Tíminn - 22.08.1970, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 22. ágúst 1970.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFUOKKURINN
‘ Pramfcvæmdastjórl: Kiistján Benediktsson RitstJórar: Þórarlnn
Þórariinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
' Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstjómar
skrifstofur j Edduhúsinu. símar 18300—18306 Skrifstofur
Banikastræti ? — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingasiml 19523.
Aðrar sfcrifstofur sími 18300. Áskriftargjald kr. 165,00 á mánuðl.
innanlands — f lausasölu kr. 10,00 eint. Prentsm Edda hí.
Ofsatrú á gengis-
fellingar
öll ríki, sem keppa að því að búa við heilbrigða fjár-
stjórn, reyna að halda verðgildi gjaldmiðilsins sem stöð-
ugustu. Telji stjórnir þeirra, að ekki verði komizt hjá
einhverri breytingu á genginu, reyna þær að hafa hana
sem allra minnsta. Gengisbreyting hefur miklar og marg-
víslegar raskanir í för með sér og því meiri, sem þær
eru stórfeldari.
Þetta kemur glöggt fram, ef litið er til reynslu annarra
Evrópuþjóða á áratugnum 1960—69, bæði árin meðtal-
m. Nokkrar þjóðir þar hafa fellt gengið á þessum tíma,
en ekki nema einu sinni, og þá mjög takmarkað, t. d.
Bretar um 14%, Frakkar um 11.2% og Danir um
8%:
ísland er alger undantekning meðal Evrópuríkja í þess-
um efnum. Hér hefur gengið verið fellt fjórum sinnum
á þessum tíma, fyrst 1960 um 34% (miðað við núv.
gengisskráningu, að viðbættum þáv. yfirfærslugjöldum),
þar næst 1961 um 11.2%, þá 1967 um 24.6% og loks
1968 um 32.2%.
Þótt gengi íslenzkrar krónu hafi verið fellt áður, eru
ekki til nein eldri dæmi um svo gífurlega fellingu krón-
trnnar á einum áratug. Sé áratugurinn 1950—59 tekinn til
samanburðar, kemur t. d. allt annað í ljós- í ársbyrjun
' 1950 var gengi dollarsins skráð kr. 16.10, en síðar bætt-
"'Mst við aðflutningsgjöld, sem lögð voru á vegna útflutn-
, ingsuppbóta, og var gengi dollarsins því raunverulega
. kr. 25.30, er þessum áratug lauk. Dollarinn hafði þannig
hækkað í verði um 55%, miðað við íslenzka krónu, á
► þessum áratug. Á áratugnum 1960—69 hefur hann hins
vegar hækkað um 248%, eða úr kr. 25.30 í kr. 88.10.
Þessi hamslausa felling krónunnar á áratugnum 1960
. —69 sýnir það óumdeilanlesa, að ríkisstjómin hefur
ekki aðeins misst taumhald á dýrtíðinni, heldur hefur hún
magnað hana með fleiri og stórfelldari gengisfellingum
en hægt er að réttlæta frá nokkru heilbrigðu þjóðhags-
legu sjónarmiði. Efnahagsmálaráðherrann og þeir sér-
fræðingar, sem hafa ráðið mestu um gerðir hans, hafa
f verið haldnir þeirri öfgatrú, að efnahagskerfið mætti
lækna og bæta með því að hafa nógu margar og stór-
felldar gengisfellingar. Þeir hafa trúað á gengisfelling-
arnar sem hagstjórnartæki, svo að notuð séu orð þess
þeirra, sem ráðamestur er.
Þetta er höfuðskýringin á því, að ríkisstjórnin lætur
nú dýrtíðina magnast mótspyrnulaus. Sérfræðingar
■ hennar bíða eftir því að grípa til hins eftirsótta hag-
) stjórnartækis síns í fimmta sinn.
Meðan núv. stjórnarsamsteypa helzt, verður ótrautt
haldið áfram á braut gengisfellinga. ísland verður áfram
fjármálalegt undur vegna stærri og fleiri gengisfellinga
en annars staðar eru dæmi um. Oftrú á gengisfellingar
verður áfram helzta leiðarljós valdhafanna. Það verður
ekki snúið af þessari braut, nema breytt verði um stjórn
og stjórnarstefnu.
