Morgunblaðið - 23.06.2005, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. JÚNÍ 2005 27
UMRÆÐAN
HÉRNA um daginn birtist at-
hyglisverð frétt í Fréttablaðinu, er
bar heitið: „Sorgleg endalok ham-
ingjustundar“. Þar var sagt frá því
að „Brezku bjór- og barsamtökin“
eða „The British Beer and Pub
Association – BPPA“ eins og það
heitir hjá brezkum, hefðu lýst því yf-
ir að stuðningur við það sem Bretar
kalla: „Ham-
ingjustundir – og
drekktu eins og þú get-
ur“, verði án tafar af-
lagður. Hver skyldi
svo ástæðan fyrir þess-
ari yfirlýsingu vera?
Svarið kemur fram í
framhaldi af fréttinni –
og hún er næsta aug-
ljós – því ofdrykkja er
orðin að vandamáli í
Bretlandi og hún hefir
nú þegar nánast breytt
mörgum miðborgum í
þessu
annars ágæta landi í vígvelli –
einkum þó á föstudögum og laug-
ardögum.
Hvernig er það nú annars – kann-
ast ef til vill einhverjir við eitthvað
svipað í henni Reykjavík – Akureyri
– eða annars staðar frá? Fréttinni
fylgir ennfremur, að haft sé eftir
formanni þessa BBPA félags og birt
var á fréttavef CNN, að hvers konar
„tilboð og leikir“ sem bara sé boðið
upp á í því augnamiði að auka áfeng-
isdrykkju á sem skemmstum tíma,
eigi enga samleið með þeim 32 þús-
undum sem teljast félagsmenn sam-
takanna.
Er nokkur furða þótt sumum
Bretum fari að blöskra þegar svo er
komið málum, að miðkjarnar
margra borga breytast eins og víg-
vellir væru – vegna óhóflegrar
áfengisneyzlu og drykkjuláta. Þetta
leiðir hugann að þessum málum hér
heima. Tölur sýna ofdrykkju vax-
andi vandamál í Bret-
landi, brezka stjórnin
eða að minnsta kosti
sumir Bretar og BBPA
hafa af því áhyggjur
samanber það sem for-
maður samtakanna
lætur hafa eftir sér og
getið er um hér að
framan.
En hvernig er þetta
hér heima? Hafa ís-
lenzk stjórnvöld eða al-
þingismenn yfirleitt,
þ.e.a.s. meirihlutinn,
áhyggjur af vaxandi
áfengisneyzlu Íslendinga – ungra
Íslendinga? Hvernig er það annars
með hinar mörgu ólöglegu áfeng-
isauglýsingar sem maður sér næst-
um daglega í blöðum og tímaritum
og ruslpósti – jafnvel í sjónvarpi –
og ekkert er gert við, eru þær ekki
beint eða óbeint hvatning, tilmæli,
tilboð til fólks og þá auðvitað helzt
til þeirra sem ungir eru, um að nota
nú þessa eða þessa auglýstu vínteg-
undina sem sé svo góð með t.d. mat
eða ein sér eða því sem auglýst er þá
og þá. Markmið auglýsinga er að
auka kaup eða notkun á þeirri vöru
sem verið er að auglýsa hverju sinni.
Með áfengisauglýsingum er bein-
línis verið að hvetja til aukinnar
neyzlu. Fráleitt vill áfengisauðvaldið
draga úr neyzlu síns görótta
drykkjar. Reynslan hefur sýnt að
aukinni áfengisneyzlu fylgir aukn-
ing ofdrykkju áfengis og öllu því
sem því fylgir eins og neyzla ann-
arra fíkniefna. Sú hugmynd, sem
margir dvelja við, að hefja sölu á
svonefndum léttum vínum og áfeng-
um bjór í matvöruverzlunum (svo
fylgja væntanlega seinna með sölu-
turnar og kvöldsölur, gjöri eg ráð
fyrir) er ekkert annað en tilraun til
þess að auka enn meir áfeng-
isneyzlu, sem eg hélt að væri nógu
mikil fyrir – og undir liggur þá að
auka áfengisneyzlu á sem skemmst-
um tíma eða hvað?
Þeir sem þetta vilja – kannski er
þeim líka alveg sama – hefir ekki
ennþá lærzt, að áfengisneyzlu, of-
drykkju og öðru slíku fylgja sorgleg
endalok hamingjustundar.
Endalok hamingjustunda
Björn G. Eiríksson fjallar
um áfengisauglýsingar ’Með áfengisaug-lýsingum er beinlínis
verið að hvetja til
aukinnar neyzlu.‘
Björn G. Eiríksson
Höfundur er talkennari
í fjölmiðlanefnd IOGT.
