Morgunblaðið - 06.09.2005, Qupperneq 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 6. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Sýnishorn af leiðakerfi St
Ástæða er til að koma sér-stökum þökkum á fram-færi við starfsmennStrætó en þeir hafa lagt
á sig mikla vinnu við að breyta leiða-
kerfinu. Í heildina er breytingin til
mikilla bóta og ekki er annað hægt
en að hrósa stjórnendum fyrirtæk-
isins fyrir áræðið. Þeir
hafa umbylt leiðunum
og fært til biðstöðvar
og þar með haft veru-
leg áhrif á daglegar
venjur fjölda fólks.
Þeir vissu sem er, að
leiðakerfið er mann-
anna smíð en ekki ein-
hver guðleg ráðstöfun.
Samt er það nú einu
sinni svo, að gott leiða-
kerfi er til lítils ef ekki
er unnt að sjá hvaða
strætisvagn á að taka
og hvenær hann kem-
ur. Í þessari grein
verður fjallað um
tímatöflur Strætós og
upplýsingaspjöld.
Strætó birtir áætl-
anir sínar í töfluformi
(Sjá mynd), sem ég
mun kalla hér „tíma-
kort“. Á því hefur eng-
in breyting orðið og
það er miður. Það má
nefnilega kalla það
hálfgerða loftfimleika
að brjótast fram úr
þeim. Sem dæmi má
nefna mann, sem
staddur er á biðstöð-
inni fyrir framan Nóa-
tún á Hringbraut og
ætlar að komast í
Kringluna með vagni
nr. 13. Hann vill að
sjálfsögðu vita hvenær
næsti vagn kemur og
lítur því á tímakortið.
Ekkert ætti að vera auðveldara
en það er bara ekki svo. Fyrst þarf
að finna út hvora síðu kortsins á að
skoða þar sem vagninn gengur í
tvær áttir. Eina leiðin til að átta sig
á þessu er að finna tvo staði á kort-
inu og athuga hvort þeir passi við
leiðina, sem vagninn fer. Sem betur
fer veit maðurinn, að á leið að
Kringlunni stoppar 13 í Lækjargötu
áður en komið er á Hlemm en ekki
öfugt. Með það í huga á að skoða þá
síðuna þar sem Lækjargata er fyrir
ofan Hlemm en ekki fyrir neðan.
Þetta liggur þó alls ekki í augum
uppi og til að átta sig á því þarf við-
komandi að þekkja leiðina nokkuð
vel. Það er meira en hægt er að ætl-
ast til af öldruðu fólki, fötluðu eða
gestum í borginni.
Þegar rétt síða tímakortsins er
fundin mætti ætla, að björninn væri
unninn og auðvelt að sjá hvenær
næsti vagn kemur. Ekki alveg.
Fyrst þarf að átta sig á hvaða tvær
biðstöðvar eru til hvorrar áttar við
eigin biðstöð og í þessu tilfelli eru
það Öldugrandi og Lækjargata. Til
að vita það þurfa menn hins vegar
að þekkja Reykjavík (Tímakortið
fyrir leið 13 kemur raunar að engum
notum. Þar er hvorki að finna Öl-
dugranda né Lækjargötu). Að þessu
búnu þarf að skoða hvort vagninn er
á 20 eða 30 mínútna fresti og þá þarf
að líta á klukkuna og bera tímann
saman við hægri helming kortsins.
Er listinn aðeins á íslensku og gerir
það ekki útlendingum lífið léttara.
Um klukkan 18.00 á virkum dögum,
þegar tímarnir breytast á mörgum
leiðum, getur það verið dálítið snúið
að reikna út hve vagninn er oft á
ferðinni.
Gerum nú ráð fyrir, að maðurinn
viti svörin við þessum tveimur
spurningum og þá veit hann á hvaða
reiti á tímakortinu hann á að líta.
Þeir segja honum, að á venjulegum
vinnutíma kemur næsti vagn nr. 13
nokkrum mínútum eftir „29 49 9“.
Nú veit ég ekki hvort það á bara við
um mig en ég á alltaf erfitt með að
muna mínútufjöldann eftir heila
tímann og alveg sérstaklega þegar
uppgefinn tími „snýst við“ (29 49 9 á
móti 9 29 49). Oftast er það þó svo, að
sýni úrið fimm mínútur yfir heila
tímann, þá er hægt að reikna út, að
biðin eftir vagninum verður fimm til
tíu mínútur.
