem þetta rit sé hið fyrsta í ritröð, sem nefnist Hnotskurn – fræðirit á vegum þessa bókaforlags. Sé rétt til getið, er það sérstakt fagnaðar- efni, því að mikill skortur hefur verið á aðgöngugóðu fræðslu- efni handa fólki til þess að glöggva sig á stórfelldum framförum í heimi tækni og vís- inda hin síðari ár. Þessi bók – Líf af lífi – er tilvalin þar fremst í röð, því að hún er mjög vönduð og efnismikil og fjallar að auki um það, sem margir telja torræðnustu leynd- ardóma lífsins og einna áleitnustu spurn- ingar um siðferðiskennd okkar mannanna. AATCTGACCCTTCTGAAG BÆKUR Náttúrufræðirit Höfundur: Guðmundur Eggertsson. 188 bls. Útgefandi er Bjartur. – Reykjavík 2005. LÍF AF LÍFI – GEN, ERFÐIR OG ERFÐATÆKNI Ágúst H. Bjarnason Guðmundur Eggertsson LÍFSLOGINN eftir Björn Þorláksson hefst á tilvitnun í Hrafninn eftir Edgar Allan Poe. Ljóðmælandinn er einmana, sviptur ástinni sinni og umluktur myrkri. Aðalsögu- hetja Lífslogans er í svipuðum sporum. Bókin gerist í dag og spannar þrjár vikur í lífi Loga Stefánssonar sem er íslensku- kennari í Menntaskólanum á Akureyri. Logi segist skáld en hefur aldrei komist lengra en á síðu 67 í skáldsögunni sem hann er að skrifa. Bókin sú fjallar um tvær ungar og ást- fangnar listaspírur, verðandi skáld og listmálara, sem eiga von á barni. En kúvending verður þegar svartklæddur súrrealisti stelur hjarta kon- unnar, sem yfirgefur verðandi skáldið með þeim orðum að lífið sé svo súr- realískt að hún gæti ekki lifað því nema undir verndarvæng fagmanns. Þau flytja úr landi en skáldið tilvonandi fær þær fréttir að súrrealistinn hafi dáið og leggur af stað til að endurheimta ástina sína og barnið. Þegar þar er komið sögu stíflast skáldæð Loga Stefánssonar því hann kann ekki að skrifa um annað en eymdina. Logi er hrokafull, kaldhæðin fyllibytta sem reynir við konur á börum með lélegum bröndurum og innihaldslausum pikköppl- ínum, sem honum sjálfum finnst djúpvitrar og snjallar. Líkt og flestir virkir fíklar er hann tengslalaus við sjálfan sig og sam- ferðafólkið og fullur sjálfsvorkunnar. Ógæfa hans er öðrum að kenna. Hann býr á Akureyri, sem er ömurlegur bær fullur af meðalmennum með dvergvaxnar hugs- anir. Logi hefur drukkið frá sér fjölskyld- una. Sóley konan hans hefur yfirgefið hann og flutt með dóttur þeirra til manns á Dal- vík, sem hún er ekki ástfangin af, en hann er traustur og hjálpar henni úr þeim kröggum sem Logi hefur komið mæðg- unum í. Samskipti Loga og Sóleyjar eru á þeim nótum sem fjölskyldulífi alkóhólista er gjarna lýst. Drykkjumaðurinn lýgur og svíkur og heldur aðstandendum í andlegri gíslingu, hvort sem hann er inni á heim- ilinu eða einhvers staðar að heiman. Samt sem áður saknar brottflutta konan sálar- lausa egóistans og byttunnar og það er gamla sagan sem endurtekur sig; Sóley heldur að drykkja hans geti verið henni að kenna, hún hafi ekki sýnt næga elsku og þolinmæði. Í upphafi bókar hefur Logi dá- ið fylleríisdauða á víðavangi og sofið úr sér í fangaklefa. Hann mætir illa til reika til kennslu og lyktar af áfengi. Konrektor hótar brottrekstri verði ekki bót á. Loga tekst í fyrstu að fresta brottrekstri með því að flytja Hrafninn með tilþrifum, en þó fer svo að hann er sendur á Vog þar sem hann endist í þrjá daga. Skömmu áður hef- ur Logi hafið samband við 