Morgunblaðið - 15.08.2005, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 15. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
Á FERÐ minni um Norðurland
fyrir nokkrum árum ákveð ég að
hafa viðdvöl á Akureyri svo ég geti
séð Nonnahús. Það er ósk mín allt
frá barnæsku að vita meira um líf
þessa manns. Hver urðu örlög
hans? Á safninu hans er upplýst að
gröf hans sé að finna í Köln í
Þýskalandi, og í Köln býr dóttir
mín. Gæti hún athugað þetta nán-
ar? En í Köln eru margir stórir
kirkjugarðar. Svo flytja þau hjónin
í nýtt hverfi og gegnum netið upp-
götva þau að Jón Sveinsson,
Nonni, er jarðsettur í heiðursreit
jesúítareglunnar, í kirkjugarði
bara 10 mín. gang frá heimili
þeirra. Er þetta tilviljun?
Við hjónin fórum í heimsókn í
Köln og ætluðum að vera þar 17.
júní. Ég vildi finna gröf Nonna,
kaupa blóm, leggja þau á gröf
hans og láta þau bera kveðju frá
öllum Íslendingum.
Við komum í kirkjugarðinn 17.
júní, áætlun mín virðist ófram-
kvæmanleg. Kirkjugarðurinn er
gríðarlega stór, svo langt sem aug-
að eygði lágu stórar götur og um-
hverfið skógi vaxið. Við snerum
okkur til gæslumanna garðsins, en
engar upplýsingar frá árunum fyr-
ir 1945 virtust liggja fyrir, enda
var Köln öll í rúst eftir loftárásir.
Þá minnist ég hafa lesið að Jón
Sveinsson hafi látist í sprengjuflóði
sem féll á sjúkrahús sem hann
dvaldist á í okt. 1944. „Þetta tekst
aldrei,“ sagði tengdasonur okkar.
En dóttir mín og eiginmaður höfðu
samúð með mér og fundu hve ár-
íðandi þetta var fyrir mig. Við
skiptum því liði og héldum hvert í
sína áttina. Ég leitaði eftir einföld-
um mosagrónum legsteini en fann
ekki þann rétta. Ég þykist þó vita
að ég verði leidd að gröf Nonna ef
hugurinn er brennandi og óskin
einlæg. Dóttir mín brosir og segir:
„Já, þú mamma, þú gefst ekki upp.
En hvar er pabbi?“ Þá sjáum við
hann bak við lauf trjánna hlustandi
á leiðsögumann nokkurn sem fer
fyrir hópi manna. Þarna er þá lík-
lega skólabekkur og kennarar.
Leiðsögumaðurinn er hressileg-
ur og virðist hafa margt og mikið
að segja um grafhýsi frægra
manna. Hann verður fyrir truflun
við komu okkar og spyr nokkuð
hvasst hvað við viljum. „Hér eru
Íslendingar á ferð sem vilja minn-
ast Nonna,“ segir dóttir mín, „gröf
hans er sögð vera í þessum kirkju-
garði.“
„Veit ég víst hver maðurinn var
og hvar hans hvíldarstaður er,“
segir hann.
„Geturðu sagt okkur hvar leg-
stað hans er að finna? Hér er móð-
ir mín íslensk sem vill heiðra
minningu Nonna.“
Augnaráð leiðsögumannsins var
snöggt og ákveðið. „Með einu skil-
yrði, þið verðið að segja okkur
sögu Nonna á eftir.“
Er þetta tilviljun? Við nálgumst
stóran og breiðan grafreit, steinn-
inn er þakinn nöfnum og þarna
stendur: Jón Sveinsson, fæðingar-
og dánardagur. Ég verð há-
stemmd, fínn til skyldleika við
manninn og uppruna hans, blómin
mín blá, rauð og hvít, og kortið
sem fylgir, á því stendur: „Í minn-
ingu Jóns Sveinssonar, Nonna, á
þjóðhátíðardegi okkar 17. júní
2005.“ Svo nöfn okkar og fjölskyld-
unnar í Köln.