ÓLÍKT er ástandið í stjórn-
arskrármálum á Íslandi og meg-
inlöndum Evrópu innan Efnahags-
bandalagsins. Á Íslandi heldur
stjórnarskrárnefndin opinbera fundi
og hvetur almenning til
að ræða málin, áður en
hún leggur fram til-
lögur sínar.
Innan EB hafa kjós-
endur í Frakklandi og
Hollandi hafnað stjórn-
arskrá sambandsrík-
isins. Engin áætlun er
til um, hvernig bregð-
ast skuli við ef stjórn-
arskránni er hafnað.
Margot Wallström,
varaformaður EB-
nefndarinnar, talar um
„plan D- för demo-
krati“. Kannski er það nokkuð seint,
þegar almenningur í tveimur lönd-
um hefur sagt nei. Af 390.694 les-
endum þýska tímaritsins Bild voru
96,94% á móti stjórnarskránni í ný-
legri skoðanakönnun. Í Svíþjóð er
búist við að yfir 60% yrðu á móti
stjórnarskránni í þjóðaratkvæða-
greiðslu.
Enskur vinur minn, Brian Prime,
býst við að andstaða Breta við
stjórnarskrána sé allt að 80%. Ég
spurði hann, af hverju ríkisstjórn
Tony Blairs hefði skipt um skoðun
og ákveðið að leyfa þjóðaratkvæða-
greiðslu í stað þess að þingið sam-
þykkti stjórnarskrá EB eins og gert
er í mörgum löndum. Þó að staðan
hafi breyst núna og stjórnarskráin
sé lögð til hliðar í bili, þá langar mig
að gefa lesendum Morgunblaðsins
aðgang að rökum Brian A. Prime
varðandi sjálfsákvörðunarrétt þjóða.
Þetta atriði hefur því miður of lítið
heyrst í umræðunni um framtíð EB.
Í stjórnarskrá EB kemur fram
hvernig völd aðildarríkjanna eiga að
flytjast yfir á stofnanir EB. Mér brá
í fyrsta skipti, sem ég las þetta.
Valdinu er skipt í þrjá kafla: Í fyrsta
lagi altæk völd stofnana EB (hér
verða þjóðirnar að framkvæma til-
skipanir frá Brussel, hvað sem taut-
ar og raular), í öðru lagi völd sem
farið er með í samstarfi milli stofn-
ana EB og þjóðanna (hér gildir regla
sem segir að þjóðirnar megi ekki
gera neitt sem brýtur í bága við vilja
og stefnu EB) og í þriðja lagi vald,
sem þjóðirnar hafa sjálfar forræði
yfir. Það þarf ekki að lesa langt til að
skilja, að Ísland tapar yfirráðum sín-
um yfir fiskstofnunum,
ef Íslendingar ganga
að þessum skilmálum.
Yfirráð yfir lífríki hafs-
ins eru nefnilega hluti
af altæku valdi stofn-
ana EB. Samningagerð
við erlend ríki, yfirráð
og stjórnun hern-
aðarmála, efnahags- og
atvinnumál eru dæmi
um önnur altæk völd
EB. Í Svíþjóð hefur
Justicekanslern lýst
því yfir, að ekki sé full-
reynt, hvort stjórn-
arskrá EB brjóti í bága við stjórn-
arskrá Svíþjóðar, vegna færslu á
valdi frá sænska þinginu til stofnana
EB. Ríkisstjórn Görans Perssonar
hafði þó meiri áhyggjur, að Sören
Wibe, einn af þingmönnum Social-
demokrata, myndi takast að fá 5000
nöfn flokkssystkina sinna á bak við
kröfuna um þjóðaratkvæðagreiðslu.
Hann hafði safnað 4000 nöfnum en
hætti, vegna þess að hann telur, að
stjórnarskráin sé nú dauð. Skv.
Brian má engin þjóð hafa sjálfs-
ákvörðunarrétt sinn né hluta hans til
sölu. Engin ríkisstjórn innan EB
hefur komist til valda á loforðinu að
samþykkja stjórnarskrá EB. Líkja
má uppbyggingu súperríkisins við
stórbyggingu án byggingarleyfis hjá
lögmætum aðilum, þ.e. kjósendum.
Ef stjórnarskráin yrði samþykkt
þyrfti EB-nefndin í miklu minna
mæli að fá samþykki aðildarríkjanna
en áður. Hægt verður að stjórna EB
án tillits til óska aðildaríkjanna, t.d. í
her- og varnarmálum. Svíþjóð gæti
ekki haldið uppi hlutleysisstefnu
sinni. Brian segir Breta óttast, að
lönd sem ekki hafa innleitt evruna
verði neydd til að nota hana, þótt yf-
irgnæfandi þjóðarvilji sé fyrir eigin
landsmynt eins og gildir um pundið,
sænsku og dönsku krónurnar.
