Morgunblaðið - 29.07.2005, Side 8

8 FÖSTUDAGUR 29. JÚLÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Lyfjanotkun jókstum 5,5% milli ár-anna 2003 og 2004
en svo virðist sem lífsstíl-
stengdir sjúkdómar verði
sífellt dýrari fyrir skatt-
borgara.
Í kostnaðargreiningu
Tryggingastofnunar ríkis-
ins (TR) vegna lyfjaút-
gjalda árið 2004 kemur
fram að lyfjaútgjöld stofn-
unarinnar hafi aukist um
8,1% eða um 481 milljón
króna milli ára. Heildar-
kostnaður TR vegna nið-
urgreiðslu á lyfjum var því
tæplega sex og hálfur milljarður
árið 2004 en það eru meira en tutt-
ugu þúsund krónur á hvern Ís-
lending.
Inga J. Arnardóttir, deildar-
stjóri lyfjadeildar hjá TR, segir að
ástæður aukins lyfjakostnaðar
séu venjulega notkun nýrri og þá
dýrari lyfja, hækkandi aldur þjóð-
arinnar og meðhöndlun sjúkdóma
sem ekki voru meðhöndlaðir áður.
„Þjóðin er að eldast og það er al-
veg vitað að með hækkandi aldri
þjóðar eykst lyfjanotkun. Eldra
fólk er í miklu meiri hættu á ýmiss
konar hjarta- og æðasjúkdóm-
um,“ bendir Inga á.
Stærsti útgjaldaliðurinn er
flokkur tauga- og geðlyfja en hann
er tæpur þriðjungur af heildarút-
gjöldum. En á sama tíma og
kostnaður í þeim flokki jókst um
212 milljónir jókst notkun á lyfj-
unum aðeins um 4%. Inga segir að
þetta megi að mestu leyti skýra
með dýrari lyfjum.
Inga bendir á að lífsstílstengdir
sjúkdómar aukist stöðugt í sam-
félaginu en að ekki megi gleymast
í umræðunni að margt fólk þarf
raunverulega á lyfjum að halda.
Hins vegar megi með einhverjum
leiðum minnka notkun á
ákveðnum lyfjum. T.a.m. jókst
notkun á prótonpumpuhemlum
um 15% milli áranna 2003 og 2004
en Inga segir að þeir séu notaðir
við bakflæðissjúkdómum. „Þetta
er tengt lífsstíl þjóðarinnar. Við
neytum óhollari fæðu og drykkja.
Auðvitað má beina því til lækna að
ráðleggja annað en lyfjagjöf og
eins til einstaklinga að taka meiri
ábyrgð á eigin heilsu. Lausnin er
ekki alltaf fólgin í lyfjagjöf.“
Lyfjakostnaður lækkar
Þrátt fyrir að lyfjakostnaður
TR hafi aukist milli áranna 2003
og 2004 var aukningin engu að síð-
ur mun minni en árin á undan. Það
má rekja til samninga sem heil-
brigðisráðherra gerði við frum-
lyfjaframleiðendur og Actavis á
árinu 2004 og er talinn hafa skilað
tæpum 300 milljóna króna sparn-
aði. Einar Magnússon, skrifstofu-
stjóri í Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytinu segir að sé
miðað við fyrstu sex mánuði þessa
árs sé lyfjakostnaður lægri en á
sama tíma og í fyrra. Það megi
helst rekja til ofangreindra samn-
inga og hagstæðs gengis. „Það
hefur einnig verið átak í gangi á
heilbrigðisstofnunum um lyfjamál
almennt, t.d. hvað varðar val á
lyfjum, lyfjalista og lyfjastefnu
heilbrigðisstofnana,“ segir Einar
og bætir við að taka þurfi mið af
því hvaða lyf eru valin, hversu
löng meðferðin er og hvað lyfin
kosta. „Það eru alltaf fleiri og
fleiri úrræði til að mæta þeim
sjúkdómum sem eru til staðar.“
Einar segir eðlilegt að lyfjanotk-
un aukist um 3-5% á milli ára þar
sem þjóðin eldist. „Við teljum að
læknar standi ágætlega að vígi
hér á landi og séu almennt að gefa
sjúklingum lyf sem þeir þurfa á að
halda,“ segir Einar.