Þetta er fullflókið og erfitt enda,
eins og sjá má, ekki unnt að lýsa því
nema í dálítið löngu máli. Að svara
annarri erfiðari en mjög eðlilegri
spurningu, „Hvor kem-
ur á undan, 11 eða
13?“, krefst lausnar á
tveimur þessara reikn-
ingsdæma. Áður en
hún liggur fyrir er
vagninn kominn.
Kosturinn við tíma-
kortin er sá, að þar hef-
ur miklu af upplýs-
ingum verið komið
fyrir á litlu blaði. Unnt
er að hafa allt kerfið á
einu spjaldi. Sá, sem á
það kann, veit hvar
hann á að skipta um
vagn, allt upp í þrjá
vagna, til að komast
um alla borg og jafnvel
upp á Kjalarnes. Þetta
samanþjappaða form
er þó enginn kostur
fyrir þá, sem eiga erfitt
með að lesa úr því.
Nú kunna einhverjir
að segja: „Heyrðu mig.
Þú getur kynnt þér
áætlunina á netinu.“
Jú, mikið rétt. Áætl-
anirnar á www.bus.is
eru ágætlega ljósar og
rétt að hrósa Strætó
fyrir að hafa end-
urbætt þá uppsetn-
ingu. Það tekur samt
sinn tíma að kynda
undir tölvunni, finna
vefsíðuna, setja saman
spurningu og átta sig á
svarinu. Svo er það nú
þannig, að ég virðist aldrei vera ná-
lægt tölvu þegar ég þarf að vita eitt-
hvað um áætlanir vagnanna.
Er til betri leið? Já.
Í mörgum evrópskum borgum eru
tímakortin sérsniðin að hverri bið-
stöð og þau sýna hvenær hver ein-
stakur vagn stoppar þar. Ég end-
urtek: Hvenær hann stoppar þar en
ekki á næstu stöð eða á biðstöðinni
handan götunnar. Og ekki nóg með
það. Í flestum borgum í Evrópu er
hægt að prenta út af netinu full-
komið tímakort fyrir hverja biðstöð
og hengja það síðan upp á góðum
stað. Á hótelum og á heimilum og í
opinberum stofnunum má víða sjá
slík tímakort uppi á vegg. Á mynd-
inni má sjá tímakort fyrir Vetrnik-
sporvagnabiðstöðina í Prag. Allt,
sem fólk þarf að vita, er hvað klukk-
an er og hvaða vikudagur.
Annað vandamál hér er það, að
Strætó hefur aldrei haft fyrir því að
gefa biðstöðvunum sérstakt nafn. Í
mörgum evrópskum borgum hefur
hver stöð sitt nafn eins og til dæmis í
jarðlestakerfi Lundúna og Parísar.
Þar má sjá nöfnin á skilti og einnig á
tímakortinu. Þessar nafngiftir hafa
marga kosti. Ökumenn vagnanna
eða sérstök tölvuskilti geta þá sagt
farþegum hvaða biðstöð sé næst með
skipulegum hætti.
Það er líka auðveldara að hugsa
um og muna nafngreindar bið-
stöðvar og vísa til þeirra. Vegna þess
verður auðveldara að læra á kerfið
og næsta nafngreinda biðstöð við
heimilið verður jafnvel hluti af
ímynd hvers og eins.
Ég las það í Morgunblaðinu, að
Strætó hygðist setja upp stafrænt
skilti á hverri biðstöð og á því ætti að
sjást hvenær næsti vagn kæmi.
Þetta er stórkostleg hugmynd en
hér er þó verið að beita vagninum
fyrir hestinn. Gagnlegra væri að
gefa stöðvunum nafn, gefa upp ná-
kvæmari tímasetningar í formi, sem
auðvelt er að uppfæra, og gera fólki
kleift að prenta út heima hjá sér full-
komið tímakort fyrir hverja biðstöð.