Ánægður ráðherra
Það er haft eftir merkum manni. að á einu sviði
menntamála standi íslendingar framar frændum sínum á
Nútourlöndum: Enginn norrænn menntamálaráðherra er
<jns ánægður með ástand skólamála í landi sinu og Gylfi
P. Ci&l&san. Þ.Þ.
TIMINN
ð
THOMAS LASK, NEW YORK TIMES:
Bæði Nasser og Israelsstjórn
hafa sýnt ósáttfýsi í verki
Athyglisverð bók um þjóðarvakningu Araba á árunum 1914—1970
MANNKYNSSAGAN getur
verið huggandi, eða lestur hean
ar að minnsta kosti. Hið nýja
ritverk Johns Kitnches um at-
burði í löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafsins frá lokum
fyrri heimsstyrjaldarinnar fram
á þennan dag færir daglegar
fregnir af blóðsútheilingum á
þessu svæði fjær okkur. Að
lestri loknum koma þær okkur
minna við en áður og með öðr-
um hætti. Titil! bókarinnar er
The Second Arab Awaking. The
Middle East 1914—1970.
Forsíðufréttin, sem virðist
lýsa átakanlegu óláni (og kann
að gera þrð) missir nokkuð af
sárindum sínum og raðast á
sinn stað í harmsögu þjóðanna
á þessu svæði. Bók Kimches
er skuggalegur lestur, en hún
eykur skilning okkar, og áhrif
hennar stuði'a að bjartsýni, eins
og skilningurinn gerir andann
frjálsan.
BÓKIN er ekki barát.tusaga
Araba og ísraelsmanna, enda
þótt sú deiia komi verulega við
sögu í síðari hlutá hennar, eins
og hún raunar hlýtur að gera..
Kimche er brezkur blaðamaður,
ritstjóri tímaritsins The New
Middle East, og snýr sér því
einkum að helztu Arabaríkjun-
um og Evrópuveldunum, sem
þau voru — og eru — á ýmsan
hátt ánetjuð.
Kimche heldur fram, að yfir-
standandi erjur eigi rætur að
rekja tL' þeirra stjórnmálaráð-
stafana, sem gerðar voru í lönd
unum fyrir botni Miðjarðarhafs-
ins að fyrri heimsstyrjöldinni
lokinni. Þegar Ottoman-veldið
leystist upp, sáu Bretar sér leik
á borði að taka við yfirráðum
þar, sem Tyrkir höfðu áður
ríkt. Bretar héldu fram, að ör-
yggi þeirra eitt væri ekki í húfi,
heldur þyrftu þjóðir þessara
landa á húsbóndavaldi að halda,
og Bretar væru einmitt gæddir
hinum réttu hæfii'eikum til að
taka slikt hlutverk að sér.
CIJRZON lávarður átti sæti í
ríkisstjórn Bretiands um þetta
leyti og skrifaði þá meðal ann-
ars: „Ég held fram, án þess að
ég vilji gera lítið úr Banda-
rikjamönnum eða nokkrum öðr
um, að ef við viljum láta stjórna
vanþróuðum þjóðúm með rétt-
læti, þá ferst okkur Bretum
það yfirfeitt betur úr hendi en
öllum öðrum. Það er sannfær
ing mín, aið björgun hinna
myrku heimshorna veiti á því,
að þau séu undir brezkri
stjórn“.
Bretar áttu auðvitað að
ákveða. hvaða þjóðir væru aft-
ur úr. og áttu að stjórna þeim,
hvort sem þeim iíkaði betur
eða verr sjálfum. Þeir komu
ekki auga á, að nítjánda öldin
var liðin, eins og Woodrow
Wilson minnti á, þjóðirnar hvar
vetna vildu láta stjórna sér með
eigin hag fyrir augum, og voru
sannfærðar um, að þeim færist
þetta betur sjálfum en nokkr-
um öðrum, sem ætlaði að gera
það fyrir þær.
Bretar voru vissufega ekki

GOLDA MEIR
einir á báti þarna. Frakkar litu
svo á tveimur áratugum síðar,
að þeir gætu farið aftur til
Indókína og tekið þar til, sem
fyrr var frá horfið, eftir a@
þeir höfðu ekki reynzt færir um
,9$ vern$a. ,!andið. líin. „myrku
heimshorn“, sem Curzon vék
að, voru í raun og veru hugar-
fóstur hans sjálfs.