Ég enda með orðum Brian Prime:
„Ríkisstjórnir aðildarríkjanna unnu
við undirbúning stjórnarskrárinnar
á öllum sviðum á fundum í Evrópu.
Þær samþykktu að lokum stjórn-
arskrána og undirrituðu með nöfn-
um sínum. Þar á eftir átti sérhver
þjóð að samþykkja stjórnarskrána.
Eftir að ríkisstjórnir höfðu und-
irritað stjórnarskrána var nauðsyn-
legt að fá hana samþykkta af fólkinu,
sem þingin eru fulltrúar fyrir og eru
ábyrg gagnvart. Það er „fólkið –
ekki þingið“ sem á að samþykkja
undirritun ríkisstjórnar sinnar í
jafnmikilvægu máli, sem varðar
þjóðlegan sjálfsákvörðunarrétt. Með
þjóðaratkvæðagreiðslu getur fólkið
kosið með eða móti sjálfri stjórn-
arskránni.
Að neita fólki um þjóðaratkvæða-
greiðslu í þessu máli er misnotkun á
valdi ríkistjórnarinnar og hæðnisför
að lýðræðinu. Er einhver svo barna-
legur að trúa því, að þingið kjósi á
nokkurn annan hátt en „já“, eftir að
ríkisstjórnin er búin að undirbúa
stjórnarskrána og undirrita hana á
stórhátíð á Ítalíu?
Fyrstu orð fyrsta kafla stjórn-
arskrárinnar hljóða: endurspegla
vilja meðborgaranna og ríkja Evr-
ópu. Eftir þessu hefur ekki verið far-
ið; margar ríkisstjórnir hafa neitað
fólkinu um þessi réttindi. Hvernig er
hægt að endurspegla vilja fólksins,
þegar því er neitað um að fá að sýna
vilja sinn?“
Í upphafi minntist ég á muninn á
starfsaðferðum stjórnarskrárnefnd-
arinnar á Íslandi og ferli stjórn-
arskrármyndunar fyrirhugaðs sam-
bandsríkis EB. Kannski væri staðan
öðruvísi hjá EB, ef leiðtogar Evrópu
hefðu tamið sér íslensku vinnu-
brögðin. Þeir hefðu þá komist að því
fyrr, að súperríkið er ekki pantað af
fólkinu í Evrópu.
Lýðræðið og
Efnahagsbandalagið
Gústaf Skúlason fjallar
um Evrópumál ’Yfirráð yfir lífríki hafsins eru nefnilega
eitt af altæku valdi
stofnana EB. ‘
Gústaf Skúlason
Höfundur er smáfyrirtækjarekandi
og fulltrúi Evrópska smáfyrir-
tækjabandalagsins í Svíþjóð.
SKÖPUNARKRAFTUR, sjálfs-
traust, frumkvæði og
jákvætt viðhorf eru
eiginleikar sem leiða
til þess að ný fyrirtæki
verða til og starfandi
fyrirtæki ná að vaxa
og dafna. Samfélag
sem ætlar að verða
áfram í fremstu röð
þarf nýsköpun eins og
einstaklingar þurfa
loft til að anda. Það
eru jú skapandi og
kraftmiklir athafna-
menn og -konur sem
standa fyrir nýsköpun
sem er aftur forsenda
efnahagslegra fram-
fara og velsældar.
Vönduð við-
skiptaáætlun er nauð-
synleg til að afla góðri
viðskiptahugmynd
brautargengis en einn-
ig sem áttaviti í
rekstrinum. Nýsköpun
2005 er samkeppni um
viðskiptaáætlanir þar
sem horft er til hug-
myndaauðgi annars
vegar og skipulegrar
framsetningar og rök-
semdafærslu hins vegar. Við-
skiptaáætlanir sem sendar eru í
keppnina fá ítarlega umsögn sér-
fræðinga auk þess sem hægt er að
vinna til veglegra peningaverðlauna.
Einnig fá valin verkefni ákveðinn
tæknilegan stuðning við vöruþróun
hjá Iðntæknistofnun.
Vonandi berast margar við-
skiptaáætlanir í keppnina í ár og
sérstaklega er áhugavert að fá við-
skiptaáætlanir frá starfandi fyr-
irtækjum þótt uppistaðan verði án
efa nú sem áður viðskiptaáætlanir
frá einstaklingum og
ungum sprotafyr-
irtækjum. Markmiðið
er að allir hafi ávinning
af átakinu þótt aðeins
fáir vinni til beinna pen-
ingaverðlauna. Að þjóð-
arátaki um Nýsköpun
2005 standa Íslands-
banki, Nýsköp-
unarsjóður atvinnulífs-
ins, Morgunblaðið,
Háskólinn í Reykjavík,
Framleiðnisjóður land-
búnaðarins og Iðn-
tæknistofnun.