17 ára nemanda, sem dáir hann og finnst froðan sem upp úr honum vellur mikil og djúp speki. En aug- ljósir feigðarboðar sjást. Í bakgarði ís- lenskukennarans gera krunkandi hrafnar sig heimakomna. Til að eyðileggja ekki spennuna fyrir væntanlegum lesendum skal hér numið staðar en sagan er drama- tísk svo ekki sé meira sagt. Textinn er reglulega brot- inn upp af drykkjurausi Loga. Þetta stílbragð notaði Steinar Sigurjónsson einnig í Blandað í svartan dauðann, módern- ískri skáldsögu sem kom út fyrir tæpum fjörutíu árum. Einræður og sálareintöl per- sóna Steinars eru mun rugl- kenndari en drepleiðinlegt drykkjuröflið í Loga, sem verður aldrei alveg samheng- islaust. Heimssýnin í skáld- sögu Steinars og verki Björns er sumpart ólík og sömuleiðis bygging sagnanna, en þó má sjá fleiri hliðstæður og því er áhugavert að bera verkin sam- an. Tilvera fátæks verkalýðs- ins í sjávarplássi Steinars er svartari og sturlunin á einhvern hátt vonlausari, þung- bærari og endanlegri en ruglið á Loga, sem er menntaður maður á tímum SÁÁ. En báðir höfundar lýsa brotnum fjölskyld- um þar sem fólk lifir í blekkingu og drekk- ur frá sér ráð og rænu. Lífið einkennist af nístandi einsemd. Ástin er sterkt afl en engu að síður eru samböndin sorgleg og siðlaus og gera því lítið annað en opinbera kvöl og ógæfu persónanna. Ég er viss um að margir þekkja fólk með drætti líka sögupersónum Lífslogans. Sögusviðið, raunverulegir staðir á Akureyri ásamt sjúkrastöðinni Vogi, valda því að auðvelt er fyrir lesandann, a.m.k. framan af, að taka þátt í fálmkenndu lífi persónanna. En lesanda Lífslogans er jafnframt boðið í leik. Á innsíðu er tekið fram að nöfn, stað- ir, persónur og atburðir séu hugarburður höfundar og samsvörun í raunveruleikan- um hrein tilviljun. Í káputexta stendur hins vegar að bókin sé persónulegasta verk höfundar. Yfirlýsingar sem þessar hljóta að hnippa í lesandann. Varla eru þær sett- ar þarna án þess að merkja eitthvað. Við lestur Lífslogans ljúkast smám sam- an upp ýmsar ástæður fyrir hegðun og ör- lögum aðalpersónunnar. Sagan um lista- spírurnar og svartklædda súrrealistann speglar augljóslega líf Loga sjálfs. Og segja má að hann hafi staðnað á blaðsíðu 67 í lífinu. Hann hlustar enn á Pink Floyd, les sömu bækurnar, fer með sömu ljóðin og er með sömu frasa á vörum og þegar hann var um tvítugt. Logi kemst ekki upp úr hjólförunum fyrr en hann neyðist til að horfa framan í sjálfan sig og takast á við eigin sjúkleika, aumingjaskap eða hvað sem menn vilja kalla vítið sem hann hring- snýst í. Í lokin eygir lesandinn von um að Logi hafi í raun híft sig upp úr svaðinu. Sú upprisa er þó dýru verði keypt. Lífslygin Þórdís Gísladóttir BÆKUR skáldsaga eftir Björn Þorláksson 191 bls. Tindur bókaútgáfa 2005. LÍFSLOGINN Björn Þorláksson HJÁ máli og menningu er komin út Kertin brenna niður eftir Sándor Márai í þýðingu Hjalta Kristgeirs- sonar. Tveir gamlir vinir, sem áður voru óaðskiljanlegir, fyrrverandi foringjar í her Austurríkis-Ungverja- lands, hittast á ný eftir ríf- lega fjörutíu ára aðskilnað. Fjórum áratugum fyrr gerðist örlagaríkur atburður sem leiddi til algers skilnaðar þeirra og lagði líf þeirra í rúst. Allan þennan tíma hafa þeir beðið end- urfundanna, og nú þegar ævilokin nálgast verður hinn raunverulegi sannleikur