Morgunblaðið - 23.06.2005, Qupperneq 8

8 FIMMTUDAGUR 23. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Umsóknum umsamfélags-þjónustu hef-
ur fjölgað allt frá því að
úrræðið kom fyrst til
sögunnar árið 1995 en
samkvæmt bráða-
birgðatölum frá Fang-
elsismálastofnun bár-
ust 520 umsóknir um
samfélagsþjónustu ár-
ið 2004 en árið 2003
bárust stofnuninni 492
umsóknir. Umsóknir
vegna óskilorðsbund-
innar fangelsisvistar
voru 117 árið 2004 en 118 árið 2003
og umsóknir vegna vararefsingar
voru 403 árið 2004 en 374 árið 2003.
Margrét Sæmundsdóttir, sér-
fræðingur hjá Fangelsismálastofn-
un, segir að fjöldi umsókna vegna
óskilorðsbundinna dóma standi
nánast í stað en hins vegar fjölgi sí-
fellt umsóknum vegna vararefsing-
ar. Samkvæmt IV. kafla laga um
fangelsi og fangavist er heimilt, ef
almannahagsmunir mæla ekki
gegn því, að fullnusta allt að sex
mánaða óskilorðsbundna fang-
elsisrefsingu með ólaunaðri sam-
félagsþjónustu og samkvæmt IV.
kafla A. laganna er einnig heimilt
að fullnusta vararefsingu með sam-
félagsþjónustu ef fésekt innheimt-
ist ekki.
Samfélagsþjónusta eða sekt?
Niðurstöður könnunar sem
Margrét gerði á árunum 2002–
2004 á meðal brotamanna sem
gegndu samfélagsþjónustu vegna
vararefsingar benda til þess að
meirihlutinn kjósi að gegna sam-
félagsþjónustu í stað þess að
greiða sekt. „Um 70% sögðust
fremur vilja gegna samfélagsþjón-
ustu í stað þess að greiða sekt þótt
þeim væri það kleift. Þannig hefðu
þeir greitt sektina ef þeir hefðu
ekki átt kost á samfélagsþjónustu,“
segir Margrét en hún telur að
þetta viðhorf geti hugsanlega verið
ástæðan fyrir fjölgun umsókna
vegna vararefsinga. „Menn virðast
nýta sér þetta úrræði til þess að
sleppa við að greiða sektir en þetta
þyrfti samt sem áður að skoða
frekar.“
Sleppa ekki auðveldlega
Helgi Gunnlaugsson, afbrota-
fræðingur og prófessor í fé-
lagsfræði við HÍ, segir samfélags-
þjónustu sem fullnustuúrræði hafa
gefist vel á þeim tíma sem hún hafi
staðið til boða. Þannig hafi niður-
stöður rannsóknar sem gerð var á
árunum 1994 til 2000 á afturhvarfi
brotamanna til afbrota gefið það til
kynna að tilkoma samfélagsþjón-
ustu hafi ekki aukið ítrekunartíðni.
Helgi segir kosti samfélagsþjón-
ustu að mörgu leyti hagnýta fyrir
samfélagið. „Með þessu móti þarf
viðkomandi ekki að fara í fangelsi
en það dregur úr kostnaði ríkisins
auk þess sem samfélagið fær
ákveðna þjónustu frá viðkomandi
án þess að greiða fyrir hana. Ef
þessa úrræðis hefði ekki notið við
væri eflaust búið að reisa nýjar
fangelsisbyggingar. Þá hefur sam-
félagsþjónusta verið einn stærsti
þátturinn í því að halda fangatöl-
unni niðri,“ segir Helgi en sam-
félagsþjónusta kann einnig að
koma brotamönnum til góða.
„Brotamaðurinn þarf ekki að rjúfa
tengsl við vini og vandamenn auk
þess sem margir brotamenn geta
komið sér á réttan kjöl og þá er
samfélagsþjónusta oft betri val-
kostur en fangelsisvist. Hins vegar
ber að taka það fram að þetta er
kvöð sem lögð er á hinn brotlega og
leggst oftar en ekki þungt á hann.