„Bíddu við,“ segir leiðsögumað-
urinn. „Ég skal sækja blómaglas
og vatn fyrir þig.“ Ég verð dálítið
hissa, svona var hann þá, næstum
viðkvæmur í röddinni. Kemur með
blómaglasið, fyllir það af vatni úr
stórri könnu, tekur blómin úr
hendi minni og hagræðír þeim var-
lega. Ég les fyrir hann textann á
kortinu og saman stöndum við
nokkur augnablik, Íslendingurinn
og þessi ókunni Þjóðverji. Nú seg-
ir hann hópnum hvernig á þessu
stendur, að við séum komin frá Ís-
landi til að heiðra minningu þessa
sonar Íslands. Svo kemur að því
sem lofað var að ég skyldi segja
sögu Nonna. Mér finnst til hlýða
að ég megi tala íslensku svo þetta
verði kveðja á móðurmáli Nonna.
Dóttir mín þýðir orð mín á þýsku.
Mér líður feikilega vel að vera
komin á ákvörðunarstaðinn og
undrast yfir hvernig allt hefur ver-
ið lagt upp í hendur mér. Svo kem-
ur maður úr hópnum með mikla
myndavél, og segist vera blaða-
maður og sé þarna staddur við
leiði Jóns Sveinssonar í annað sinn
með Íslendingi. Sá sem á undan
mér hefði komið var þáverandi for-
seti Íslands, frú Vigdís Finn-
bogadóttir, sem var í opinberri
heimsókn til Kölnar og hafði óskað
þess að nota tíma sinn til að
standa við leiði Nonna áður en hún
sæi hina frægu Kölnardómkirkju.
Hann spyr mig hvers vegna ég
væri hér.
„Vegna þess að ég er Íslend-
ingur,“ varð mér að orði. Blaða-
maðurinn sagðist ætla að skrifa
um þennan atburð í blaði kaþólska
safnaðarins í Köln, og ekki nóg
með það, leiðsögumaður hópsins
sagðist hafa skrifað sögu ýmissa
kirkjugarða í Köln og virtist hann
hafa mikinn áhuga á þessu.
Það var merkilegt að við skyld-
um rekast á þennan hóp og þenn-
an leiðsögumann. Var þetta allt
saman tilviljun? Mér fannst ég
vera undir handleiðslu einhvers.
Hver verður sá næsti sem finnur
gröf Nonna og ber honum kveðju
og þökk frá þjóð hans?
Svo sannarlega varð þessi merk-
isdagur merkilegur dagur fyrir
mig.
SIGRÍÐUR GUÐMUNDS-
DÓTTIR WILHELMSEN,
Thornegt. 35,
Drammen, Noregi.
Merkilegur
dagur í Köln
Frá Sigríði Guðmundsdóttur
Wilhelmsen:
Greinarhöfundur, leiðsögumaðurinn og blaðamaðurinn sem nefndir eru í
greininni, við leiði Nonna í Köln.
ÞAU tíðindi berast að rík-
isstjórnin hyggist flýta þeim
skattalækkunum sem þegar hafa
verið kynntar og jafnvel lækka
skatta enn frekar. Ef það er aukið
svigrúm til þess að draga úr skatt-
heimtu ríkisins, væri ekki þjóðráð
að nota tækifærið jafnframt til þess
að einfalda skatt-
heimtu, auka gagnsæi
skattkerfisins og skil-
virkni þess? Gera eitt-
hvað róttækt?
Ein tegund skatta
er löngu komin fram
yfir síðasta söludag og
eru það vörugjöldin.
Þau eru gamaldags,
tilviljanakennd og
ósanngjörn og ættu að
vera fyrsta fórn-
arlamb skattalækk-
unaráforma rík-
isstjórnarinnar. Mér
er til efs að vörugjöld, að frátöldum
tekjum af vörugjöldum á bifreiðar,
séu að skila svo miklu að teknu til-
liti til kostnaðar kerfisins. Marg-
feldisáhrif þeirra má hins vegar
ekki leiða hjá sér því virð-
isaukaskattur leggst af fullum
þunga ofan á verð vörunnar með
vörugjaldi sem er afleit tvísköttun.
Það skal tekið fram að undirrit-
aður er hlynntur skattalækkunum.
Punktur. En það verður líka að
vera „metode i galskabet“ eins og
danskurinn segir. Talað er um
„lækkun matarskatts“ sem mikið
sanngirnismál. Þetta orðaval,
„lækkun matarskatts“, ber keim
pópúlísks slagorðs. Reynt er að
setja „lækkun matarskatts“ í mór-
alskan búning. Að það sé eitthvað
skammarlegt við það að matur sé
skattlagður með sama hætti og
annað. En á þá að leggja vaskinn á
matvæli yfirhöfuð? Ef skattlagning
matar sem grundvallarnauðsynja er
ómórölsk, þá er 7% ekkert betra en
14%, hvað þá 24,5%.