afhjúp- aður. Ungverski rithöfundurinn Sándor Márai (1900-1989) féll í ónáð við valdatöku komm- únista þar í landi, flýði til Bandaríkjanna og lést þar í útlegð 1989. Kertin brenna niður kom fyrst út í Ungverjalandi 1942, var síðan bönnuð en eftir fall kommúnismans var hún endurútgefin og hefur síðan farið sigurför um alla Evrópu. Sándor Márai er nú einn virtasti og vinsælasti höfundur álfunnar og hefur verið líkt við Thomas Mann og Gabriel Carcia Marquez. Kertin brenna niður er áhrifamikil skáld- saga og frábærlega skrifuð; undir kyrru yf- irborði bærist söknuður og sársauki, eftirsjá eftir veröld sem var. Hún er hugleiðing um sígilt efni; tryggð og mikla ást, sannleika og blekkingu - sem situr lengi eftir í huga les- anda. Bókin er 172 bls. Þýðandi: Hjalti Kristgeirsson Verð: 3.990 kr. JPV ÚTGÁFA hefur sent frá sér bókina Veronika ákveður að deyja eftir metsöluhöfundinn Paulo Coehlo í þýðingu Guð- bergs Bergssonar. „Veroniku virðist ekki vanhaga um neitt – hún er ung og falleg, umvafin aðlaðandi karlmönnum, hefur fasta vinnu og á ástríka fjölskyldu. Þrátt fyrir það er hún ekki hamingjusöm og einn kaldan vetrarmorgun tekur hún of stóran skammt af svefntöflum. Þegar Veronika vaknar nokkru síðar á sjúkrahúsi fær hún að vita að enda þótt hún hafi haldið lífi sé hjarta hennar svo skaddað að hún eigi aðeins fáeina daga eftir ólifaða,“ segir í kynningu útgefanda. Saga Veróniku er hjartnæmur og áhrifa- mikill óður til lífsins sem minnir okkur á að hver einasta stund lífsins er kraftaverk. Sagan er byggð á reynslu höfundar af dvöl á geðsjúkrahúsi þar sem hann var ung- ur vistaður í því skyni að bæla niður fram- tíðardrauma hans. Paulo Coelho sem fæddist í Rio de Ja- neiro árið 1947 er einn þekktasti samtíma- höfundur heims. Þekktasta verk hans er Al- kemistinn sem hefur verið þýtt á yfir 50 tungumál og selst í meira 30 milljónum ein- taka. JPV ÚTGÁFA hefur sent frá sér barnabókina Ríkey ráðagóða eftir Eyrúnu Ingadóttur. Ríkey er ellefu ára og tekur að sér að passa Dódó litlusystur yfir sum- arið þótt hana langi meira til að komast á sjóinn með afa. Þegar mamma og pabbi flytja tölvuna í geymslu upp á háaloft með þeim orðum að börn eigi að leika sér úti á sumrin – þá eru góð ráð dýr. Ríkey og félagar hennar deyja ekki ráða- laus. Þau reisa heilt þorp og halda hátíð með tónlist og trúðum, skrípafötum og skrúðgöngu, leynigesti og ókeypis ís handa öllum. Ekki spillir það ævintýrum sumarsins að eiga góða vini í hópi fullorðinna, eins og hann Sóla á Strönd sem býr á hálfgerðu þjóðminjasafni og skýrir hænurnar sínar í höfuðið á ríkisstjórninni. Skemmtileg bók fyrir 6–12 ára krakka. Eyrún Ingadóttir er fædd á Hvamms- tanga 1967. Hún lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum að Laugarvatni 1987 og BA prófi í sagnfræði við HÍ 1993. Eyrún ritaði sögu Húsmæðraskóla Reykjavíkur 1992, sem var jafnframt BA verkefni hennar, og sögu Húsmæðraskóla Suðurlands, „Að Laugarvatni í ljúfum draumi“, árið 1994. Hún ritaði ævisögu Eyj- ólfs R. Eyjólfssonar, „Gengið á Brattann“, árið 1998 og var einn af fjórum meðrit- stjórum bókarinnar „Konur með einn í útvíkkun fá enga samúð“ árið 2002. Ríkey ráðagóða er fyrsta barnabók Eyrúnar. Lesbók Morgunblaðsins ˜ 29. október 2005 | 11

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.