Offitulyf á 30 milljónir
Matthías Halldórsson, aðstoð-
arlandlæknir, segir að kostnaðar-
aukning sé í raun innbyggð í kerf-
ið þar sem ný lyf eru dýrari og
íslenskir læknar oft fljótir að til-
einka sér þau. „Stundum er farið
of langt í að prófa ný lyf því þau
eru ekkert endilega alltaf betri.
Það þarf að taka mið af kostnaðin-
um og hugsanlegum auknum lífs-
gæðum þegar þetta er metið,“
segir Matthías og bætir við að lyf
lækki oft hratt í verði og því geti
verið rétt að bíða í smá tíma með
að taka þau í notkun.
Matthías segir að mest aukning
hafi orðið á notkun svonefndra
lífsstílslyfja en að lyfjanotkun sé
engu að síður minni hér en í mörg-
um nágrannalöndum okkar. „Ég
held við Íslendingar séum enn
næstlægstir í notkun á lyfjum en
kostnaðurinn er eftir sem áður
langhæstur hér á landi.“
Lyf við offitu kostuðu Trygg-
ingastofnun meira en þrjátíu
milljónir á árinu 2004 sem er þó
nokkru minna en árið þar áður.
Það má líklega rekja til ofan-
greindra samninga um lækkun á
lyfjakostnaði en notkunin hefur
engu að síður aukist um 4,5%.
Matthías segir að lyf við offitu séu
yfirleitt meðal síðustu úrræða
þegar fólk er hætt komið vegna
fitu. „Offita er mjög alvarlegur
sjúkdómur en það er auðvitað
vafasamt hversu mikið gagn lyfja-
gjöf gerir til lengdar. Lyf sem eru
ætluð til að minnka offitu hafa
ekki alveg staðið undir vænting-
um,“ segir Matthías og bætir við
að aðgerðir sem framkvæmdar
eru á Landspítalanum og miða að
því að minnka magann hjá lífs-
hættulega feitu fólki virðist skila
mestum árangri.
Fréttaskýring |Kostnaðargreining
TR vegna lyfjaútgjalda
Lyfjanotkun
eykst milli ára
Niðurgreiðslur lyfja nema meira en 20
þúsundum króna á hvern Íslending
Lyfjakostnaður TR var 6,5 milljarðar 2004.
64 milljónir kr. aukning í
ofvirkni og athyglisbresti

Kostnaður Tryggingastofn-
unar ríkisins vegna lyfja við of-
virkni og athyglisbresti jókst um
64 milljónir milli áranna 2003 og
2004. Kostnaðaraukninguna má
m.a. rekja til þess að nýtt lang-
verkandi og dýrara lyf er komið
á markað sem sjúklingar þurfa
aðeins að taka einu sinni á dag. Á
sama tíma jókst notkun á þessum
lyfjum um 30%. Notkun á rítalíni
minnkaði töluvert en concerta er
komið þess í stað.
Eftir Höllu Gunnarsdóttur
halla@mbl.is
„HÉR er af nógu að taka, sama hvar
komið er að hyljum, alls staðar er
fiskur,“ sagði André Eyjólfsson,
leiðsögumaður við Þverá og Kjarrá,
í gærmorgun, þar sem hann var við
leiðsögn við Þverá.
„Veiðin er að lifna aftur við, núna
er skýjað, en veiðin síðustu viku hef-
ur oft verið dauf á kvöldin í blíðviðr-
inu. Morgnarnir hafa hins vegar
alltaf verið ágætir og hafa dugað til
að ná upp tölum. Síðasta holl var
með 55 laxa á stangirnar sjö hér í
neðri ánni, sem er alls ekki slæmt í
svona blíðu. Og morgunninn núna
hefur verið góður; að minnsta kosti
sjö laxar eru komnir á stangirnar
þrjár sem ég er að líta til með.“
Í hádeginu í gær voru komnir
2.310 laxar á land í Þverá og Kjarrá,
en Andrés sagði líka prýðisveiði
vera á fjallinu.