Skilafrestur í keppn-
ina er 1. sept. næstkom-
andi þannig að enn er
tími til stefnu og um að
gera að bretta upp erm-
ar og hefjast handa. Ef
fylgt er leiðbeiningum
og notuð þau gögn sem
fyrir liggja þarf það alls
ekki að vera mikið verk
að koma saman lítilli
viðskiptaáætlun. Nú og
svo luma margir ein-
staklingar og fyrirtæki
á tilbúinni við-
skiptaáætlun sem þá er
tilvalið að senda í keppnina. Hægt er
að fá upplýsingar um keppnina á
netfanginu www.nyskopun.is eða
með því að senda tölvupóst á ny-
skopun@nyskopun.is
Nægur tími
til stefnu
G. Ágúst Pétursson fjallar um
Nýsköpun 2005 – samkeppni
um viðskiptaáætlanir
G. Ágúst Pétursson
’Vönduð við-skiptaáætlun er
nauðsynleg til
að afla góðri við-
skiptahugmynd
brautargengis
en einnig sem
áttaviti í rekstr-
inum. ‘
Höfundur er verkefnisstjóri
í Nýsköpun 2005.
Á SÍÐASTA ári var
mikil umræða um
akstur utan vega og
þær landskemmdir
sem slíkum akstri
fylgdu. Það hefur mik-
ið vatn runnið til sjáv-
ar frá þeim tíma og
margir, bæði opinberir
aðilar, fyrirtæki, áhugasamtök,
hagsmunasamtök og einstaklingar
hafa lagt hönd á plóg við að gera úr-
bætur.
Fyrir það fyrsta hefur umhverf-
isráðherra gefið út reglugerð sem
ber heitið Takmarkanir á umferð í
náttúru Íslands. Hún felur í sér
verulegar umbætur frá fyrri reglu-
gerðum þannig að einstaklingum á
að vera ljósara hvað má og hvað telst
óheimilt. Ennfremur eru ákvæði
sem gera eftirlitsaðilum auðveldara
að fylgja málum eftir komi til brota,
en þar var mikill misbrestur á í eldri
reglugerðum.
Í öðru lagi hefur verið haft víð-
tækt samráð við aðila í ferðaþjónust-
unni, svo sem flugfélögin, Norrænu
og bílaleigur. Það hefur verið mikill
vilji hjá þessum aðilum til að upplýsa
ferðamenn um hve viðkvæm íslensk
náttúra er og hvaða umgengn-
isreglur gilda. Nú liggur fyrir kynn-
ingarefni sem dreift er í alla bíla-
leigubíla, afhent ferðamönnum við
komu til landsins með Norrænu og
afhent á stöðum þar sem landvarsla
er.
Þá hefur í þriðja lagi verið unnið
að því að kortleggja alla þá slóða
sem vegagerðin og skipulagsyfirvöld
á hverjum stað hafa ákveðið að séu
opnir. Það er hins vegar meira mál
og tekur einhver ár að ná endanlegri
niðurstöðu um slíka kortlagningu.
Hinn mikli vöxtur torfæruhjóla er
annað mál sem verður að horfast í
augu við og reyna verður að finna
þessum aðilum stað þar sem þeir
geta fengið útrás án þess að skaða
viðkvæma náttúru landsins. Um-
hverfisstofnun vill gjarnan leggja
hönd á plóg með þessum aðilum og
stuðla að því að viðunandi lausn finn-
ist.
Að öllu samanlögðu verður að
telja að við séum sæmilega búin fyr-
ir þetta sumar. Þar sem ljóst er að
upplýsing og afstaða skiptir sköpum
er mikilvægt að við tökum öll þátt í
að veita hvert öðru það aðhald að
menn geti notið ósnortinnar náttúru
án þess að skaða umhverfið fyrir
öðrum. Með von um að þetta og
komandi ár hverfi sporlaust í tímans
rás hvað varðar utanvegaakstur.
Á réttri leið
Davíð Egilson og
Árni Bragason
fjalla um akstur
utan vega
Árni Bragason
’…er mikilvægt að viðtökum öll þátt í að veita
hvert öðru það aðhald að
menn geti notið ósnort-
innar náttúru án þess að
skaða umhverfið…‘
Davíð er forstjóri Umhverfis-
stofnunar.
Árni er forstöðumaður Náttúru-
verndarsviðs Umhverfisstofnunar.
Davíð Egilson