Menn telja sig því ekki sleppa auð-
veldlega með því að inna af hendi
samfélagsþjónustu enda fylgir því
ákveðinn kostnaður fyrir hinn
brotlega.“
Spónn úr aski lögfræðinga
Sú vinna sem menn inna af hendi
í samfélagsþjónustu er margvísleg
og felst meðal annars í starfi fyrir
góðgerðarstofnanir, íþróttafélög
og félagasamtök af ýmsum toga.
Helgi segir að þessi störf séu ekki
tekin frá samfélaginu. „Þetta er
gott framlag til samfélagsins en
verið er að vinna verk í þágu stofn-
ana sem oftar en ekki eru fjárvana
og gætu að öðrum kosti ekki fengið
starfskraft. Þetta eru hins vegar
þörf verk.“
Lögfróðir menn hafa haldið því
fram að ákvörðunarvald um sam-
félagsþjónustu væri betur komið
hjá dómstólum. Helgi er andsnú-
inn því og bendir á að núverandi
fyrirkomulag hafi gefið góða raun.
„Fangelsismálastofnun hefur að-
stöðu til þess að skoða persónulega
hagi manna og leggja faglegt mat á
umsóknir þeirra. Það er annað en
dómstólar hafa verið að gera en
dómarar horfa meira á afbrot við-
komandi og kveða upp dóma á
þeim grundvelli. Lögin eru hins
vegar skýr hvað varðar skilyrði
samfélagsþjónustu og dómstólar
geta séð hvernig landið liggur.
Þetta fyrirkomulag hefur gefist vel
og ég hef ekki séð sérstök vanda-
mál þessu samfara önnur en þau að
sumum lögfræðingum finnst sem
spónn hafi verið tekinn úr aski
þeirra.“
Helgi segir að halda eigi áfram á
sömu braut og hlúa að því úrræði
sem samfélagsþjónustan er og
rýmka skilyrði samfélagsþjónustu
enn frekar þannig að hún muni
standa fleiri dómþolum til boða.
Fréttaskýring|Samfélagsþjónusta
fullnustuúrræði hér á landi í 10 ár
Umsóknum
fjölgar ár frá ári
„Menn virðast nýta sér þetta úrræði til
þess að sleppa við sektir“
„Margir brotamenn geta komið sér á réttan kjöl.“
Þríþætt skilyrði
samfélagsþjónustu

Skilyrði þess að samfélags-
þjónusta komi til álita eru í
stuttu máli:
1. Að dómþoli hafi óskað eftir því
skriflega við Fangelsismála-
stofnun.
2. Að dómþoli eigi ekki mál til
meðferðar hjá lögreglu, ákæru-
valdi eða dómstólum, þar sem
hann er kærður fyrir refsiverðan
verknað.
3. Að dómþoli teljist hæfur til
samfélagsþjónustu.
Eftir Þóri Júlíusson
thorirj@mbl.is
KJARTAN Jakob Hauksson, sem nú rær hringinn í
kringum landið til styrktar Hjálparliðasjóði Sjálfs-
bjargar, lagði að flotbryggjunni í Báthöfninni á Siglu-
firði um miðjan dag í gær. Tafðist koma hans um stund-
arfjórðung þar sem árarkefi brotnaði rétt eftir að inn í
fjarðarmynnið kom. Kjartan var hress og ánægður við
komuna. Á bryggjunni tóku á móti honum Runólfur
Birgisson, bæjarstjóri Siglufjarðar, og formaður Sjálfs-
bjargar á Siglufirði.
Ráðgert er að róðurinn kringum Ísland taki um einn
og hálfan mánuð, en Kjartan lagði af stað laugardaginn
4. júní sl. frá Bolungarvík.
Kominn til Siglufjarðar
Kjartan Jakob Hauksson á báti sínum úti fyrir Siglufirði.
vélum Flugleiða-Fraktar á sann-
gjörnu verði,“ segir Guðmundur.
Virkur markaður
Hann minnir á að flutningsmark-
aður á Íslandi er afar virkur og
nefnir í því samhengi kaup Avion
Group á Eimskip sem áttu sér stað
á meðan á rannsókn Samkeppn-
isstofnunar á samruna Bláfugls og
Flugflutninga við FL Group stóð.