„Vatnið er hraðminnkandi, þótt
það sé ekkert í líkingu við vatns-
leysið í fyrra. En það hefur hitnað,
farið í 18 gráður á kvöldin.“
Hann vonaðist til þess að rigning-
arspá helgarinnar gengi eftir. „Það
er ljótt að hugsa þannig til helstu
ferðahelgar ársins en við kætumst
vissulega ef rignir. Það er ekki við
öllu séð.“
30% stórlax í Vatnsdalsá
„Síðasta holl var hér í fjóra daga,
veiddi yfirleitt á sex stangir og land-
aði 80 löxum. Þeir misstu mikið af
fiski, settu í 130 til 150,“ sagði Heim-
ir Barðason, leiðsögumaður í Vatns-
dalsá. „Á sama tíma í fyrra lönduðu
sömu veiðimenn 39 löxum; þetta er
fyrir ofan meðalveiði. Og hollið þar á
undan landaði 60.“
Um 300 laxar hafa nú verið skráð-
ir til bókar í Vatnsdalsá, en 210 á
sama tíma í fyrra. Hlutfall stórlax-
ins er gott, eða 30% af veiðinni.
Heimir sagði öll svæði inni, svæði
þrjú gæfi mjög vel, eða þrjá til átta
laxa á vakt. „Það er líf í öllum hylj-
um og menn reisa fiska um allt.
Mjög mikið er af fiski í Hnausa-
streng, en laxinn strikar líka upp í
dal ef hann ætlar þangað, engu
skiptir þótt Flóðið og Hólakvörn
hafi verið 18–20 gráður; við höfum
veitt laxa með halalús lengst upp
frá.“
Ekki virðist vera um sambærilegt
„vandamál“ á silungasvæði Vatns-
dalsár að ræða og upp kom í fyrra,
þar sem mikill gróður virtist halda
laxi þar allt sumarið.
„Reyndar veiddust þrír laxar síð-
ustu daga á silungasvæðinu, en allir
á hefðbundnum stað við brúna.“
Rólegt hefur verið í laxveiðinni í
Soginu en einn og einn lax að koma
á land. Þrír höfðu verið færðir til
bókar í vikunni þegar veiðimaður
einn keypti sér leyfi í eina vakt.
Bætti hann þeim fjórða við, tók sá
svarta Snældu.
Á í Blöndu
„Má ég hringja eftir smástund.
Ég er með hann á!“ kallaði Ingi
Freyr Ágústsson, leiðsögumaður við
Blöndu, í símann, þegar hringt var í
hann í gær. Og skömmu síðar
hringdi hann aftur, búinn að aðstoða
erlendan veiðimann við löndun á
Breiðunni.
„Í gærkvöldi voru komnir upp 973
laxar, en 936 voru héðan af svæði I.
Eitthvað er samt að glæðast uppfrá,
yfir 700 eru farnir um teljarann og
laxar sjást líka ganga flúðirnar.“
Hann sagði menn frá Veiði-
málastofnun hafa komið að athuga
laxastigann, sem sagður var stífl-
aður á dögunum, en sögðu þeir í
góðu lagi með hann.
Talsvert er sagt af laxi í Hrúta-
fjarðará, en hann tekur illa. Sam-
kvæmt upplýsingum Þrastar Elliða-
sonar munu 60 til 70 laxar hafa verið
færðir til bókar.
Birtingurinn mættur
Að sögn Þórarins Kristinssonar,
eiganda Tungulækjar í Landbroti,
er sjóbirtingurinn mættur og farinn
að síga upp lækinn.
„Við erum farnir að sjá þá. Þessir
stóru koma fyrst, venjulega 20. til
25. júlí. Það leynir sér ekki þegar
hann er að ganga,“ sagði Þórarinn.
„Laxinn gengur líka með og við
byrjum að egna fyrir hann núna um
mánaðamótin.“
Samningar hafa náðst um að veiði
í Þingvallavatni, fyrir landi þjóð-
garðsins, verði hluti af Veiðikortinu.
Veiðikortið, sem fæst á bens-
ínstöðum Essó, kostar 5.000 krónur
og hefur í sumar veitt aðgang að
tuttugu vatnasvæðum víða um land,
verður nú enn meiri kjarabót fyrir
veiðimenn. Hingað til hafa menn
greitt 1.000 krónur fyrir veiðileyfi í
Þingvallavatni og 10.000 krónur fyr-
ir sumarleyfi. Margir hafa gagnrýnt
þá ráðstöfun að rukka fyrir veiði-
leyfi í þjóðgarðinum meðan aðrir
sem nýta sér þjónustu garðsins gera
það endurgjaldslaust. Með þessari
ráðstöfun kemur Þingvallanefnd
betur til móts við ótal unnendur
veiðinnar í þjóðgarðinum.