Of mikið bil á milli þrepa eykur
hins vegar freistinguna til þess að
aðlagast skattinum. T.d. reyna að
endurskilgreina vöru sem að öllu
jöfnu fer í 24,5% flokk þannig að
hún falli í neðra þrepið. Indriði
skattstjóri myndi kalla það skatt-
svik, við hin myndum kalla þetta að
nýta sér möguleika kerfisins! Ég
þigg hins vegar „lækkun mat-
arskattsins“ í 7% ef það er það eina
sem er í boði!
Nokkuð er um að vörur og þjón-
usta bera engan virðisaukaskatt.
Dæmi eru tryggingar, flugfarseðlar
og leigubílar. Af hverju er ekki
virðisaukaskattur á þjónustu leigu-
bíla? Er það af því að það væri svo
ómóralskt að leggja virðisaukaskatt
á þessa þjónustu?
Væri ekki nær að
samræma frekar virð-
isaukaskattinn?
Fækka undanþágum
og afnema þrepin?
Verslunarráð var með
ágæta tillögu um sam-
ræmdan 15% virð-
isaukaskatt.
Einhverjir vilja
hækka fjármagns-
tekjuskattinn í 15%.
Ekki er hægt að sjá
hvað kallar á slíkt,
nema að það fari sam-
an við aðrar skattkerfisbreytingar,
t.d. lækkun á tekjuskatti fyrirtækja
úr 18% í 15%. Það má ekki horfa
framhjá því að skattlagning arð-
semis atvinnurekstrar er samtals
um 26%, fyrst 18% af hagnaði, og
síðan 10% af útgreiddum arði eftir
skatta. Hækkun fjármagns-
tekjuskattsins um 50% væri til þess
eins að valda flótta fjármagns úr
landinu ef í því felst einungis aukin
skattheimta á atvinnulífið.
Um tekjuskattinn er það að
segja að því lægri, því betri! Enn-
fremur má endurskoða núverandi
afsláttarkerfi, s.s. persónuafslátt og
sjómannaafslátt, t.d. í samfloti við
aðrar skattkerfisbreytingar eins og
vikið verður að hér fyrir neðan.
Vaxtabætur á húsnæðislán hafa
nýlega verið gagnrýndar, m.a. með
þeim rökum að með lækkun vaxta
á húsnæðislán sé ekki lengur þörf á
þessari niðurgreiðslu lánsfjár. En
þrátt fyrir samkeppni á húsnæð-
islánamarkaði eru húsnæðisvextir á
Íslandi óheyrilega háir í sam-
anburði við nágrannalöndin. Á það
bæði við um eiginlegt vaxtastig og
svo sérstaklega vegna verðbótaá-
hrifa verðtryggingar lánanna. Í
Danmörku eru t.d. algengir vextir
óverðtryggðra húsnæðislána til 30
ára á bilinu 2,5 til 3 prósent. Og því
til viðbótar er veittur rausnarlegur
skattaafsláttur vegna vaxtabyrði
húsnæðislána.
Gallinn við vaxtabæturnar er
hins vegar millifærsluþátturinn,
þ.e. að skattaafslátturinn er ekki í
beinu sambandi við greiðslu afborg-
ana húsnæðislána. Þær eru greidd-
ar sér. Því er engin bein tenging í
vitund fólks milli vaxtabóta og hús-
næðisafborgana. Þær verða ein-
ungis partur af sumarglaðningnum
frá skattinum, þ.e.a.s ef maður er
einn af þeim sem fær endur-
greiðslu.
Sama vandamál á við um barna-
bætur. Þar kemur greiðsluglaðn-
ingur á þriggja mánaða fresti til
foreldra innan tekjuramma, sem
vissulega léttir undir, en er ekki
endilega notað beint í þágu barna.
Því veltir maður því fyrir sér
hvort ekki megi samtvinna með
einhverjum hætti persónuafslátt-
inn, vaxtabætur, barnabætur og
jafnvel húsaleigubætur. Í stað milli-
færslukerfis verði nýtt afslátt-
arkerfi.