„Avion Group á fyrir Íslandsflug
sem hefur um 10% markaðshlut-
deild og með þessu verður til
ákveðin samvinna á milli Íslands-
flugs og Eimskips þannig að ljóst
er að áhugi Íslandsflugs á þessum
markaði mun aukast. Munu þeir því
sinna honum betur en þeir hafa
gert. Þess má og geta að eftir kaup
Avion Group á Eimskip er velta
þeirrar samstæðu a.m.k. á við tvö-
falda veltu FL Group,“ segir Guð-
mundur og telur að þannig muni
samkeppni á markaði aukast.
Guðmundur segir að ekki sé
mögulegt koma í veg fyrir samráð
fyrirtækja, t.d. það að forsvars-
menn þeirra ræði saman í sum-
arbústöðum, Öskjuhlíðinni eða ann-
ars staðar. „Þetta ætti fyrrverandi
starfsmönnum grænmetisdreifing-
arfyrirtækja að vera ljóst. Það sýni
einbeittan brotavilja hagi menn sér
þannig. Þá eru þeir að brjóta sam-
keppnislög vitandi vits. Markaðs-
aðilar þekkja reglurnar og á þeim
hvílir sú ábyrgð að fylgja þeim,“
segir hann.
Flókið mál
Hvað varðar mál Iceland Ex-
press gegn Icelandair varðandi
skipulega verðlækkun af hálfu síð-
arnefnda aðilans segir Guðmundur
að úrskurður sé ekki væntanlegur
fyrir mánaðamót en sem kunnugt
er tekur nýr forstjóri við Sam-
keppniseftirlitinu eins og stofnunin
mun heita frá og með mánaðamót-
um. Málið er að hans sögn afar
flókið, bæði í hagfræðilegum og lög-
fræðilegum skilningi.
Gylfi Magnússon, sem verður for-
maður stjórnar hinnar nýju stofn-
unar, hefur starfað sem ráðgjafi
Icelandair í því máli en Guðmundur
vill ekki tjá sig um hæfi hans. „Það
er hans að gera upp við sjálfan sig,“
segir Guðmundur.
VISSAR tölulegar upplýsingar sem
Almar Örn Hilmarsson gaf upp í
viðtali við Morgunblaðið í fyrradag
eru rangar að sögn Guðmundar
Sigurðssonar, forstöðumanns sam-
keppnisviðs Samkeppnistofnunar.
„Þar kemur fram að í kjölfar sam-
runans fari markaðshlutdeild FL
Group upp í 85–90% en staðreyndin
er sú að Flugleiðir-Frakt voru með
75% af fraktflugi til og frá Íslandi
fyrir samrunann,“ segir Guðmund-
ur.
Ennfremur segir hann að í viðtal-
inu og leiðara Morgunblaðsins í
gær sé horft framhjá því að ákvörð-
unin er gerð í tólf liðum. „Þarna er
einblínt á einn lið sem lýtur að
þessu stjórnunar- og rekstrarlega
skipulagi eftir samrunann. Ekki má
þó gleyma öðrum atriðum og vek
ég þá sérstaka athygli á töluliðum
4, 5, 6 og 8 í ákvörðunarorðinu sem
lúta að því að FL Group er nú
bannað að tvinna saman sölu á
flutningum milli t.d. Íslands og
Bandaríkjanna annars vegar og Ís-
lands og Evrópu hins vegar. Það er
okkar mat að eftir að hafa sett
þessi skilyrði sé ástandið orðið
betra en það var áður. Rök okkar
eru þau að Flugleiðir-Frakt eru
nánast með einokunarstöðu í frakt-
flutningum í flugi á milli Íslands og
Ameríku. Þessa stöðu hafur fyr-
irtækið getað notað til þess að við-
halda sinni markaðsstöðu á Evr-
ópumarkaði með því að bjóða
fyrirtækjum heildarsamninga.
Þetta hafa önnur fyrirtæki ekki
getað boðið hingað til en í 6. grein
skilyrðanna segir að keppinautum
fyrirtækisins skuli boðið að áfram-
selja til sinna viðskiptavina farm-
rými í flugvélum þess. Þannig skal
keppinautum bjóðast farmrými í
Forstöðumaður samkeppnissviðs Samkeppnisstofnunar
Okkar mat að ástandið
sé orðið betra en áður