STANGVEIÐI
Áfram
prýðisveiði
í Þverá
og Kjarrá
Morgunblaðið/Einar Falur
Magnús Gunnarsson snarar laxi á land úr Leirvogsá.
veidar@mbl.is
Á HINSEGIN dögum í Reykjavík 6.
ágúst nk. verður hafist handa við
að dreifa 25 þúsund pökkum með
samtals 50 þúsund smokkum og
sleipiefni vítt og breitt um landið.
Þetta er umfangsmesta dreifing á
ókeypis smokkum sem fram hefur
farið á Íslandi, en auk smokkanna
og sleipiefnisins verða í hverri
pakkningu leiðbeiningar um notk-
un smokksins og varnaðarorð um
ábyrgt kynlíf.
Dreifingin er liður í átaksverk-
efninu „Notum smokkinn“ sem
Samtökin 78 standa fyrir í sam-
starfi við Landlæknisembættið,
FSS – félag STK stúdenta, Alnæm-
issamtökin, Skjá einn og Ýmus.
Átakinu er ætlað að undirstrika
mikilvægi þess að smokkurinn sé
notaður, ekki aðeins vegna alnæm-
ishættunnar heldur einnig vegna
annarra kynsjúkdóma og ótíma-
bærra þungana.
Tveir áratugir eru liðnir frá því
að Landsnefnd um alnæmisvarnir,
Samtökin 78 og Landlæknisemb-
ættið stóðu fyrir herferð gegn al-
næmi. Eflaust er sú herferð flestum
í fersku minni en nú er hins vegar
komin á legg ný kynslóð sem ekki
naut þessarar fræðslu og eru ýmis
merki þess að skerpa þurfi á boð-
skapnum á ný.
Vámerki á lofti
Samkvæmt upplýsingum frá sótt-
varnarlækni Landlæknisembætt-
isins fjölgaði klamidíu-tilfellum á
ný árið 2004 eftir að forvarnir
höfðu borið sýnilegan árangur árið
áður. Tíðnin er langmest meðal
fólks á aldrinum 15-29 ára. Í máli
Haraldar Briem, sóttvarnarlæknis,
á kynningarfundi átaksins, kom
fram að meirihluti smitaðra eru
konur og að sjúkdómurinn er ein
helsta orsök ófrjósemi kvenna hér á
landi.
Þó að nýsmit af völdum HIV-
veirunnar sé í sögulegu lágmarki á
Íslandi um þessar mundir er allt
annað uppi á teningnum meðal ná-
grannaþjóða okkar. HIV-nýsmiti
fer fjölgandi í stórborgum Vest-
urlanda, ekki aðeins meðal gagn-
kynhneigðra heldur einnig meðal
homma og tvíkynhneigðra karla.
Þá fer tíðni lifrarbólgu B og C
hraðvaxandi meðal homma í Norð-
ur-Ameríku og Norður-Evrópu og
telja ýmsir það eingöngu tíma-
spursmál hvenær þessarar þróunar
fari að gæta hér á landi.
Í ljósi þessara hættumerkja
bregst nú hreyfing samkyn-
hneigðra og tvíkynhneigðra við og
er það von Samtakanna að átakið
muni mælast vel fyrir meðal þjóð-
arinnar og skila sýnilegum árangri.
Á meðfylgjandi mynd situr
Hrafnhildur Gunnarsdóttir, for-
maður Samtakanna 78, fyrir miðju.
Samstarfs aðilar verkefnisins sátu
einnig fyrir svörum á fundinum.
F.h. Ingi Rafn Hauksson, formaður
Alnæmissamtakanna; Jón Þór Þor-
leifsson, framkvædastjóri verkefn-
isins; Ásta Ósk Hlöðversdóttir, for-
maður FSS – Félags STK stúdenta
og Haraldur Briem sóttvarna-
læknir.
Morgunblaðið/Sverrir
„Notum smokkinn“
Samtökin 78 og samstarfsaðilar dreifa 50.000 smokkum