Annað gott ráð væri að setja rauð-
an depil eða ör, „Þú ert hér“, á kortið
á hverri biðstöð. Það myndi
fólki við að finna rétta reiti
Mesta vandamálið í alme
samgöngum í Reykjavík er
þegar. Sagt er, að á Íslandi
menningin allsráðandi og v
sé að ausa fé í starfsemi af þ
tagi. Ég er ekki sammála þv
held, að það yrði til að auka
skiptin ef fólk gæti áttað sig
lega á hvenær næsti vagn k
búa út góðar upplýsingar u
menningssamgöngukerfið k
smáaura í samanburði við k
aðinn við vagnana, eldsneyt
una sjálfa og nýju kortalesa
sem Strætó hefur sett upp.
inni held ég að starfsfólk St
Nýtt kerfi
– Úrelt skilti
Eftir Ian Watson
’Að búa út góð-ar upplýsingar
um almennings-
samgöngukerfið
virðist kosta
smáaura í sam-
anburði við
kostnaðinn við
vagnana, elds-
neytið, vinnuna
sjálfa og nýju
kortalesarana,
sem Strætó hef-
ur sett upp. ‘
Ian Watson
Sýnishorn af tímatöflu alm
BOLOGNA-FERLIÐ OG
ÍSLENZKIR HÁSKÓLAR
Þeim, sem hafa fylgzt með um-ræðum um málefni háskóla-stigsins hér á landi undanfarin
ár, hefur eflaust komið á óvart ræða
Runólfs Ágústssonar, rektors Við-
skiptaháskólans á Bifröst, við setn-
ingu skólans um helgina. Runólfur
varaði þar við því að í nýjum háskóla-
lögum yrði bein tilvísun til hins svo-
kallaða Bologna-ferlis, sem miðar að
því að til verði samevrópskt háskóla-
svæði fyrir árið 2010. Þessi yfirlýsing
kemur á óvart vegna þess að undanfar-
in ár hafa bæði yfirvöld menntamála
og allir háskólar á Íslandi, þar með tal-
inn Viðskiptaháskólinn á Bifröst,
stefnt markvisst að því að laga starf-
semi sína að kröfum Bologna-ferlisins.
Ræða Runólfs hlýtur því bæði að vekja
umræður og spurningar.
Bologna-ferlið hófst með sameigin-
legri yfirlýsingu fundar menntamála-
ráðherra frá 40 Evrópuríkjum í
Bologna á Ítalíu fyrir sex árum. Mark-
mið ferlisins er að skapa samevrópskt
háskólasvæði, þar sem hreyfanleiki
nemenda og háskólafólks milli landa
og háskóla er auðveldaður. Ferlið
stefnir m.a. að samræmingu próf-
gráða, að námsskipulag í evrópskum
háskólum byggist alls staðar á tveimur
þrepum – eins og það hefur raunar
lengi gert hér á landi – þ.e. þriggja ára
grunnnámi og tveggja ára meistara-
námi. Þá er stefnt að því að taka upp
samevrópskt einingakerfi, sem auð-
veldar nemendum að fá nám metið á
milli skóla, hvatt er til nemenda- og
kennaraskipta og síðast en ekki sízt er
hvatt til samstarfs um þróun gæða- og
eftirlitskerfa fyrir háskólanám.
Runólfur Ágústsson vék í ræðu sinni
að því að þrýstingur væri á að í nýjum
háskólalögum yrði bein tilvísun til
Bologna-ferlisins. „Margir, og jafnvel
flestir innan háskólageirans telja að
hér yrði um framfaraspor að ræða en
er það svo?“ spurði Runólfur í ræðu
sinni.
Hann sagði að í fyrsta lagi myndi
slíkt þýða að við myndum „framselja
fullveldi okkar Íslendinga yfir háskól-
unum til hins yfirþjóðlega valds ESB“.
Þær efnislegu breytingar, sem af slíku
leiddu, myndu skerða fjölbreytni ís-
lenzkra háskóla; hinar samevrópsku
reglur settu alla skóla undir sameig-
inlega staðla og miðstýrð viðmið.
„Hversu eftirsóknarvert er það að
fella íslenska háskóla að evrópskum
stöðlum? Hvaða viðmiðum eigum við
að byggja okkar háskóla á? Svo virðist
sem að til þessa hafi ríkt um það víð-
tæk samstaða, án umræðu, að þar eigi
að ríkja hin evrópsku viðmið. Ég vara
við slíku. Evrópska háskólakerfið ein-
kennist af þrennu: Stöðlum, ríkis-
rekstri og miðstýringu. Eru þetta þau
gildi sem við viljum innleiða í íslenska
háskóla?“ spurði Runólfur.
Hann sagði að valið þyrfti ekki að
standa á milli staðla, ríkisrekstrar og
miðstýringar annars vegar og um sam-
keppni, krafts og fjölbreytni hins veg-
ar. „Slíkt er auðvitað ofureinföldun.