Væri t.d. hægt að hugsa sér að í
stað sérstaks lægra skattþreps fyr-
ir börn að þá yrðu laun barna
skattlögð með sama hætti og aðrar
launatekjur? Að hvert barn hefði
sitt persónuafsláttarskattkort sem
væri að fullu yfirfæranlegt til for-
eldra, en á móti yrðu barnabæt-
urnar felldar niður? Má hugsa sér
eitthvað sambærilegt með vaxta- og
húsaleigubætur? Að í stað milli-
færslna, verði þær teknar upp í
persónuafsláttarkerfið?
Tilhneigingin er sú þegar kemur
að skatta- og bótamálum að deila
mest um upphæðir og prósentur.
En er ekki lag nú að horfa á skipu-
lagið í heild sinni og velta fyrir sér
hvort ekki er hægt að gera eitthvað
allt annað? Skilvirkara, betra og
sanngjarnara?
Skattalækkanir
Friðrik Jónsson
fjallar um skattheimtu ’…væri ekki þjóðráð aðnota tækifærið jafn-
framt til þess að ein-
falda skattheimtu, auka
gagnsæi skattkerfisins
og skilvirkni þess? ‘
Friðrik Jónsson
Höfundur er sérfræðingur
á sviði alþjóðamála.
NOKKUÐ er um liðið síðan
stjórn VG í Hafnarfirði sendi frá
sér áskorun þess efnis að efna
skyldi til atkvæðagreiðslu meðal
bæjarbúa um stækk-
un álversins í
Straumsvík. Síðan þá
hafa margir ritað
greinar í héraðsblöð
og aðra miðla og lýst
yfir stuðningi sínum
við þessar hug-
myndir.
Í Morgunblaðinu
hinn 11. ágúst skrifar
Sigurður Pétur Sig-
mundsson og rök-
styður þar hvers
vegna það sé sjálf-
sögð og eðlileg krafa
að hafa kosningu um stækkun ál-
versins. Eins og ég hef skrifað á
öðrum vettvangi er mengun vegna
álversins gríðarleg, eins og sést í
athugasemdum Hjörleifs Gutt-
ormssonar við umhverfismati
Hönnunar frá 2002. Ekki er gert
ráð fyrir besta hugsanlegum bún-
aði vegna flúormengunar, miðað
er við óbreytt mörk þynning-
arsvæðis eins og þau voru skil-
greind áður, og svo mætti telja
áfram.
Sjónmengun af stærra álveri
myndi hafa gríðarleg áhrif á það
fallega bæjarstæði sem Hafn-
arfjörður er, og ef til sameiningar
við Voga kæmi væri þá álver í
miðjum Hafnarfirði?
Væri ekki nær að
hefja athuganir á því
að flytja álverið á stað
sem betur myndi
henta?
Í fyrrnefndri grein
Sigurðar spyr hann
um framtíðarsýn bæj-
aryfirvalda, hvort íbú-
ar Áslands og Valla
hafi vitað af þessari
stækkun. Því er til að
svara að skýrsla um
umhverfismat vegna
stækkunarinnar lá
fyrir fyrir margt löngu, bæði á
bókasafni okkar Hafnfirðinga og
víðar. Það er þó umdeilanlegt
hvort slík kynning sé nægileg
kynning fyrir svo veigamiklar
breytingar sem álversstækkunin
er. Eins má líka benda á að
stækkun álversins er í hróplegri
þversögn við samþykkt svæð-
isskipulag höfuðborgarsvæðisins
alls.
Það er því ánægjulegt hversu
góðan hljómgrunn þessi hugmynd
um íbúakosningu fær meðal bæj-
arbúa. Bæjarstjórn getur varla
vikist undan áskorun VG um kosn-
ingu um álversstækkunina. Bæj-
arstjóri hefur sagt að afstaða til
áskorunarinnar verði tekin á bæj-
arstjórnarfundi, að loknum kynn-
ingarfundi um stækkunaráformin.
Bæjarstjóri hefur jafnframt lýst
því yfir að góðar líkur séu á að af
kosningunum verði. Þetta er von-
andi góðs viti og fyrirboði um að
íbúalýðræði sé beitt í meira mæli
en hingað til, ekki síst við jafn
veigamiklar ákvarðanir og hér
liggja fyrir.
Gríðarlegur stuðn-
ingur við áskorun VG
Gestur Svavarsson fjallar
um atkvæðagreiðslu
Hafnfirðinga um stækkun
álversins í Straumsvík
’Bæjarstjórn geturvarla vikist undan
áskorun VG um kosn-
ingu um álvers-
stækkunina.‘
Gestur Svavarsson
Höfundur er formaður
VG í Hafnarfirði.