BRETAR virtust fara sköru-
lega af stað, þegar þeir komu
sér fyrir í Egyptalandi, tóku
að sér umboðsstjórn Palestínu
og íraks og sniðu álitlega sneið
af tyrkneska keisaradæminu
horfna til þess að mynda Trans-
jordaniu- Þeir beittu fé, nær-
veru hersveita sinna og stjórn-
málasnii'li til þess að festa sig
í sessi. Hinu verður þó ekki
haggað, að þessar ráðstafanir
hlutu að mistakast og stefnan
var vonlaus. Verst af öllu var,
að fjörutíu ár liðu áður en
spilaborgin hrundi.
Höfundurinn leiðir að því
rök í frásögn sinni, að skipa-
skuirðurinn, sem flestir hafi
haldið hyrningarstein Egypta-
lands, hafi aldrei verið mikil-
vægur í raun og veru. Egypta-
land hafi sjálft skipt megin-
máli, það sé og hafi verið mið-
punktur landsvæðis, sem teygi
arma sína ti! Afríku, Rússlands,
Vestur-Evrópu og Indlandshafs,
en vísi þó fyrst og fremst í
austur.
KIMCHE segir frá því í bók
sinni, að Bretar hafi ekki að-
eins átt í höggi við ákafa þjóð-
ernisstefnu þarna eystra, held-
ur hafi aðfarir opinberra starfs-
manna, sem hún sendi á vett-
vang, einnig valdið erfiðleikum.
Þetta hafi að vísu verið óvenju-
Tega snjallir menn og færir í
starfi, en hafi orðið um of tengd
ir málstað Araba. Þeir hafi lagt
sig fram um að útskýra afstöðu
Araba fyrir Bretum, en látið
undir höfuð leggjast að skýra
afstöðu Breta fyrir Aröbum.
Þegar að því kom í síðari heims
styrjöldinni uð út’it var á að
Bretar biðu lægri hlut, sneru
ma.igir Araöar sér til Þjóðverja
og reyndu, mað tðstoð Franz
von Papen í Ankaia, að ganga
NASSER
í bandalag við Þýzkaland Hitl-
ers.
Beint virðist riggja við að
spyrja, hvernig hafi á því stað-
ið, a@ Bretar hölluðust í upp-
hafi eins mikið á sveif með
Zíonistum og raun ber vitni,
jafn hrifnir og margir af ráð-
gjöfum þeirra í málefnum land-
anna fyrir botni Miðjarðarhafs-
ins voru af Aröbum. Svarið er
ákaf’.ega einfalt. Bretum virt-
ist þörf á vígi Zíonista í þess-
um heimshluta ef eitthvað
óvænt kynni að gerast í Egypta
landi. Síðar kom að þvi, að
þarfir Breta breyttust í þessu
efni, og þá ur@u heitin, sem
Gyðingum í Palestínu höfðu ver
ið gefin, til trafala og byrði.
SÁ KAFLI bókar Kimche,
sem fjalfar um Súez og Sínaí,
snýst fyrst og fremst um Nasser
eins og vera ber. Höfundurinn
lýsir mæta vel skilningi
egypzka leiðtogans á einingu
Araba og síbreytilegum viðhorf
um hans í félagsmálum og efna-
hagsmálum.
Hugsjón Nassers um einingu
allra múhameðstrúarmanna frá
Indónesíu til Ati'antshafs er
blátt áfram áfeng í mikilleik
sínum. Ef unnt væri að gera
þessar þjóðir að sameinuðu
stjórnmálaafli, væri þar um að
ræ@a tæki, s«m hvtr sem væri
gæti verið full sæmdur af Samt
sem áður vaida innbyrðis af-
brýðissemi og erjur pví, að slík
eining getur aldrei orðið að
veruleika.
Höfundur he.'dur einnig fram,
að Nasser hafi aldrei í raan og
veru óskað eftir friði við ísrael
eða trúað á, að úr honum gæti
orðið. Nasser hafi haft hægt
um sig nokkur ár eftir að hann
komst til valda. en það hafi ein
ungis stafað af því, að hann
hafi talið sig valtan í sessi og
ógn vofa yfir sér heima fyrir.
Hann hafi viljað fást við óvini
sína innanlands áður en hann
sneri sér að erlendum óvinum.
I'IMCHE dæmir Nasser hart,
en hann er ekki síður harður í
dómum um Israel Hanr gagn-
rýnir hið nýja ríki hvað eftir
Framhald á bls. 14.