Verkefni okkar er að taka það besta úr
báðum kerfum, taka þátt í evrópsku
háskólasamstarfi að því marki sem
slíkt hentar, en ekki meir. Við stönd-
um á hliðarlínu Evrópu og skulum,
meðan við erum þar, ekki éta upp hrá-
ar allar þær reglur og alla þá staðla
sem þaðan koma. Slíkt er ekki bara
óþarfi, heldur stundum skaðlegt og
engin aðkallandi þörf er á því að lög-
leiða Bolognaferlið hérlendis. Við eig-
um að nota það sem viðmið þar sem
það á við til að tryggja gæði og góða
skóla, ekki meir. Þvert á móti eigum
við að miða okkar háskóla við það sem
best gerist í heiminum. Það á að vera
okkar markmið,“ sagði Runólfur
Ágústsson.
Það er full ástæða til að umræður
fari fram í íslenzku háskólasamfélagi
um þessa ræðu Runólfs. Allt, sem
hann segir um fjölbreytni og einkenni
háskólasamfélagsins á Íslandi er rétt.
Ekki má gleyma að hefð er fyrir því á
Íslandi að fólk sæki sér háskólamennt-
un til útlanda, langt umfram það sem
gerist í flestum ríkjum Evrópu. Og ís-
lenzkir námsmenn hafa ekki aðeins
sótt til Evrópu, heldur ekki síður til
Bandaríkjanna og annarra landa. Þeir
hafa farið víða og fært heim með sér
fjölbreyttar stefnur, strauma og hug-
myndir, meðal annars um það hvernig
beri að byggja upp háskóla. Þetta hef-
ur verið einn helzti styrkur íslenzks
fræðasamfélags og atvinnulífs. Það
væru mistök að einblína á eina tegund
af háskólakerfi og útiloka aðra.
Sömuleiðis er það rétt, að undanfar-
in ár hefur verið of mikil tilhneiging til
að setja í lög alls konar reglur frá Evr-
ópusambandinu, sem Ísland þarf ekki
nauðsynlega að lögleiða. En um
Bologna-ferlið gegnir öðru máli. Þar
er alls ekki um að ræða tilskipanir
Evrópusambandsins, heldur viljayfir-
lýsingu 40 ríkja, sem eru ekki öll í Evr-
ópusambandinu.
Markmið Bologna-ferlisins, sem áð-
ur voru nefnd, miða að því að tryggja
aðgang íslenzkra námsmanna og
fræðimanna að evrópskum háskólum.
Gagnkvæm viðurkenning prófgráða er
nauðsynleg til þess að svo megi verða.
Ekki er síður mikilvægt, í þeirri við-
leitni að bæta íslenzka háskóla og gera
þá gjaldgenga í alþjóðlegri sam-
keppni, að þeir uppfylli alþjóðlegar
kröfur og staðla. Slíkt getur meðal
annars skipt sköpum til þess að ís-
lenzkir fræðimenn eigi greiðan aðgang
að evrópskum rannsóknasjóðum.
Ofstöðlun er að sjálfsögðu neikvæð
og mikilvægt er að háskólakerfi hvers
lands fyrir sig haldi sínum sérkennum.
Það er ein ástæða þess að fólk sækir
sér háskólamenntun til annarra landa.
Staðreyndin er hins vegar sú að
Bologna-ferlið miðar að mörgu leyti að
því að færa evrópska háskóla frá hinu
miðstýrða kerfi, sem Runólfur Ágústs-
son gerir að umtalsefni, og í átt til
norður-ameríska kerfisins, sem hann
og fleiri álíta æskilegt. Ferlið snýst
ekki sízt um að innleiða strangari
gæðaviðmið í evrópskt háskólastarf og
tryggja að háskólar gefi ekki afslátt af
þeim kröfum, sem gera þarf til aka-
demísks náms.
Rektor Bifrastar þarf að svara
þeirri spurningu, hvort með ræðu
sinni hafi hann verið að leggja til að ís-
lenzkir háskólar veiti slíkan afslátt.
En um leið er ástæða til að fram fari
umræður um það, hvort hér á landi
stefni í að háskólar verði um of steypt-
ir í sama mót; hvort fjölbreytni og
samkeppni verði undir í viðleitni til að
uppfylla alþjóðlegar kröfur.